Katalog

1 KASIM 2009 / SAYI 1232 5 50 yaşında GAMZE ERBİL PAZAR SÖYLEŞİLERİ Fransızların ulusal gurur kaynağı sayılan Galyalılar, insanlığın evrensel birikiminde de önemli bir kaynak oluşturuyor. Savaşa ve barışa, iyiye ve kötüye, haklı ve haksıza dair yeniden öğreneceğimiz çok şey var onlardan. Ülkemiz direniş kültüründe de, Asteriks Bergamalı eylemciler sayesinde yer edindi. R oma işgaline direnen bir küçük Galya köyünde yaşananları konu alan “Galyalı Asteriks’in Maceraları” adlı çizgiroman 50 yılını geride bıraktı. Metnini René Goscinny’nin (1926 d.) yazdığı, çizimlerini Albert Uderzo’nun (1927 d.) yaptığı Asteriks, Fransa’nın dünyadaki en ünlü çizgiroman serisi. Uderzo, Goscinny’nin 1977’de ölümünden sonra seriyi tek başına sürdürdü. Dizi ilk kez 29 Ekim 1959’da Fransız Pilote dergisinde yayımlanmıştı. Bugüne dek çıkan 33 ana kitabın 325 milyon kopyası, ikiliyi Fransa’nın dünyada en çok satan yazarçizeri yaptı. 50’nci yıl anısına yeni bir albüm 22 Ekim’de piyasaya çıkarken Asteriks hayranları da 34. albümle buluşmuş oldu. “Asteriks ve Hopdediks’in doğum günüAltın Albüm” 15 ülkede piyasaya sürüldü. Kısa hikâyelerden oluşan 34. albüm, önceki Asteriks hikâyelerindeki tüm tiplemeleri bir araya getiriyor. Macera, M.Ö. 50 yılında, Galya’nın Armorica eyaletinin sahil köylerinden birinde geçmektedir. Sezar, Galya’nın tamamını Roma İmparatorluğu’na katmış, ancak bu küçük köyü bir türlü işgal edememiştir. Bunun nedeni, Galyalıların sahip olduğu sihirli iksirdir. Devegücütazıhızı adlı bu iksir, onlara insan üstü güçler sağlamakta ve Romalılar da bu nedenle Galyalıları yenememektedir. Başkahraman Asteriks, sempatik, zeki ve savaşçı nitelikleriyle Galyalıların temsili kahramanıdır. Can dostu Hopdediks, küçükken sihirli iksir dolu bir kazana düştüğünden her daim güçlü bir başka kahramandır. Hopdediks dikilitaş işi yapmaktadır ve yabandomuzu tutkunudur. Avrupa’nın farklı ülkelerinde, kimi zaman Mısır ve Hindistan gibi başka ülkelerde de Romalılara karşı haklı mücadelelerini sürdürürler. Hopdediks’in köpeği İdefiks bu maceraların çoğunda ikilinin yanındadır. Maceranın diğer kahramanları arasında, sihirli iksiri yapan saygın büyücü Hokuspokus, köyün şefi Toptoriks, eşi Dediğimdediks, tartışmalı ozan Kakafoniks, köyün en yaşlı sakini Eskitopraks, balıkçı Palamutiks gibi isimler vardır. Uderzo’nun ilk çizimlerinde Asteriks’in yapılı ve güçlü, geleneksel bir Galyalı savaşçı olduğu, ancak Goscinny’nin kafasındaki resmin farklı olduğu belirtiliyor. Ona göre Asteriks zekâsı gücüne üstün gelen cin gibi bir ufaklık olacaktı. Bununla birlikte Uderzo her durumda güçlü bir arkadaşa ihtiyaç olduğunu düşünüyordu ve Goscinny de bunu kabul edince Hopdediks doğdu. Goscinny’nin ölümünden sonra Uderzo’nun çalışmalarına daha seyrek aralıklarla devam ettiği biliniyor. Kendi yayıncılık şirketi Les Editions AlbertRene’yi kuran Uderzo o zamandan beri tek başına yazıp çiziyor. Şirket Albert Uderzo ve kızı Sylvie ile Goscinny ailesine ait. Ancak dizinin ilk yayıncısı olan Dargaud, ilk 24 albümün yayın haklarını elinde tutuyordu. 1990’da Uderzo ve Goscinny aileleri Dargaud’u dava ettiler. Uzun süren dava sonucunda 1998’de Dargaud albümler üzerindeki haklarını kaybetti. Uderzo, bu hakları kendi şirketleri olan AlbertRene yerine Hachette’e satmaya karar verdi. Başlangıçta kendisinin ölümünden sonra dizinin devam etmesini istemeyen Uderzo, geçen yıl bu kararını değiştirerek kendi şirketindeki hisselerini de Hachette’e sattı. Kızı Sylvie’nın açık saldırısına hedef olan bu karara karşı, Anne Goscinny de haklarını satınca işler iyice tartışmalı bir hal aldı. Bu satışla ilgisine dair net bir iddia olmamakla birlikte, dizinin yakın dönem kitaplarında daha fazla bilimkurgu ve fantezi ögelerine yer verildiği gözleniyor. İlk kez Pilote dergisinde yayımlanan Asteriks’in maceraları 1961’de Galyalı Asteriks başlığı altında kitap olarak yayımlandı ve sonra da yıllık kitaplar olarak çıkmaya devam etti. Galyalı Asteriks yalnızca 6 binlik bir satış rakamına ulaşırken 2005’teki son albüm “Gökkubbe Başına Yıkılıyor” sadece birkaç haftada 3 milyondan fazla sattı. Dizinin biri kısa öykülerden oluşan 33 ana kitabı Türkçe de dahil 100 dile çevrildi. ABD ve Japonya’da az tanınan dizi, Avrupa’nın yanı sıra Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika coğrafyalarında ünlü. Bir dizi bilgisayar oyunu ve başka alanda kullanımının yanı sıra, Asteriks serisinden sekiz animasyon ve üç stüdyo filmi üretildi. 1989’da Paris yakınlarında açılan Asteriks Parkı da yıllık 1.6 milyon ziyaretçi ile Fransa’nın en popüler turistik mekanlarından biri olma özelliğini kazandı. Asteriks kavgadövüş sahneleri ve diğer görsel unsurlarıyla çocuklara hitap ederken, ince gönderme ve kelime oyunlarıyla büyüklerin vazgeçilmezleri arasına da girmeyi başardı. Her bir maceranın derin bir tarih, politika, felsefe birikiminin yanında Fransızlara özgü bir mizah anlayışını da içermesi dizinin okurları cezbeden özelliklerinden. G Dostoyevski’nin Petersburg’unda ATAOL BEHRAMOĞLU azarlar ve yaşayıp yazdıkları yerler arasında karşılıklı bir etkileşim olduğu kuşkusuz. 2326 Ekim arasında TV Türk’ün “Kentler ve Gölgeler” başlıklı programı için Dostoyevski’nin Petersburg’undaydım... Amaç, Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’nin yaşayıp yarattığı mekânları gezip görmek, oralardaki atmosferi, sözler ve görüntülerle ekrana yansıtabilmekti. Bizi tam da Dostoyevski’nin çoğu yapıtında betimlediği ve aklımda yanlış kalmadıysa onun da tanımıyla “gri” bir Petrograd karşıladı. Petrograd, Peterburg, SanktPeterburg, Petersburg, St. Petersburg, Leningrad, sıradan kentlinin dilinde çoğu kez sadece Peter... Çok az kent bu kadar kısa bir tarih sürecinde bu kadar farklı adlandırılmıştır. Bugünün muazzam Petersburg’unun, bir imparatorun (I. Petro) buyruğuyla ve gözetimi altında, yaklaşık üç yüz yıl önce (1703) bir bataklık üzerinde kurulmaya başlandığına inanmak kolay değil... İklimden söz ediyordum... Fyodor Mihayloviç’in en ünlü yapıtı sayılan “Suç Ve Ceza”, rutubetli, boğucu bir Petersburg yazında geçiyor olsa da, Dostoyevski ruhuna “gri” sanırım daha çok yakışıyor... 19. yüzyılın bu büyük Rus yazarı 1821 Moskova doğumludur. Petersburg’a ergenlik çağında gelip Askeri Mühendislik okulunda öğrenim görmüş. Demokrasi yandaşı bir topluluğun (Petraşevskiciler) toplantılarına katılma suçlaması ile 1849’da (28 yaşında!) idama mahkum edilip, idam mangası önünde beklemekteyken cezanın son anda sürgün cezasına çevrilmesiyle (4 yılı ağır mahkumiyet ve çalışma koşullarında) 10 yıl sürecek Sibirya sürgünü, olağan dışı bir yazgının dönüm noktalarından biri olmalı... Sibirya sonrasında kısa bir süre Moskova yakınlarındaki Tver’de kalan Dostoyevski tekrar Petersburg’a gelmiş ve 1860’lardaki birkaç yıllık yurtdışı seyahati dışında tüm yaşamını Petersburg’da sürdürmüş... Bütün bu sürelerde her nedense yirmiden fazla ev değiştiren Fyodor Mihayloviç’in, ilk yapıtı “İnsancıklar”ı yazdığı nisbeten küçük evi de, “Suç Ve Ceza”nın mekânlarını da, yaşama gözlerini yumduğu (yine 19. yüzyıldan günümüze varlığını sürdürmüş olan büyük bir Petersburg binasındaki) şimdi Dostoyevski Müzesi olarak hizmet veren daireyi de gördüm... Bu sonuncunun öyküsü ayrıca ilginç... Dostoyevski burada, Petersburg’un en görkemli ve büyük tapınaklarından Vladimir Kilisesi’nin bulunduğu bu mahallede, belki de aynı evde, yine yirmili yaşlarında bir oda kiralamış, fakat birkaç ay kalıp ayrılmış. Yaşamının son birkaç yılını (ikinci eşi ve iki çocuklarıyla) gelip yine burada (son ve bence başyapıtı Karamazof Kardeşler’i yazacağı) aynı ortamda yaşayıp tamamlamış olması, sanki bir yazgı döngüsünün de tamamlanmasına benziyor... Büyük yazarın çalışma masasının yanı başındaki koltukta, Petersburg’un (eşsiz denebilecek görkemine karşın) kasvetini daha da çoğaltan kasvetli odada kameraya konuşurken, az ötedeki tapınağın ve onu çevreleyen duvarlardan birinin dibinde bugün de kurulmakta olan köylü pazarının varlığı, beni bir müze ziyaretinin çok ötesine, Fyodor Mihayloviç’in 19. yüzyıl Petersburg’una götürüyordu... Bu Petersburg’da günahkârlık ve pişmanlık, isyan ve boyun eğiş, suçlululuk ve itiraf, komiklik ve trajedi, dizginsiz bir sefahat düşkünlüğü ve ardından gelen sofuluk bir aradaydı... Dostoyevski’nin dehasının başlıca nedenlerinden biri de, belki en çok “Rus ruhu”na özgü bu çelişkili varoluşu, yaşamın bu gelgitlerini, kendi çağında ve toplumunda olduğu kadar kendi nefsinde de duyumsayıp yapıtlarında yansıtabilmesi olmalı... G Y Fransızlar Asteriks’i öyle sevdi ki... G 1965’te fırlatılan ilk Fransız uydusuna Asterix1 adı verildi. Küçük gezegen 29401 Asterix de Galyalı kahramanın anısına bu şekilde adlandırıldı. (Yunancada asteriks sözünün anlamı Küçük Yıldız) G Paris’in 1992 Yaz Olimpiyatları’na ev sahipliği yapması için düzenlenen kampanyada Eyfel Kulesi’nde çok sayıda Asteriks görüntüsü kullanıldı. G 2006 FIFA Dünya Kupası’nda Fransaİtalya final maçı, Romalı savaşçılarla Galyalılar arasındaki bir savaş olarak resmedilmişti. G Belin adlı Fransız şirketi, bir dizi Asteriks patates cipsi üretti. G Time dergisinin Fransa ile ilgili bir özel sayısında Asteriks ve Hopdediks kapakta yer aldı. Aynı derginin 2009 sayılarından birinde Asteriks, Fransa’nın bağımsızlığının ve küreselleşmeye muhalefetinin sembolü olarak betimleniyordu. ataolb@cumhuriyet.com.tr TARİHTE BU HAFTA 1 Kasım 1928: Harf Devrimi yapıldı. “Yeni Türk harflerinin kabul ve tatbiki” hakkında çıkan kanunun kabul edilmesiyle Arap Alfabesi’nden Türk Alfabesi’ne geçildi. 1958: Türk Edebiyatı’nın en önemli isimlerinden Yahya Kemal Beyatlı hayata gözlerini yumdu. 1959: Kongo Ulusal Hareketi’nin kurucusu Patrice Lumumba beyaz karşıtı gösterilerin ardından tutuklandı. Lumumba hapisteyken seçimleri kazanarak Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı oldu. 2 Kasım 1947: Amerika’nın en zengin iş adamlarından Howard Hughes kendi yaptığı dünyanın en büyük uçağını uçurdu. Gövdesi 66 metre, kanat genişliği 97 metre olan “H4 Hercules” adlı uçak, denizden birkaç metre yükseklikte ve ancak 1.5 kilometre kadar uçtuktan sonra düştü. Hazırlayan: ALİ SELİM EMEÇ C M Y B C MY B 3 Kasım 1971: Tarihi Tepebaşı Tiyatrosu yanarak kül oldu. 1996: “Susurluk Skandalı” adlı kaza meydana geldi. DYP Şanlıurfa Milletvekili Sedat Bucak’a ait otomobille Hasan Gökçe kontrolündeki kamyonun çarpışması sonucu polissiyasetmafya ilişkileri ortaya çıkmaya başladı. Otomobilde bulunan İstanbul Kemalettin Eröge Polis Okulu Müdürü Hüseyin Kocadağ, Mehmet Özbay sahte kimlikli Abdullah Çatlı ile Melahat Özbay sahte kimlikli Gonca Us hayatını kaybetti. Kazadan yaralı kurtulan Bucak ise “çete üyelerine bilerek yardım etmek” suçundan hapis cezasına çarptırıldı. Ancak bir daha aynı suçu işlemeyeceği kanaatiyle cezası ertelendi. Olayın ardından Başbakan Tansu Çiller, İçişleri Bakanı Mehmet Ağar’ın istifasını istedi. 4 Kasım 1946: UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) kuruldu. 1951: Din dersi ilkokullarda okutulmaya başlandı. 1954: 20. yüzyılın en önemli ressamlarından Fransız Henri Matisse (sağda) hayata veda etti. 1970: Salvador Allende Şili devlet başkanı oldu. 1983: Yön Dergisi’ndeki yazılarıyla tanınan gazeteciyazar ve siyaset adamı Doğan Avcıoğlu (altta) hayata gözlerini yumdu. 5 Kasım 1922: Mısır’da yapılan kazıda Firavun Tutankamun’un mezarı bulundu. Kazıyı yapanların art arda bilinmeyen nedenlerle ölmesi, “Firavun’un Laneti” söylentisinin dünya çapında yayılmasına yol açtı. 1934: TBMM’de kadınlara seçme ve seçilme hakkını tanıyan yasa kabul edildi. 1973: Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun son temsilcisi İsmail Dümbüllü hayatını kaybetti. 2006: Eski başbakanlardan Bülent Ecevit hayata gözlerini yumdu. 1979: Türkiye’de “Hoş Memo” (Li’l Abner) çizgi romanıyla tanınan Amerikalı karikatürist Al Capp hayata gözlerini yumdu. 6 Kasım 1956: Fransa ve İngiltere Süveyş Kanalı’nı ele geçirmek üzere paraşütçü birliklerini indirmeye başladı. 7 Kasım 1913: Fransız yazar ve filozof Albert Camus (üstte) dünyaya geldi. 1980: Yayıncı İlhan Erdost, yasak yayın bulundurmak iddiasıyla göz altında bulunduğu Mamak Cezaevi’nde dövülerek öldürüldü.