Katalog

Onun dizeleriyle taşı gediğine koyan yurdum insanı var… ğundan her yaştaki, eğitim düzeyindeki okur için satırla- zorlandınız mı? Nâzım Hikmet’in hangi yapıtları üzerinde yoğun- rını, dizelerini özne, yüklem arayarak didiklemeye çalış- Çok zorlandım. Sayısız tamlama, tümce, dize örneği seç- n laştığınızı anlatır mısınız? tım; isteyen ders verdiğimi düşünsün. tim, kullanmayacaklarımı elerken canım yandı. Doğumundan 122 yıl sonra belleklerde taptaze duran 2002 Aralık’ında yayımlanan 100. Doğum Yıl Dönü- Anlam özelliklerine çok girmemişsiniz, özel bir ne- n münde Nâzım Hikmet’e Armağan’daki makalem yetersiz- şiirlerinden yükselen müziğin kaynağını aradım. deni var mı? di; aklıma düştükçe kendime kızdım. Nâzım bu, şiirle ye- “Memleketimden İnsan Manzaraları, bu yapıtın trak- Ben ustanın diline biçimsel açıdan yaklaştım; gerektiği n törü oldu” diyorsunuz. Nâzım’ın şiirinde bulduğunuz müzi- tinmemiş, edebiyatın her türünde üretmiş. yerde anlama da girdim. Anlambilim, dilbilimin çok özel Yirmi yıl önce de Nâzım ’ın yapıtlarını tek tek ele alma- ğin kaynağını manzaralarda mı, hangi yapıtında buldunuz? bir alanı; apayrı bir kitabın konusu. Kuşkusuz bütün yapıtlarında… Nâzım kimi makalelerin- ya ne yaşım ne olanaklarım uygundu. Yıllarca ustanın ya- ‘NÂZIM EDEBİYATIMIZIN YEDİVERENİ’ de, örneğin 1943’teki “Yazık Bana” yazısında olduğu gibi pıtlarını okuyarak, notlar alarak çalıştım. “Okurlar bu kitabı, bir yol ya da iştah açıcı görsün sıklıkla şiir solutur; “Dilimin sözleri değerli taşlara ben- n Bir sabah ilk bölüme, ilk başlığı attım; “İlk Şiirleri ve isterim. Dilciler farklı düşünecektir; Nâzım’ın eleşti- zer... Değerli taşlar, kırmızı, yeşil, sarı, ak boyaları, boy boy, Düzyazılarıyla Nâzım!” 11-12 yaşında şiirleri, 18’inde ri tonuyla olursa, taşların büyüğüne küçüğüne hazırım. gözlerimin önünde serili durmaktadır... Işıl ışıl ışıldayan- hem şiirleri hem öyküleri yayımlanan Nâzım 1920’lerde (...) Türkçeyi geleneksel bakışla, çağdaş dilbilimin veri- lar… (…) Avuçluyorum... Parmaklarımın arasından dökülü- tanınmış bir şairdi. leriyle araştıranlara, özellikle anlambilimcilere bir bar- yorlar, güneşli su gibi, pırıl pırıl...” Böyle epey örnek var. Zor yılları ne zaman başlıyor? n dak demli çay, şiir kokan iki dal çiçek uzattığımı düşü- 1920’lerde şiirleri, kitapları okura ulaşıyordu. 1921-24 arası ‘TÜRKÇENİN MÜZİĞİNİ ERKEN nüyorum” diye yazıyorsunuz. Açar mısınız? Moskova’da öğrenim görür, bilgisi deneyimi artarak döner. YAKALAMIŞTI. SES+BİÇİM+ANLAM Kitabımdaki ikinci büyük bölümde söylediğim gibi Nâzım Ortalık karışıktır; 1924-28 arasında Rusya’ya gider gelir. ÖZELLİKLERİNİ İYİ BİLİYORDU’ edebiyatımızın yedivereni; özgün bir dil okyanusu yaratmış. 1929’da yurdundadır; 1931’de yargılanır aklanır, sonrasında “Türkçenin ses+biçim+anlam özelliklerini yansıt- n Bu engin denizde tek başına yüzmek çok zor; üniversi- çokça içeride, ara ara dışarıdadır. Şiirleri, kitapları yasaklanır. mayan yapay dil Osmanlıca ve Türkçe sesleri karşılaya- telere, araştırmacılara, yayınevlerine önerim ekipler oluş- cak tek harfi olmayan Arap abecesine doğduğunu” vur- ‘ÇOCUKLUK, GENÇLİK ŞİİRLERİNDEN turarak makalelerini, romanlarını, öykülerini, oyunlarını, guladığınız Nâzım, dili nasıl ustalıkla kullanıyor? BAŞLAYARAK DÜZYAZILARININ ÇOĞUNU çevirilerini, çocuk kitaplarını teker teker ele alan incele- Nâzım büyürken Osmanlı aydınları dilin sadeleşmesini DİLBİLGİSEL AÇIDAN TARADIM’ meler, tezlerle dev bir Nâzım kitaplığı kurmaları… tartışıyordu. Eğitimli bir ailesi vardı, Oktay Rifat’ın baba- 1938’de, 36 yaşındayken uzun tutukluğu başlar. Tu- ‘NÂZIM’I İYİ, ÇOK İYİ TANIMIYORMUŞUM; sı Samih Rifat gibi şair yazarlarla çocukken tanışmış, tuklu Nâzım geçinmek ve düşünsel savaşımını sürdürmek BEN UTANDIM. NÂZIM DOSTLARI Türkçeyle düşünmeyi içselleştirmişti. Osmanlıcayı iyi için takma adla dergilere, gazetelere sürekli yazar; bir bilmesine karşın yapıtlarında Türkçe sözcük oranı yük- KENDİNİ KURTARSIN.’ yandan da Memleketimden İnsan Manzaraları’nı büyütür. “Nâzım’ı iyi, çok iyi tanıdığımı düşünüyordum; öy- sektir; yazan çizen herkese “temiz Türkçe”yi önerir. n Üvey oğlu Memet’e, eşine, hapishane arkadaşı Ke- le değilmiş...” sözlerinizden de hareketle yazarlara, top- Türkçenin müziğini erken yakalamıştı; şahane tamla- mal Tahir’e, dostlarına mektupları da bu dönemin önem- malar, dizeler kuruyordu. lumbilimcilere, araştırmacılara neler öneriyorsunuz? li ürünleridir. Kitabımın “İlk Şiirleri ve Düzyazılarıyla 24 yıl önce Alpay Kabacalı ödev vermese, “Dil yürü- Dile müzik katan ikileme pekiştirmeleri, renk sözcük- Nâzım!” bölümünde çocukluk, gençlik şiirlerinden başla- lerini, deyim ve atasözlerini, senlibenli dili, argo sövgü- yor! Yürüyenin önünde durulmaz” diyen Nâzım’ı düşün- yarak düzyazılarının çoğunu dilbilgisel açıdan taradım. dükçe utanacaktım. Nâzım’ı iyi, çok iyi tanımıyormuşum; den bağlaçlara tüm dil araçlarını ustalıkla kullanması; öy- “‘MEMLEKETİMDEN İNSAN MANZARALARI’, ben utandım. Nâzım dostları kendini kurtarsın. külerindeki, çocuk kitabı Orman Cücelerinin Sergüzeş- BU YAPITIN TRAKTÖRÜ OLDU’” ti’ndeki gibi benzetmelerin ağır bastığı dili, Türkçenin Yeni tasarılarınızı sorarak bitirelim söyleşimizi. n Dilbilgisi dersi verdiğiniz düşünülebilir mi? Türkçe aşkım beni nereye götürecek, şu an bilmiyo- ses+biçim+anlam özelliklerini iyi bildiğini kanıtlıyor. n Ustanın siyasal tartışmalarına, özel yaşamına girmedim. Kullandığı sözcüklerin türünü, örneğin özel anlam rum. Kitabın ilk okurusun, sana, editörüm Çağlayan n Düzyazılarına, şiirleri üzerine biçimsel açıdan baktım. yüklediği bağlaçları, tümce türlerini, yazım imlerini de Çevik’e, baskısında emeği olanlara, okurlarıma... Türkçe- Ülkemizde uzun zamandır Türkçe öğretimi zayıf oldu- ele almışsınız. Yazılarından, şiirlerinden örnek seçerken ye sevdamı büyüten Nâzım Hikmet’e teşekkür ederim. n Tanımlar ve sözcükleriniz: Balıklar çıkacak yoluna, karşıcı; Sevineceksin.” A. Ünlü bir çocuk kitabı ve öykü yazarı. (Orhan Veli Kanık). KITAP BULMACA — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 53 46 44 59 67 42 80 62 71 10 40 81 54 34 60 35 75 4 11 14 Hazırlayan: MUSTAFA BAŞARAN trbulmaca@ gmail.com B. Arthur Miller’ın bir oyunu. J. Kelime. — — — — — — — — — — — — — — — 69 56 55 50 82 1 79 24 57 6 52 16 39 32 17 C. “Henrik ……….” K. Terazide dengeyi sağlamak için hafif ge- (Norveçli oyun yazarı). len kefeye ağırlık olarak konulan taş, demir, çivi vb. — — — — — 37 15 33 30 12 — — — — 8 41 63 9 D. Platon’un son ve en uzun eseri. L. “……….. Asyalı” — — — — — (tiyatro ve sinema sanatçısı). 77 31 36 65 66 — — — — — E. ABD’de bir eyalet. 25 43 38 29 18 — — — — — M. Türk dili ve dil devrimi üzerine bir incele- 13 5 72 58 68 me olan, Mehmet Salihoğlu’nun kitabı. F. Niyobyum elementinin simgesi. — — — — — — — — — — — — — — — 48 61 78 28 22 49 76 3 73 20 19 45 23 64 47 G. Yol kavşağı. — — — — — 70 7 51 26 2 1801 ÇÖZÜM: A. LORDS, B. EBABİL, C. VEKİL, D. ELÖVE, E. NALINLAR, F. H. “Yine de en çok ……….. damlası, en ses- TEKİR, G. KADININ ADI YOK, H. AYVA siz gecede düşer, biliyorum.” SARI, I. REÇELİ, J. SAR, K. TİM, L. Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine (Irvin D. Yalom) AYŞE MAYŞE, M. ŞU. gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı Metin: “Ötelerde ovaya inen bir kaval — — — sayılı karelere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa sesi dolaşır / Altındır akan su, yeşermiş 21 27 74 bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların yemlik ve çay balıkları.” (Levent karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Yunus Koray’ın bir şiir kitabının Karataş) I. “Gideceksin; adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı şiirden bir metin ortaya çıkacaktır. Geriye kalan Gideceksin ………….. çalkantısında. harfleri de siz tahmin ederek metni oluşturun. 29 Ağustos 2024 5