Katalog

Savaş anıları mı, hesaplaşma mı? Francis Ford Coppola'nın "Kıyamef'inin ardından Amerikan sfneması, Vietnam savaşıyla yeni bir hesaplaşmaya girişti. Bunlardan Oliver Stone'un, "Platoon"u sinemalarımızda oynuyor. 87'nin En İyi Yönetmeni Oliver Stone, Vietnam'a bakıyor Y eni sineme mevsimi birbirinden iddialı filmlerle açıldı. Sinemaseverler, Amerika vc Avrupa'da gişe rekorları kıran yapımları izlemek Uzere sinema salonları arasında mekik dokumaya başladılar. Vietnam savaşının gerçek ytlzünü gözler önüne seren dört Oscarlı "Platoon" (Müfreze) mevsimin ilk bombasını patlatarak kendınden en çok söz ettiren film oldu. "PlatoonV adını senaryolarla duyuran 41 yaşındaki Oliver Stone'nun 3. yönetmenhk denemesi. Stone, 21 yaşındayken gönüllü olarak katıldığı Vietnam savaşıyla ilgili anılarını filme aktararak, insanları savaştan nefret ettirmeyi amaçlamış. Nitekim aralık 1986'da " P l a t o o n " gösterime girince, Amerikalılann unutmaya cahştıkları birçok olay yeniden tartışılmaya başlandı. Sözlü ve yazılı basının yaptığı araştırmalara göre, uzun yı 1lardan beri Amerikan seyircisi ilk kez bu kadar şiddet sahneleriyle dolu bir filme ilgi gösteriyordu. Daha önce çekilen Vietnam filmlerinin aksine belgesel nitelikli görüntüler yansıtan " P l a t o o n " birçok ödül kazandı. Berlin'de "Giimıiş Ayı" ödülünü aldıktan sonra "En lyi FUm", "En tyi Yönetmen", "En tyi Kurgu" ve "En tyi Ses" dallarında Oscar'a değer görülen " P l a t o o n " u n yönetmcni Stone, ödül töreninde şunları söylüyordu: "FilmimJ ve beni odüllendinnenlz Vietnam'da savasanlan anladıgınızı gösteriyor. Bu ödül llc orada yaşananlan kavradıguyzı ve yaşam boyiı böyle bir deneyimi tekrar yaşamak Istemediginizi söylemiş oluyorsunuz." Oliver Stone, 1967 eylülünden 1968 kasımına kadar kaldığı Vietnam'da iki kez yaralandı. Bir bronz madalya ve Amerikan ordusunun en şererlı madalyası "Purple Hearc" ile ödüllendirildikten sonra evine döndü. Vietnam cehenneminden sekiz yıl sonra, 1976'da film piyasasına girip, savaşta yaşadıklannı beyazperdeye aktarmak istedi. Yönetmen, o günleri şöyle anlatıyor: "1976'da hiç kimse Vietnam'ı agzına almak Istemiyordu. Konu basında sık sık işlenlrken, sinema çevrelerince itici bulunııyordu. Zaten Coppola'nın, 'Apocalypse Now' (Kıyamet) filminden sonra Vietnam üzerine fazla soylenecek bir şey kalmamiftı. Projeme kimse ilgi göstennedi. Filml çekemeyecegimi anlayınca fikrimden vazgeçtim." Stone, " P l a t o o n " projesini bir tarafa bırakıp, yönetmenliğini Alan Parker'ın yaptığı, "Midnight Express" (Geceyansı Ekspresi) fılminin senaryosunu yazdı. 1978'de bu senaryo ile Oscar ödülü kazandı. Kısa sürede Hollywood'da tanındı ve büyuk ustalarla dostluk kurdu. New York Üniversitesı sinema kurslanna devam etti. Martin Scorsese gibi yönetmenlerden dersler aldı. "Seiziıre" adında bir korku filmi yaptı. 1981 yılında aynı türde Michael Calne ile "The Hand" filmini çekti ve basarısızlığa uğradı. Uyuşturucu ve içkiyi bırakarak işine dört elle sarılmaya karar verdi. "Conan The Barbarian" (Conan) ve "Scarface" (Sicilyalı) fılmlerinin senaryolarını yazdı. Hollywood'un aranılan senaristlerinden biri olmuştu. Bir gün " P l a t o o n " projesini raftan indirmenin sırası geldi: " M k hael Cimino, 'Year Of The Dragon'un (Ejderhanın Yılı) senaryosunu yazmam için çok urar etti. Ben olumsuz yanıt verdim. Beni ran edebilmek için 'Year Of The The Dragon'un senaryosu karşıhgında Dino de Laurentis'in 'Platoon'un yapımcdıguu ust lenmeye hazır oldugunu söyledl. Bir anlajma imzaladık. Fakat Dlno, sözünde durmadı. 1984 yılında 'Platoon'un haklannı geri almak için dava açtım ve kazandım. Sonunda, 'Orion Pictures' filmi yapmayı kabul etti. Ancak daha once Orta Amerika'da gazeteci Richard Boyle'un başından geçenleri anlatan 'Salvador' adlı filmi çekmek istiyordum. Aklım bir taraftan da 'Platoon'daydı.'Salvador'u altı ayda çektim. FUm iki dalda Oscar'a aday gdsterildi. 1986 şubatında ekibimi toplayarak Fllipinler'e gittim. Marcos'a yapılan darbeden birkaç gün önce oraya vardık. Marıos'un askerienyle bütun sonınlanınızı konuşup çözmüştük. Yeni yönetim ile her şeyi yeni baştan pazarlık yapmak zorunda kaldık. Planlanmızı gozden geçirip, çekimleri hızlandırdık. Siyasi ortam her an degisebilirdi. Bu arada, 250 kişilik ekibimizin yansı hastalandı. Ve muson yagmurlan her zamankinden daha erken başladı. Yılmadan çeklme devam ettik. Set çalışmalan çok ağırdı. Oyunrular, gece gunduz eski kulagı keslk askerlerin denetiminde egitiın gördüler. Kendi mevzilerini kendileri kazdılar. Gerçek harekfltlardaki gibi ııykusuz geceler geçirdiler. Asker tayını ile karın doyurdular. Sonunda olaganüstii Idn ve şiddet duygusuna sahip oldular. Gözlerini kırpmadan insan öldürmeye hazırdılar. Benim de istedigim buydu. Onlann gözlerinde Vietnam'daki arkadaflanmın duygulannı gftrdiim. Film sonımluluk allına girip, gereginde kötülük yapmak zorunda kalan toy bfr delikaniının, Chris'in öyküsü. Benim Vietnam'daki dunımuBta çok benzeyen bir siirü deneyim yaşıyor. Ben de Chris gibi universite öjrenimimi yanda bırakıp, gönüllü olarak orduya yazılmıştım. Ben de bir çatışma sırasında yaralandım. Tıpkı onun gibi kasaba yagmalanmannda, toplu olarak kasaba sakinlerinln ırzına geçilmesinde yer aldım. FUmdcki btttün tipler gerçek yasamdan alındı." Filmi seyreden Vietnamlı göçmenler iyi ve kötü Amerikalı görüntüsünü aynı dozda yansıtan "Platoon"dan olumlu şekilde etkilendiklerini belirttiler. CBS Televizyonu, Oliver Stone ve müfrezesinde yer almış arkadaşlannı bir araya getirerek, Platoon üzerinde görüşlerini aldı. Toplantı dört program halinde, " P l a t o o n " u n Oscar kazandığı hafta yayımlandı. Hayatta kalan kırkına merdiven dayamış Uç eski asker, filmdeki vahşetin gerçeklik payı üzerinde yorum yapmak istemediler. Aralarından biri Amerikalılann, Vietnamlılara karşı gaddarlığının dozunun daha yüksek gösterümesinin gerçeğe aykırı olmayacağını, savas sırasında herkesin farkıl davranışlarda bulunduğunu anlattı. Söyleşi, " R a m b o " gibi filmlerin hayal ürünü olduğunu, o topraklarda savasmayan yönetmenlerin ancak bu kadar komik filmler üretebileceği konularının açıklığa kavuşturulmasıyla sonuçlandı. Oliver Stone'nun filmi sırası geldiğinde milli duygulann ne kadar boş oldugunu tartışma olanağı yarattı. Vatanları için savaşmaya gidip, ülkelerine döndükten sonra toplumdan dıslanan birçok asker, filmi seyretmeyi kabul etmedıler. Anılarına gömmek ıstedikleri olayların tekrar gündeme gelmesi onları çok rahatsız etti. İki buçuk milyondan fazla Amerikalı, Vietnam'da savaşmış gençliklerini, yaşamlannın anımsamak istemedikleri parçasını orada bırakmışlardı. Birçok eski asker de "Platoon"da anlattlan vahseti kabul etmeyerek, kendilerının böyle şeyler yapmadıklarını söylediler. Stone eleştirilere kulak tıkayıp, ilk günlerde Vietnamlılara yapılanların herkesi rahatsız ettiğini, ama zamanla her şeyin kanıksandığını, kafalardaki tek düşüncenin o cehennemden en kısa sürede uzaklaşmak oldugunu söyledi ve "savaşın ilk tahribatını masumiyet üzerinde yaptıöını" ekledi. "Platoon"un son bölümü, savasın yıkımını Chris'in şu sözleriyle bir kez daha insanlığa haykırıyor: "Benim için savaş bitti, ama yaşantımın geri kalan bolumünde hep benimle yaşayacak. Aramudan yaşayanlar olursa, bizim gördüklerunizi başkalanna aktarmahlar." D Derleyen: Cumhur Canbazoğlu