Katalog

ENERJİ 12 Elektrikte borsadan tarifelere uzanan piyasanın esrarı ZAM OTOMATiK, iNDiRiM E MO Basın Kamuoyunda elektrik karaborsası olarak tanınan dengeleme ve uzlaştırma piyasası ikinci aşamaya atlıyor. Resmi Gazete’de 14 Nisan 2009 tarihinde yayımlanan yeni yönetmeliğe göre uygulama 1 Ekim 2009’da başlayacak. Ülkemizde elektrik enerjisinin üretildiği anda tüketilmesi, arztalebin dengelenmesi işi, finansal işlemlere dayandırılarak 1 Ağustos 2006 tarihinde başlatılan DUY’a devredilmiştir. Elektrik enerjisinde üretimi, ihtiyaca göre artırarak/düşürerek veya talebi arza çekerek yani elektrik kesintisi yaparak sistemi dengelemek gerekmektedir. DUY uygulaması ile ortaya çıkan anlayış, dengeleme ve uzlaştırma faaliyetlerinin piyasalaştırılması yani ticarileştirilmesi şeklindedir. İşte sorun da burada kendini göstermektedir. Büyük çoğunluğu doğalgazla üretim yapan otoprodüktör santralları başta olmak üzere özel sektör üreticileri 2005 yılından itibaren elektrik satış fiyatlarının arttırılması için baskı yapmaya başlamışlar, bu çerçevede 2006 yılında sisteme elektrik vermemeleri sonucu yaşanan kesintilerin ardından hükümet dengeleme ve uzlaştırma denilen elektrikte borsa sistemini kullanıma açmıştır. Elektrik üretim şirketleri 1 Ağustos 2006 tarihinde başlatılan uygulama ile birlikte kendileri tarafından belirlenen birim bedeller üzerinden üretimlerini DUY olarak adlandırılan havuza yönlendirmişlerdir. Fiyatların sürekli yükseldiği bu piyasaya daha çok satış yapabilmek için var olan ikili anlaşmalarını da iptal etmişlerdir. Bu piyasada şirketler elektrik satış miktarı ve fiyatlarını istedikleri düzeyde sunabilmekte, satın alınacağı belirtilip ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ HÜKÜMSÜZ sistem kısıtları nedeniyle alınamayan elektrik için bedel tahsil edebilmekte, bu piyasaya satış yapan santrallara en yüksek fiyat teklifi veren santralın fiyatı baz alınarak ödeme yapılmaktadır. Sistemde dengesizliğin büyük ölçüde faturasını bugüne kadar dağıtım şirketleri ödemiştir. Dağıtım kuruluşları kamu elindeyken, seçimler öncesi olmasının da büyük etkisiyle, sineye çekilen bu zarar; dağıtım bölgelerinin şirketlere devri sürecinde tüketicilerin faturalarına yansıtılacak düzenleme ile halkın doğrudan cebine kaydırılmıştır. üç zaman dilimine göre yapılmaktadır. Bu sistemde dengesizliğin büyük ölçüde faturasını bugüne kadar dağıtım şirketleri ödemiştir. Dağıtım kuruluşları kamu elindeyken, seçimler öncesi olmasının da büyük etkisiyle, sineye çekilen bu zarar; dağıtım bölgelerinin şirketlere devri sürecinde tüketicilerin faturalarına yansıtılacak düzenleme ile halkın doğrudan cebine kaydırılmıştır. Bu uygulama Yüksek Planlama Kurulu kararıyla 2008 yılında devreye sokulan Maliyet Esaslı Fiyatlandırma Mekanizması denilen otomatik zam düzenlemesiyle gerçekleştirilmiştir. Elektrik tüketiminin ciddi artış gösterdiği ve serbest piyasa uygulamaları nedeniyle kamuya yatırım yaptırılmazken özel sektörün de beklenen yatırımları gerçekleştirmemesi nedeniyle arz açığı oluştuğu bu dönemde oluşturulan karaborsa sisteminde fiyatlar sürekli tırmanmıştır. Bu fiyat artışları 2008 yılı içerisinde tüketicilere yüksek oranlı elektrik fiyatı zamlarıyla yansımıştır. Zamlar okkalı, indirim göstermelik Konutlarda elektrik fiyatı Aralık 2007’den itibaren 10 aylık süre içerisinde her türlü bedel dahil olmak üzere yüzde 56.1; perakende, dağıtım, iletim bedelleri ile fon ve vergiler hariç çıplak fiyatı ise yüzde 64.5 oranında arttırılmıştır. Bu zamlarda birincil kaynaklarda (bağımlı bir üretim modeline sahip olarak doğalgazda) artan fiyatlar yanında DUY kapsamında ortaya çıkan yüksek maliyetlerin etkisi olmuştur. 2009 yılının ocak ve nisan ayında yürürlüğe giren yeni tarifelerle indirim olarak kabul edilemeyecek ayarlamalar yapılmıştır. Konutlar için elektrik fiyatı 2008 yılına göre 2009 yılında yüzde 0.6 oranında indirilmiştir. Elektrikte 2009 yılına ait Ocak ve Nisan tarifeleri, elektrik dağıtım bölgeleri özelleştirmelerine paralel olarak alıcı şirketlerin elektrik tarifesi üzerinden daha fazla dağıtım ve perakende hizmet satış bedeli almalarını sağlayacak ayarlamalardan ibarettir. DUY’un hikmeti Dengeleme birimine sahip üretim şirketlerinin teklif etmiş oldukları birim bedellerle oluşan sistem marjinal fiyatları 27 Aralık 2006 tarihinde tavan yaparak rekor kırmıştı. DUY uygulamasının başlamasıyla birlikte o güne kadar özellikle doğalgaz fiyatlarındaki artış ile birlikte artan maliyetleri gerekçe göstererek “Santralımızı kapatmak üzereyiz” diye haykıran üreticilerin de o günden sonra bu yönde şikayetleri kalmamıştır. Şimdiki şikayetleri DUY’daki alacaklarını zamanında tahsil etmektir. Halen devam eden ve 1 Ekim 2009 tarihine kadar da sürecek olan DUY uygulamasındaki mali uzlaştırma aylık olarak ve günün (Gece 22.0006.00, Gündüz 06.0017.00, Puant 17.0022.00) Tayfun Akgül Talepte düşüşün fiyatlara etkisi 2009 yılının açıklanan ilk 5 aylık elektrik tüketim verilerine bakıldığında ciddi bir talep daralması görülmektedir. Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre elektrik tüketimi yüzde 6.4, şubat ayında yüzde 10, mart ayında yüzde 2.8, nisan ayında yüzde 5.2, mayıs ayında yüzde 6.5 düşmüştür. Elektrik tüketiminin ciddi artış gösterdiği dönemlerde DUY denilen karaborsada fahiş düzeylere yükselen fiyatlar, elektrik tüketiminin düşüş döneminde tüketimdeki azalışa eş oranlarda düşüş göstermemekle birlikte; karaborsa fiyatlarında OcakMayıs 2009 döneminde geçen yılın aynı dönemine göre elektrik ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ