Katalog

R PAZAR 1 YENI 26/4/07 15:02 Page 1 PAZAR EKİ 1 CMYK YIL 21 SAYI 1101 / 29 NİSAN 2007 1936 Hatay Mitingi, 1955/67 Eylül Olayları, 1977 kanlı 1 Mayıs, 1982 Kenan Evren’in halkı yeni anayasaya ikna konuşması, 2004 “uzaylıların” NATO eylemi, 2007 Hrant Dink’in katledildiğini duyanların sokaklara dökülmesi… Bu eylemlerin birleştiği yer Taksim Meydanı. Meydandan dört yana bakıldığında, Türkiye’nin siyasi tarihini de okumak mümkün, ama alan 29 yıldır işçilere, muhaliflere yasak. DİSK 37 kişinin öldüğü 1977’nin 30. yılında, 1 Mayıs’ta Taksim’de olmaya, valilik ise “bedel ödetmeye” kararlı. Yazı: Esra Açıkgöz / Fotoğraf: Vedat Arık / Kolaj: Zeynep Özatalay Taksim, yüzyıllar evvel geniş bir çayırlık içinde Ermeni ve Müslüman mezarlıklarının bulunduğu bir yerdi. Adını I. Mahmud döneminde yapılan meydanın köşesindeki sivri kubbeli, klasik “maskem”den aldı. Hani şu İstiklal’in hemen girişindeki, büfenin yanındaki yapı. Bu, İstanbul’a kuzey ormanlarından getirilen suların taksim edildiği yapıydı. Taksim Meydanı, Cumhuriyet’in ilanının ilk yıllarından itibaren bir simge halini aldı. Törenlerin ve kutlamaların merkeziydi, kitlesel mitinglerin, olaylı yürüyüşlerin, protestoların da. Özellikle de 1979’a kadar, işçi ve öğrenci eylemlerinin merkezi oldu Taksim. Şimdi ise, yasak alan. Yine de ara ara eylemlere sahne oluyor. Taksim’in eylem alanlarını üçe ayırmak mümkün: Taksim Meydanı, Tünel ve Galatasaray Lisesi... 77’den sonra meydanda yapılan eylemler, genelde Cumhuriyet Anıtı’na bırakılan çiçeklerle sınırlı kaldı. Galatasaray Lisesi ise dört yıl boyunca Cumartesi Anneleri’nin oturma eyleminin alanıydı. Tünel kimi zaman eylemlerin başlangıç ya da bitiş yeri, zaman zaman daha marjinal protestoların, anarşist grupların alanı oldu. Dahasını mı merak ediyorsunuz, işte Taksim’in eylem tarihi... Beyoğlu’ndaki işçi hareketleri Osmanlı İmparatorluğu’na kadar uzanıyor. Kayıtlardaki ilk eylem, 16 Şubat 1872’de Beyoğlu Telgrafhanesi işçilerinin grevi. Bunu, 1873’teki Kasımpaşa Tersanesi işçileri grevi takip etti. Şubat 1876’da Beyoğlu’na gelenler, bu sefer de İstanbul Tramvay Şirketi işçilerinin grevine tanık oldular. Aynı yılın mayıs ayında sokaklara dökülenler bu kez öğrencilerdi. Jöntürkler’in eyleme geçirdiği bin öğrenci, Sadrazam Mahmud Nedim Paşa’nın görevden alınması talebiyle, Galata’dan geçerek Saray’a yürüdü. İstekleri gerçekleştirildi, Mütercim Rüştü Paşa Sadrazam oldu... 26 Ağustos 1895’te, Galata’daki Osmanlı Bankası bir Ermeni derneği üyelerince basıldı. 30 Eylül’de ise özellikle Gedikpaşa, Kadıköy, Tophane ve Galata’da; Müslümanlar ile Ermeniler arasında üç gün süren çatışmalar yaşandı. Pek çok kişinin öldüğü bu çatışmalar, Beyoğlu’nda daha önce sadece yedi yüz yıl evvel, 2 Mayıs 1182’de Ortodoks Bizanslılar ile Latinler arasında yaşanmıştı. Taksim, 13 Nisan 1909’daki “31 Mart Olayı”nın da çıkış noktasıydı. Ayaklanmayı Taksim Kışlası’ndaki Avcı Taburu’na bağlı askerler başlattı. Din adamlarının peşinde Heyeti Mebusan’ın önünde toplananların istekleri, şeriat rejimini getirmekti. Ayaklanma, Hareket Ordusu tarafından bastırıldı. En yoğun çatışmaların yaşandığı yer ise, Taksim Kışlası’ydı. Avcı Taburu, kışlaya açılan topçu ateşiyle teslim alındı. Böylece, Beyoğlu’nun 1294’te Venediklilerin Galata’daki Cenevizlilere saldırması ve 1296’da Galata’yı yakmalarından bu yana; savaş boyutlarında yaşadığı ilk çatışma da bitti. 31 Mart Olayı’ndan 10 yıl sonra, 8 Şubat 1919’da, Beyoğlu sokaklarını Fransız işgal orduları başkomutanı general Francete Esperay beyaz bir at üzerinde gezdi. Taksim Kışlası’nın mütareke yıllarındaki görevi ise, işgal kuvvetlerine mensup Senegalli askerlere ev sahipliği yapmaktı. Adı, bu yıllarda “Makmahon Kışlası” olarak değiştirildi. Kışla, daha sonra Beyaz Rusların at yarışı alanı, 1922’den sonra da, futbol ve spor sahası olarak kullanıldı. Cumhuriyet döneminde ise yıkılarak yerine Taksim Gezi Alanı inşa edildi. Devamı 67. sayfalarda Taksim’in muhalif yüzü