Katalog

4 ARAŞTIRMADAN... Uzmanların aktardıkları en küçük yaştaki ensest mağduru, sekiz aylıkken babası tarafından cinsel organına parmakla dokunularak ve sürtünülerek taciz edilen bir bebek. Gebelik ve bekâretin bozulması gibi ensestin görünür sonuçlarının erkek mağdurlar tarafından yaşanmaması, erkek çocuk ensestlerinin gizli kalma olasılığını arttırıyor. Uzmanların anlattıkları iki farklı olay var; bir torunun 95 yaşındaki babaanesine, genç bir erkeğin de 70 yaşındaki annesine tecavüzü. Saldırganların öfke ve intikam nedeniyle tecavüz ettiklerini belirtmeleri cinselliğin doğrudan bir şiddet aracı olarak kullanılabildiğini gösteriyor. Uzmanlar annenin cinsel tacizi ile ilgili sadece iki olay anlatıyor. Çocuk, sözleri ya da davranışlarıyla mutlaka “bir şeyler söyler”... Ancak anlaşılması koşullara, kişilerin dikkatine, bilgi düzeylerine, çocuğu gözlemleme fırsatlarına ve becerilerine bağlı. Aynı evde birden fazla çocuğun enseste maruz kaldığı durumlar, ensestin ortaya çıkmasını kolaylaştırabiliyor. Bazen istismara uğrayanlar, kardeşlerini korumak için şikâyetçi olabiliyor. 8 KASIM 2009 / SAYI 1233 ENSESTİN İZLERİ nsesti anlatmak yıllar sonra da zor. Rehberlik Araştırma Merkezi’nde görevli bir rehber öğretmenin kendisine danışan bir veliyle ilgili anlattıkları bunu doğruluyor: “...ben oğluma nefretle bakıyorum, eşime nefretle bakıyorum, çünkü erkeklerden nefret ediyorum diye geldi. Bunun temelinde, dedesinden gördüğü taciz var... Babası tarafından cezalandırılıyor, sen babama nasıl böyle bir şey söylersin, diye... Kız sesini kesip olayı kapatmak zorunda kalıyor...” Örnekleri çoğaltmak mümkün: “…bir kadın gelmişti bana; herhalde 67 yaşlarında falan... Ben odaya alıp da ‘Hoş geldiniz’ bile diyemeden dedi ki ‘Dayım öldü, annem öldü, ben artık bunu açıklayabilirim: Dayım çocukken beni yıllarca taciz etti, bu yükü hep taşıdım, ama hiç anlatamadım çünkü bundan üzülecek kişiler hayattaydı. Artık öldüler ve ben bunu anlatmak için size geldim.” G E “Ensest saldırganının çocuğun güvendiği yakını olması ve olayın genellikle kendini güvende hissetmesi beklenen evinde hatta yatağında yaşanması, mağdurun istismarı ifade etmesini zorlaştırıyor. Bu çemberden çıkması için kendisini güvende hissedeceği başka ilişkilere, ortamlara ihtiyacı var.” Toplumda, taciz ve tecavüzün hâlâ “namus” kavramı üzerinden değerlendirilmesi de suçun gizli kalmasına neden oluyor, hatta mağdur çocuğun suçlanmasına kadar varabiliyor. İşte bir örnek: “Doğum yaptı ve DNA testi sonucu ağabeyden olduğu anlaşıldı. Buna rağmen, aile ‘Hayır bu test yanlış; biz bu kızı öldüreceğiz’ diye bir tutum içerisine girdi ve o çocuğu korumakta çok zorlandık.” Bir rehber öğretmenin, sekiz yaşından beri babasının tecavüzüne uğradığını anlatan 15 yaşındaki kız çocuğuna “Sen de babanı tahrik edecek kıyafetler giyme” tavsiyesinde bulunması da bu anlayışın başka bir boyutu. Ensestin mağdurun suçu olduğu, mağdurun kirlenmiş olduğuna, saldırganı kışkırtmış olduğuna dair saptamalar kolluk kuvvetleri tarafından da yapılabiliyor. Hukukçuların bile olayın üzerini örttüğü, çekimser davrandığı oluyor. Bakın bir avukat neler anlatıyor: “Annebaba köyde. Kız çocuğu dedeyle babaannenin yanında kalıyor. Amca da onlarla yaşıyor. Amca hem sözel hem de sürtünerek kızı sürekli taciz ediyor... Kız çocuğunu yatılı bölge okuluna yerleştirdik. Okul müdürü de rica etmişti, adliyeye yansımasın. Koruma kararını çıkarttık. Hukuk sistemimizde o çocuklar defalarca mağdur ediliyor, tecavüze uğruyorlar gibi bir durum ortaya çıkıyor. Defalarca olayı anlatıyorlar çünkü. Bunu kızın yaşamasını istemedim, kız okuyordu, ciddi bir şeyi de yoktu. ” SİSTEM ÇOCUĞU KORUMUYOR Unutulansa, bu durumun görmezden gelinmesinin ensestin devam etmesine ve başka çocuklara da saldırılmasına neden olduğu. Bu yüzden ensest saldırıları bir çocuktan diğerine hatta bir kuşaktan ötekine sürüyor. Söz yine uzmanlarda: “14 yaşında bir kızı olan kadın. Bir gün kızının dedesinin, yani kadının babasının kendisine istemediği cinsel eylemlerde bulunduğunu anlatması üzerine travma sonrası stres bozuklukları yaşıyor. Çünkü kadın da 16’sına kadar babası tarafından cinsel istismara maruz kalmış... Kadın bunu kız kardeşleriyle paylaştığında görüyor ki büyük ablası tecavüze uğramış babasından. Kendisinden bir küçük kız kardeşi de...” İş ensestin açığa çıkarılmasıyla bitmiyor, soruşturma ve yargı sürecinde çocuklar çok yıpranıyor. Çocuğun olayı defalarca anlatmak zorunda kalması, ifade alınan ve davaların görüldüğü mekânların çocuklara uygun olmaması, çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlarının yetersizliği nedenlerden bazıları. Adliyede görevli bir psikologun şu deneyimi sistemin boşluklarını gösteriyor: “...öz babası tarafından yıllarca tecavüze uğramış, altı yaşında başlamış, 13’üne kadar devam etmiş. İşin en trajik boyutu karakolda bunu söylüyor, tekrar aileye teslim ediliyor, bir sene o babayla aynı evde yaşıyor.” Gelelim çözümlere... “Ensesti tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmasa da” deniyor raporda, “istismar karşısında iyi işleyen bir sistem geliştirmek mümkün”. Yasalarda ensest tanımının yer aldığı, vakaların çok disiplinli ele alındığı, sosyal destek sistemlerinin güçlü olduğu ülkelerde ensesti ortaya çıkarmak ve ardından gelen süreci mağdurun lehine yönlendirebilmek mümkün. Raporda dört noktaya dikkat çekiliyor: Rehber öğretmenlerin eğitimi, hukuk çalışanının farkındalığının arttırılması, ruhsal değerlendirmenin uzmanlarca yapılması ve çocuk sağlığı, çocuk ruh sağlığı, adli tıp ve sosyal hizmet uzmanlarının birlikte çalıştığı çok disiplinli merkezlerin kurulması. Mağdurların ve yakınlarının ensesti açığa çıkarmak için kolay ulaşabilecekleri yolların sağlanması ve “ALO 183 Aile, Kadın, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Danışma Hattı”nın iyi tanıtılması da öneriliyor. Bir an evvel harekete geçilmesi gerekiyor, kaybedecek vakit yok, riske atılacak çocuk da... G Ensest sınır ve sınıf tanımıyor doğrudan tecavüzle başlıyor. İstismar süresi uzadıkça, biçimi de ağırlaşıyor. Mağduru susturmak için başvurulan yollar da farklı; ödül verme, tehdit etme, fiziksel şiddet, sevdiklerine zarar verme tehditleri... Enseste dair gerçek veriler hiçbir ülkede tam bilinmiyor. Ancak bilinen rakamlar bile ürkütmeye yeter. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre 2002’de 150 milyon kız ve 73 milyon erkek çocuk, 18 yaşından önce cinsel ilişkiye zorlanmış ya da diğer cinsel şiddet türlerine maruz kalmış. Kentucky Çocuk İhmalini Önleme Projesi’ne göre, Amerika’da her on evden birinde ensest yaşanıyor. Amerikan Suç Önleme Komitesi’nin çalışması, cinsel istismarın çocukların yüzde 55’inde 510, yüzde 40’ında 1016 yaş arasında başladığını gösteriyor. Derleyen: ESRA AÇIKGÖZ 1. Sayfanın devamı lizabeth, Kerstin’in cebine bir yardım notu koydu. Josef, Elizabeth’le Kerstin’i hastanede ziyaret ettiğinde polis tarafından alındı ve karakola götürüldü. Elizabeth ancak babası çıkarılıp kendisini güvende hissettiğinde polise yaşadıklarını anlatabildi. Fritzl müebbet hapis cezası aldı. Bunlar, ensestin su yüzüne çıkarılabilmiş örnekleri. Ensest, tüm dünyada “aile bütünlüğünü” bozmamak adına gizleniyor, üzeri örtülüyor, konuşulmuyor. Türkiye’de ensestle ilgili akademik araştırmaların sayısı bile bir elin parmağını geçmiyor. Nüfusbilim Derneği’nin Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu desteğiyle gerçekleştirdiği “Türkiye’de Ensest Sorununu Anlamak” raporu bunu değiştirmeyi amaçlıyor. Araştırma için Adana, Ankara, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul ve Kocaeli’nde ensesti yaşayanların ulaştığı ya da ulaşabileceği kurumlarda çalışan 98 kişi ile görüşülmüş. Bunlar kim mi? Öğretmen, doktor, ebe, polis, hâkim, savcı, avukat, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, sosyolog ve sivil toplum kuruluşu çalışanları. Ensesti tanımlayarak başlıyor rapor; bir hastalık olarak değil, sistemli bir şiddet olarak değerlendiriyor. Birbiriyle evli olanlar dışındaki aile üyeleri arasında sözlüsözsüz, fiziksel, görsel her türlü erotik davranışı, ensest olarak görmek mümkün. Mağdurları, her yaştan çocuklar, daha çok da kızlar. Bir çocuk doktorunun anlattıkları gösteriyor ki, istismarın olduğu ailede bütün çocuklar tehlikede. Kızının baba tarafından istismar edildiğini fark etmesine rağmen yasal yollara başvuramamış bir anne, çözüm olarak kızıyla uyumaya başlıyor. Bir süre sonra oğlunun da baba tarafından tacize uğradığını fark edince bir merkeze danışarak yasal yola başvuruyor. Cinsel istismarın boyutları kimi zaman tacizle başlayıp tecavüze varıyor, kimi zaman Ensestin mağdurları, tüm çocuklar, ama en çok da kızlar. Saldırganlar en güvendikleri insanlardan çıkıyor; baba, ağabey, dede, amca... Zengin ya da yoksul fark etmiyor. Ensest dillendirilemiyor, gizleniyor, çocuklar “ayıp”, “namus” kavramları arasında unutuluyor. Toplumdaki ve sistemdeki yanlışları, ensest mağdurlarıyla çalışan uzmanlar anlatıyor... E AİLEDEKİ GÜÇ İLİŞKİLERİ Türkiye’de Ensesti Anlamak Raporu için görüşülen uzmanlar ensest suçluları olarak öncelikle baba, ardından dede, ağabey, amca, dayı gibi erkek akrabaları sıralıyor. Yani “Sessizlikte Varolan Trajedi: Ensest” çalışmasında Sandra Butler’ın dediği gibi “cinsel istismarın bir cinsiyeti var, bu da erkek”. Çocuk üzerinde annebaba gibi otoritesi ve saygınlığı olan akraba ve hısım grubu da tacizciler arasında. Ensest, başta yaş olmak üzere ailedeki tüm güç ilişkilerinden besleniyor. Türkiye’de cinsel istismar konusunda ulusal ilk istatistiksel bilgi, 2009 Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması’nda. Henüz özet bulguları yayımlanan araştırmaya göre kadınların yüzde 7’si 15 yaşından önce cinsel istismara maruz kalıyor. Saldırganların yüzde 69’u tanıdık. Yaygın kanının aksine, ensest, her sosyoekonomik ve kültürel çevrede yaşanıyor. Sosyoekonomik düzeyi yüksek çevrelerde daha fazla saklanıyor. Araştırmacılar, cinsel istismarın rapor edilme oranının yüzde 612 arasında olduğunu söylüyor. Türkiye’de tanı konulan ensest sayısının bildirilmesi gerekenden çok az olduğunda da hemfikirler. Ensest saldırganları, sosyolojik olarak belirli kategorilerde kişiler değil. Görüşülen ruh sağlığı uzmanları ensest saldırganlarının çoğunlukla pedofili olmadıklarını, her zaman fiziksel şiddete başvuranlar olmadıklarını, gündelik hayatlarını devam etmelerini engelleyen psikolojik problemleri olmadığını, doğru ve yanlışı ayırt edebildiklerini, alkolik ya da devamlı işsiz olmadıklarını belirtiyor. İnsanların kabullenememesinde bunun da etkisi olsa gerek. Tıpkı bu örnekteki gibi: “...1011 yaşlarındaydı. Anne baba birlikte, mutlu bir hayatları var görünüşte... Her cumartesi anne pazara gidiyor ve baba kıza tecavüz ediyor. Anal yoldan başlamış, vajinal yoldan devam etmiş. Bir gün anne erken dönüyor ki babayı kızının yanında görüyor. Şikâyetçi oluyor. Geldiğinde hâlâ inanamıyordu; ‘Nasıl olur. Kocam böyle bir şey yapmaz; gördüm ama emin değilim...’” Aile bireyleri arasında iletişimin güçlü olduğu durumlarda açığa çıkarılması daha kolay. Ensestin ortaya çıkmasında annenin rolü önemli. Uzmanlar annenin ensesti hemen fark etmesini bekliyor. Bir başka beklenti ise çocuk ensesti paylaştığında inanması. Ensesti dillendirmek çocuk için de kolay değil. Bu zorluğu bir psikolog şöyle anlatıyor: KARDEŞİME YAPMASIN DİYE SUSTUM... Uzmanlar gördükleri vakaları anlatıyor... “...8 yaşında başlayıp da uzunca bir süre devam eden bir ilişki vardı. Baba ve ağabey birlikte yapıyorlardı bu işi ve çocuk hiçbir şeyin farkında değildi, hâlâ 11 yaşında olmasına rağmen “Biz oyun oynuyoruz babamla” diyordu, yani bilmiyordu ki tecavüze uğruyor...” “18 yaşından küçük bir ağabey, 17 yaşında falandı, kız kardeşiyle ilişkiye girmişti anal ve vajinal yoldan... Yine bir olayda da evde bir ağabey porno izleye izleye o dünyanın içine giriyor, erkek kardeşine tecavüz ediyor. Hastaneye kaldırılınca ortaya çıkıyor.” “...12 yıldır yatılı okula gidiyor, o sürede okulun psikologları fark ediyor, görüşmeye alıyorlar. Sonunda dayanamayıp anlatıyor. O, en büyük ablaya haber veriyor, en büyük abla olamaz, yıllardır kardeşimize böyle bir şey yapmasın diye susuyoruz diyor, o da diğer küçük kız kardeşine haber veriyor...” “... Annesiyle babası, beş yaşındayken ayrılıyor. Kız babasıyla kalıyor. Babası kızını beş yaşından 12 yaşına kadar değişik şekilde istismar ediyor ama kız babanın evlada gösterdiği sevginin bu olduğunu düşünüyor, yani bir baba evladını böyle sever diyor. Baba başka bir kadınla yaşamaya başlıyor ve kıza yaptığı eylemleri ona yapıyor. Kız bunları görüyor; babam artık beni sevmiyor, onu seviyor diye babasını bıçaklıyor...” G C M Y B C MY B