Katalog

Adımın Temel olduğunu ilkokulda öğrendim Türk Hava Yolları her yıl yüzde 20’lik büyümesi ile Avrupa’nın dördüncü büyük havayolu şirketi. Son sekiz yılda cirosunu dört, yolcu sayısını da üç kat arttırdı. 2015’te de dünyada ilk 10’a girmek iddiasını taşıyor. THY’nin Star Alliance üyeliği, Barcelona, Manchester United gibi efsane takımların sponsorluğu, Kevin Costner’lı reklamı da akıllarda. Elbette bu başarının altında inatçı, hırslı ve sonuç odaklı çalışan genel müdür Temel Kotil’in imzası var. Biri “Yaşar” diye seslense bakarım Çok yoğun çalışıyorsunuz. Toplantılar, uçuşlar, konferanslar. Size ulaşmak da zor iş. Emekli olabileceğinizi düşünebiliyor musunuz? Yaş sınırından emekli olacağım ama çalışmanın yaşı yok. Öğretim görevlisi olarak devam ederim belki. Ben emekli olamam, kimse olmamalı. Bu deli gibi çalışalım demek de değil. Hayatı dolu dolu yaşamaktan bahsediyorum, hissederek yaşamaktan. Hayatın bizi yaşaması değil, bizim hayatı yaşamamız gerekli. Karadenizli Temel. Karadeniz insanına has tüm özellikleri taşıyorsunuz. Benim hikâyem de fıkra gibi. Ağabeyim bir yaşında ölmüş. İkizimi doğumda yitirdik. Bir de ablamı kaybettim. Böyle olunca da teyzem adımın “Temel” olmasını istemiş. Yani ailenin temeli, ailenin erkek temeli olarak kalmam arzusunu duymuş. Durum görünenden farklı değil mi? Zaten ben adımın Temel olduğunu bile bilmiyordum. Çünkü çocukken sıkıntı yaşamamam için uzun süre “Yaşar” ismiyle çağrıldım. “Yaşar” ismi de tüm bu ölümlere bir inat gibi. Tabii. Ben ilkokulda adımın Temel olduğunu öğrendim. Siz düşünün, fıkra mı gerçek mi bu? Biri “Yaşar” diye seslense? Bir dönüp bakarım, alışkanlık işte. G ürk Hava Yolları’nın son yıllardaki başarısının mimarı Temel Kotil. Güleryüzlü, asude ve dingin bir adam. Ona göre THY’nin yükselişi şirketin kamudan ayrılıp özelleşmesiyle başladı. Kotil, ciddi bir bürokrasi düşmanı. Zaten başarının da bürokrasiden kurtulmayla geldiğini söylüyor. İnatçı ve hırslı. Rekabeti biliyor, sonuç odaklı ve pragmatik çalışıyor. Havayolu yönetmenin kaygan zemininde, silinmekle yükselmenin pamuk ipliğinde olduğunu düşünüyor. İddialı da. Nasıl olmasın? “Marka oluşturmada dünyanın herhangi yerinde yapılacak bir ‘A projesi’ varsa biz onu yapabiliriz, finanse edebiliriz” diyor, “Yeter ki yanlışlarımızı ve yapamayacağımızı söylesinler!” Tüm bu başarı hikâyelerine rağmen akıllarda kalan birkaç şey daha var Kotil'le ilgili. Onlar da havalimanındaki terlikli fotoğrafları ve apronda deve kesilmesi. Kotil tüm bu olaylardaki kabahati üstüne alıyor ve bu tatsız kalıntıları silmek için de çok çalıştıklarını anlatıyor. O yüzden eleştirilere açık. Derdi eleştirilerin iyi niyetli olması. Biz de Temel Kotil’le THY’nin başarı hikâyesini, hedeflerini ve kendi hayatını konuştuk. Temel isminin bir Karadeniz geleneğinden değil de hangi nedenden verildiği duymak belki de hikâyenin en ALİ DENİZ hissedilir yanıydı. Kıbrıs Harekâtı USLU sonrası yaşanan sıkıntılar T Ben ekonomik sınıfta uçarım Fotoğraflar: UĞUR DEMİR Merak ediyorum THY ile uçtuğunuzda “First Class”ı mı tercih ediyorsunuz? THY ile bir kere o sınıfta uçtum. Ama başka havayolları ile uçup gözlem yaptığım oluyor. Sonuçta kendi ürünümüz bu, onu satıp para kazanmamız lazım. Ben genelde ekonomik sınıfta uçarım. İstanbul’a ne karayolu ne de havalimanı yetiyor. Büyük bir limandan bahsediliyor son günlerde. Ne düşünüyorsunuz? İstanbul’un dev bir limana ihtiyacı var. Şu an 30 milyon yolcu taşıyoruz. Bunu ilk etapta 100 milyona yaklaştırmamız gerekli. Başarı hikâyelerinizi konuşurken aklıma sürekli gelen ve hoşuma gitmeyen bir görüntü var. Apronda deve kesme ve havalimanındaki terlikli fotoğraflarınız. Böyle bir şeye gerek var mıydı? Türk Hava Yolları’nın genel müdür yardımcılığına geldiğimde bir gazete “üniversite hocası geldi, motorlar bozuldu” diye bir haber yayımladı. Hâlâ saklarım. Bu korkunç bir haksızlıktı. Ben geleli bir ay olmuş, motorlar üç yılda bir bakım görüyor. Rutin kontrollerinin aksamasına imkân yok. Bunu bana nasıl yüklediler? O yazıyı çok uzun süre masamda tuttum beni motive etsin diye. İşte ben eleştiriyi haksız da olsa böyle algılıyorum. Gelelim kabahatli olduğumuz kısma. Ha, bu arada kabahatli olup da yazılmayanlar var onu da söylemek isterim. Deve olayı yönetim suçumuz. Faturasını ödedik, hatayı düzeltmek için çok çalıştık. Terlik olayı da benim kabahatim. Hem kişisel hem de şirket olarak yanlışlarımızı öğrenirsek, o kadar çabuk düzeltiriz. O yüzden eleştirinin saldırgan değil de yapıcı olması tek dileğim. G yüzünden uçak sevdası kalbine düşen genç Temel’in dünyada liderliğe oynayan bir şirkette “CEO” olmasına giden yolda neler yaşadığını öğrendik. Algılarımız değişti, yeni şeyler duyduk. THY, siz genel müdür koltuğuna oturduktan sonra belirgin bir yükselişe geçti, bunda şüphe yok. Neydi yarattığınız fark? Özellikle 2006 yılından sonra dünyada da görünür bir çıkışımız var. Dünya çapında bir çalışma yapılsa; bakın “en kaliteli”, “en büyük” demiyorum ama “en beğenilen”, “en gözde havayolu” tercihi olsa bu THY’dir. Abartmıyorum, fakat alçakgönüllülük yapmaya niyetim yok. Çünkü bilimsel veriler ve rakamlar ortada. Bugüne gelmemizde elbette bir çok parametre var. En önemlisi yolcuyu “patron” olarak görmemiz. Sevdiğimiz ve arkasından küfür etmediğimiz bir patron bu! THY, en büyük değeri burada yakalıyor. Üzerine çalıştığımız obje yolcu olunca, pragmatik bir yaklaşımla geleceği planlıyoruz. İlgi, hizmet ve güleryüz satıyoruz. Biliyorum ki sevgi ve anlayış bir ton problemi çözüyor, aynı zamanda parayla ya da ikramla toplayamayacağınız çok güçlü bir enerjiyi, motivasyonu beraberinde getiriyor. THY yolcu eksenli bir şirket. Yükselişin tarihi de 21 Mayıs 2006. Yani THY’nin kamudan çıkıp özelleştiği tarih. Evet, öyle. Tüm sıkıntılı süreçlerde bulunan bir genel müdür olarak bürokrasiye ciddi düşmanlığım var. Önemli olan şimdi buraya gelmemiz ve bürokrasiden kurtulmuş olmamız. Hatalarımız da oldu ama onlardan ders çıkardık. THY son sekiz yılda cirosunu dört kat, yolcu sayısını da üç kat arttırdı. Atatürk Havaalanı’nın yükü 30 milyon. THY’nin payı yüzde 67. 2015’te dünyada ilk 10’a girmek hedef. Çok iddiali ama rakamlar gerçekçi olduklarının kanıtı. Uçak yapmak için uçak mühendisi oldum THY’ye stajyer olarak gelememişsiniz, şimdi genel müdürsünüz. Trajikomik değil mi? Stajyer olarak gelemedim çünkü staj kadrosu çok azdı. Hem zaten THY ile tüm tecrübelerim hoş olmayabilir, olmak zorunda da değil. 1979 yılında İTÜ Uçak Mühendisliği’ne başladım. Son yıl staj, ya buradaki hangarlar ya da Kayseri’deki uçak fabrikasıydı. Buranın kontenjanı 20 kişiydi, giremedim. Şu an da 600. Ama iyi de oldu çünkü Kayseri’yi gördüm. Cumhuriyetin ilk yıllarında uçak yapmak için Rusya’dan getirilen torna tezgâhlarında çalıştım. Karadenizlisiniz, Rizeli. Hani Karadenizli müteahhit hikâyeleri vardır. Babam müteahhitti! Siz nasıl uçak sevdasına düştünüz ve mühendis oldunuz peki? Zengin bir aileden gelmiyoruz. Babaannem ve annem bizi büyüttü. Babam bizi şantiyelerden ve inşaattan uzak tuttu ama o hep oradaydı. İşine heveslenip okuldan uzaklaşacağımızdan korkardı. Tek derdi okumamızdı. Siz çocuklarınızı buradan uzak mı tutuyorsunuz? Aslında ben de çocuklarımı bu tarafa pek getirmedim. Yani hiçbiri mühendis olmadı. Büyük oğlum sosyoloji bitirdi, tarih okuyor. Küçük oğlum biyoloji bitirdi, doktora yapıyor. Kızım yurtdışında, henüz lisede. Biliyorum ki yönetici olmayacaklar. Uçak sevdasına nasıl düştüğünüzün cevabını alamadım. Türk Hava Kuvvetleri’nin Kıbrıs Harekâtı sonunda düştüğü sıkıntı beni ateşledi. Ambargo vardı, para toplanıyordu, fon oluşturuluyordu. Çünkü uçak yapacaktı Türkiye, kendi uçağını. Lise yıllarında o düşle kalbime bu sevdayı aldım. Etkilenmiştim ve uçak yapmak için uçak mühendisi oldum. Türkiye'deki en yüksek puanlardandı İTU Uçak Mühendisiliği, benim ilk tercihimdi. O günlerden ilk aklınıza gelen ne şu an? Lisede fizik hocamla konuşuyorduk, ben elmasın kırılma indisini hesaplayan bir formül üzerinde çalışıyordum. “Niye uğraşıyorsun ki Amerikalılar bulmuş onu” demişti. Ben de sonra onu bulan Amerikalıların en iyi üniversitesinden mezun oldum. Hem de çalışmalarımla bilime katkıda bulundum. Çünkü bana öyle demesi beni tahrik etmişti, daha iyisini yapabilirdim, yaptım ve hepimiz yapacağız. O yüzden hayatı tesadüflere bırakmamak gerekli. G Dünyada yarım trilyon dolar dönüyor sektörde. Alt hizmet kollarıyla iki buçuk kat trilyon dolarlık bir para akışı anlamına geliyor bu. Biz pastadan altı milyar dolar alıyoruz. Neden daha fazla almayalım? Dünya sıralamasında ciroda ilk ona giriyoruz. Yolcu sıralamasında ilk ona girmek daha kolay olacak. Avrupa’daki büyük yolcu trafiğine çok yakınız. Bunu çok iyi değerlendirebiliriz. Zaten iç pazarda lideriz, rakiplerimiz dünyada ilk sırayı alanlar. Kalitede Singapur Havayolları’nı örnek alıyoruz. En yüksektekini örnek aldığımız için geceleri uykumuz kaçıyor. Gerçekten canımız sıkılıyor ve bu da bizi çalışmak için tahrik ediyor. THY reklam kampanyaları, büyük sponsorlukları ile bir marka değeri yarattı. Maharet bunu korumakta değil mi? Biz sonuç odaklı gidiyoruz. Havayolu işletmesi zor, rakip sizi hemen siler. Marka oluşturmada dünyanın herhangi yerinde yapılacak bir “A projesi” varsa biz onu yapabiliriz, finanse edebiliriz. Yakın coğrafyanın sınırlarını aştık. İki milyar dolara yakın parayı son beş yılda kâr ederek biriktirdik. Bunu geleceğimize harcar ve katlarını yine kazanırız. O yüzden bize “nerede duracaksınız?” ya da “doyum nerede olacak?” demeyin. Markanın başarısı için üç kural. Para harcamak, emek vermek ve büyük markalarla yan yana durmak. Star Alliance üyeliği, Barcelona, Manchester United gibi takımların sponsorluğu, Kevin Costner’lı reklamlar çok önemli adımlardı. Hatta Barcelona’nın patronu “Türk Hava Yolları’nı kalitesinden dolayı seçtik” dedi yüzlerce yabancı gazetecinin önünde ve şöyle devam etti “daha büyük bir marka olmak için onları seçtik”. Mottomuz; “Havayolları işletmeciliğinde dünyada en iyi ne varsa yapmak. Bugün olmazsa yarın yaparız”. THY’nin uçak filosunun yaş ortalaması da genç. Kaç yeni uçak sipariş verildi? Yaş ortalamamız 6,2. Avrupa’nın en genç filosuna sahibiz, yakıt tüketimimiz düşük. Avrupa’nın önemli şirketlerinde bu 17’ye kadar çıkıyor. Şu an tam 90 uçak siparişi var. Teslimleri 2014 yılında bitiyor. G TEMEL KOTİL 12 ARALIK 2010 / SAYI 1290 C M Y B C MY B