Katalog

Cumhuriyet Ankara 223/10 Ekim 2008 Ankara’nın tarihinin değiştiği gün: A 13 Ek im NKARA (Cumhuriyet ve yeni devletin o muhitin insanlarına Ankara 13 Ekim 1923 tarihinde TBMM’de lar Bürosu) Türkiye Cumgöre kurulmasını arzu ediyorlar. Bunu huriyeti’nin kuruluşunun kabul edilen tek bir maddeden oluşan yasayla her hallerinden anlıyorum. Bizim bakıen önemli kilometre taşlamımızdan meselenin daha ehemmirındanbiriolanAnkara’nın Türkiye’nin başkenti oldu. Ankara’nın başkent yetli ve değişik cepheleri var. Bir defa 13 Ekim 1923 tarihinde başkent ilan Boğazlar askeri bakımdan taedilmesinin ardından küçük bir Anado ilen edilmesinde Ankaralıların Atatürk’ü büyük mamıyla açık, tamamıyla emlu kasabasındankısa birsüre içinde çağBu vaziyetteyiz. bir heyecan ile karşılaması ve Kurtuluş Sava niyetsiz. daş bir başkent yaratıldı. Ulu Önder Lozan Antlaşması’yla Mustafa Kemal Atatürk’ü 27 Aralık şı’nın yönetildiği bir karargah olması etkili oldu. elde edebildiğimiz ne1919’da 20 bin nüfuslu küçük bir Anaticeler ve tarihi dolu kasabası olan Ankara’da 80 bin kişinin karşılaması ve Kurtuluş Savaşı’nın şartlar bizi endişeye sevk ediyor. Ayrıca AnaAnkara’dan idare edilmesi 13 Ekim’e giden yolda önemli dönüm noktalarını dolu’nun ortasında bulunarak ve bir Anaoluşturdu. Ankara’nın başkent oluşuna giden süreçte pek çok sıkıntı ve olum dolu hükümeti olarak yeni devleti çalışsuzluk yaşandı. Ankara’nın yeni kurulan Türkiye’nin idare edileceği merkez tırmak istiyoruz.” olmasında etkili olan ilk tarihi olay Atatürk’ün Ankara’ya gelmesi olarak ka13 Ekim 1923 tarihinde TBMM’de bul ediliyor. Atatürk ve arkadaşları 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya geldi kabul edilen bir maddeden oluşan ğinde Dikmen sırtlarında yurttaşlar tarafından büyük sevinç gösterileriyle kar yasa ile Ankara Türkiye Devşılandı. Atatürk’ün Ankara’ya gelişi ve Milli Mücadele’nin bu kentten idare leti’nin başkenti oldu. Anedilmesi nedeniyle 20 bin olan nüfus çevre illerden gelen yurttaşlarla birlikte kara’nın başkent olma80 bin kişiye ulaştı. İstanbul’daki Meclis’in kapatılmasının ardından Atatürk sından 16 gün sonra olağanüstü yetkilere sahipbirMeclis’in Ankara’da açılmasına karar verdi. Yur 29 Ekim 1923 tadun dört bir yanından gelen temsilcileri de büyük bir heyecanla karşılayan An rihinde Cumkaralılar, büyük fedakarlıkla Kurtuluş Savaşı yılları boyunca Atatürk ve arka huriyet ilan daşlarına her türlü desteği verdi. Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sona ermesi ve Lo edildi. zan Barış Antlaşması’nın TBMM tarafından onaylanmasından sonra, 6 Ekim 1923’teİstanbul’unyabancıişgalkuvvetleritarafındanboşaltılmasıtamamlandı. İşgal kuvvetlerinin İstanbul’dan ayrılması, gündeme hükümet merkezi sorununu getirdi. Bunun üzerine dönemin Dışişleri Bakanı İsmet İnönü 14 arkadaşıyla birlikte, Ankara’nın başkent olmasını öngören yasa teklifini 9 Ekim 1923 tarihinde TBMM’ye verdi. Ankara’nın hükümet merkezi olması konusunu acil bir sorun olarak gören İnönü, Ankara’nın başkent olmasının gerekliliğinin çeşitli iç ve dış nedenlere dayandığını vurguladı. Yasa teklifi anayasaya “Türkiye Devleti’ni makarrı idaresi Ankara şehridir” maddesinin eklenmesini düzenlerken, teklifin gerekçesinde ise “İstanbul, Türk milletinin müdafaa vasıtalarına mevdu olarak ilelebed korunacaktır. Devlet merkezinin Ankara olması zaruridir” deniliyordu. Yasa teklifinin kabulüöncesindeİnönüAnkara’nınbaşkent olması konusunda şu görüşleri dile getirdi: “Lozan’da Batı dünyasının murahhasları, mütehassısları, diplomatları ile görüşüyorum. Bunlar İstanbul Hükümeti’ni İstanbul muhitini tanıyan insan ‘TürkiyedevletininbaşkentiAnkaraşehridir’ gereğini bazı örneklere dayanarak ispat etmeye çalışıyorlardı. Ankara’nın gerek iklim, gerek ulaştırma araçları ve gelişme kabiliyet ve istidadı ve gerekse mevcut tessisler ve kuruluşlar bakımından hiç de uygun ve elverişli olmadığını söylüyorlar; İstanbul’un ‘payitaht’ olması lâzımdır ve mutlaka olacaktır, diyorlardı. Bu ifadeye dikkat edilirse, bizim ‘başkent’ deyimiyle kastettiğimiz anlam ile, bu ifadelerdeki ‘payitaht’ deyimini kullananların görüşleri arasında bir fark bulmamak mümkün değildir. Bundan dolayı, bu konuda zaten kesinleşmiş bulunan kararımızı resmen ve kanunî yoldan ilân ettirerek, ‘payitaht’ sözünün de yeni Türkiye Devleti’nde kullanılmasına gerek kalmadığını göstermek lâzım geldi. Dışişleri bakanı İsmet Paşa, 9 Ekim 1923 tarihli tek maddelik bir kanun tasarısını Meclis’e teklif etti. Altında daha on dört kadar zatın imzası bulunan bu kanun teklifi, 13 Ekim 1923 tarihinde uzun görüşme ve tartışmalardan sonra çok büyük bir çoğunlukla kabul edildi. Kabul edilen kanun maddesi şudur: ‘Türkiye Devleti’nin başkenti Ankara şehridir.’” ULU Önder Mustafa Kemal Atatürk, Ankara’nın başkent ilan edilmesi sürecinde yaşananları Nutuk’ta “Yeni Türkiye Devleti’nin Başkenti: Ankara” başlığı altında şöyle anlatıyor: “Efendiler, Lozan Antlaşması’nın eklerinden olan düşman işgali altındaki topraklarımızı boşaltma protokolu uygulandıktan sonra, yabancı işgalinden tamamen kurtulan Türkiye’nin toprak bütünlüğü fiilî olarak sağlanmıştı. Artık yeni Türkiye Devleti’nin başkentini bir kanunla tespit etmek gerekiyordu. Bütün düşünceler, Yeni Türkiye’nin başkenti Anadolu’da ve Ankara şehri olarak seçme lüzumunda birleşiyordu. Bu seçimde, coğrafî durum ve askerî strateji en büyük önemi taşıyordu. Devletin başkentini bir an önce tespit ederek, içten ve dıştan gelen kararsızlıklara bir son vermek şarttı. Gerçekten de, bilindiği üzere, başkentin İstanbul olarak kalacağı veya Ankara olacağı konusunda öteden beri içeride ve dışarıda kararsızlıklar görülüyor, basında demeçlere ve tartışmalara rastlanıyordu. Bu arada İstanbul’un yeni milletvekillerinden bazıları, Refet Paşa başta olmak üzere, İstanbul’un hükumet merkezi olarak kalması 10 19 23