Katalog

konusu oldu. Daha sonrasında aklıma geldikçe “keşke” diye yakındığım bir “ihmal”in konusu. “Keşke o konular- da anlattıklarını kayda alsaydım” diye. Sonradan öğrendim ki benim bu ha- yıflanmamı hafifletici bir gelişme, Mü- nir amcam sayesinde gerçekleşmiş. Tarih Vakfı “Sözlü Tarih Çalışmaları” sırasın- da, Münir Raşit Öymen’in anılarını soru- cevap yoluyla banda almış. Ve o kayıt- lar, iki kardeşin geçmişiyle ilgili “görgü tanığı” bilgilerinin temelini oluşturdu. Tabii onların yanında Hıfzırrahman ve Münir Raşit Öymen kardeşlerin, ha- yatlarıyla ilgili daha başka vesileler- le yazdıkları veya kendileriyle yapılan söyleşilerde anlattıkları da var. Kitap çalışmaları sırasında onların da büyük bir kısmına ulaşıldı. Bir de, Hıfzırrahman Raşit Öymen’in 25 yıla yakın bir süreyle yayımladığı -Münir Raşit Öymen’in büyük katkıları olan- Eğitim Hareketleri Dergisi’ndeki yazılar var. Hem kendi yazıları hem de onların çalışmaları üzerine başka ya- zarların yazdığı yazılar. Onların da ço- ğundan bu kitabın çalışmaları sırasın- de, dergilerde onları geniş ölçüde dile getirerek genç eği- H.R.Ö. yurt dışında eğitim gördüğü dönemlerde çağdaş da faydalanıldı. timciler için esin kaynağı olarak ön plana çıkartmıştır. ve laik eğitimin güçlü savunucuları arasında yer almış- ALTAN ÖYMEN: ‘KURTULUŞ SAVAŞI tı. Pedagoji Cemiyeti genel sekreteri olarak bu cemiyetin ONUR ÖYMEN: ‘OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN DÖNEMİNDE DE EĞİTİMLE İLGİLİ dergisinin çıkarılmasının sorumluluğunu üstlenen M.R.Ö. ÇÖKÜŞ YILLARINDA ÇOK BAŞLI BİR EĞİTİM REFORMLARIN ALTYAPISI OLUŞTURULMAYA de aynı doğrultudaki çabalarını sürdürmüştür. BAŞLANMIŞTIR’ SİSTEMİ VARDIR!’ M.R.Ö. İstanbul’da çeşitli okullarda görev aldıktan son- Kurtuluş Savaşı tüm hızıyla sürerken eğitimin Kitabınızda eğitim alanında Cumhuriyetin ilk yıl- n n ra uzun yıllar Kabataş Lisesi’nde felsefe ve sosyoloji öğ- larında nasıl bir tablonun söz konusu olduğunu ortaya Mustafa Kemal Paşa’nın öncülüğünde, değil askıya al- retmenliği yapmış ve Almanya’daki Sosyoloji Derneği’ne mak başlıca gündem maddesi olması Cumhuriyet Dev- koyuyorsunuz? üye olarak kabul ediliyor. rimlerinin bilincini, gelecek tasavvurunu ortaya koyan O. Ö. - Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş yılların- ALTAN ÖYMEN: ‘CHP İKTİDARI İÇİNDEKİ emsal örneklerin başında geliyor kuşkusuz. da eğitime damgasını vuran medrese, birçok alanda dün- BAZI SİYASETÇİLER BAŞTAN BERİ ÇOK Dokuz bölümden oluşan kitabınızın her bölümünde yadaki çağdaş eğitim anlayışının çok gerisinde kalmış ve PARTİLİ DEMOKRASİYE GEÇİŞ SÜRECİNİN ortaya koyduğunuz bu bilince, iradeye ilişkin burada da eleştiri konusu olmuştur. Medresenin yanı sıra Mülkiye ERKEN BAŞLADIĞI GÖRÜŞÜNDEYDİLER’ neler söylersiniz? Ve Milli Mücadele yıllarında çağdaş Mektebi, Galatasaray Sultanisi, bazı askeri okullar gibi A. Ö. - Bu konudaki durum şuydu: CHP iktidarı için- eğitime geçişi anlatır mısınız? eğitim kurumları, azınlık okulları ve misyoner okulları gi- deki bazı siyasetçiler baştan beri çok partili demokrasiye A. Ö. - O kongrenin toplantı zamanı çok ilginç. Za- bi farklı amaçlı eğitim kurumları ülkede çok başlı bir eği- geçiş sürecinin erken başladığı görüşündeydiler. Devrim- man, Sakarya Savaşı’nın gündemde olduğu bir zaman. tim sisteminin çıkmasına yol açmış. lerin yerleşmesi için daha fazla sürenin geçmesi gerekti- Yani Ankara hükümetinin savaşla ve hazırlıklarıyla çok İşte Cumhuriyetin devrimi bütün bu olumsuz unsurla- ğini savunuyorlardı. Bu konu parti içinde de çok tartışıldı. meşgul olduğu bir dönem. O günlerin içinde bir eğitim rı bertaraf etmeyi amaçlamış ve 1924 yılında kabul edilen Buna karşı İsmet Paşa bu sıkıntıların aşılabilmesi için de- kongresinin çalışmaya başlaması alışılmış bir şey değil. Eğitim Birliği yasası ile Cumhuriyetin yeni, çağdaş ve la- neyimin şart olduğunu sık sık vurguluyordu. Atatürk de kongrede bu konuya değiniyor ve diyor ki: ik yapıya kavuşturulmasını hedef almıştır. Ben şu anda aklıma gelenlerden söz edeyim. Babamın ilk “Evet savaş birinci işimiz ama bunun yanında eğitim de A. Ö. - Cumhuriyetin ilk yıllarındaki eğitimdeki tab- eserlerinden biri Viyana’da, Avusturya Maarifi’ndeki ge- çok önemli bir işimiz. Bu konuyu savaş içinde dahi unut- lo şöyleydi: halkın okuma yazma oranı yüzde 4-5 oranın- lişmeleri ve sorunları anlatan Mektepçiliğin Kabesinde ad- mamalıyız. Çünkü eğitimle ilgili pek çok şey yapmaya ih- da tahmin ediliyordu. Tahmin diyorum çünkü bu konuda lı kitabıdır. Avusturya’da da çağdaş eğitim reformu çaba- tiyacımız var. Buna da bugünden başlayalım ki sorunları- nüfus sayımı gibi çalışmalar çok sınırlıydı. Bunu değiştir- larını engellemek isteyen kilisenin yıkıcı faaliyetleri var- mızı çözmekte hedeflerimize varabilelim.” mek için ve savaş sırasında başlayan çalışmalar daha da dı. Bu kitapta, bu mücadeleyi örnekleriyle dile getirmiştir. Böylece Kurtuluş Savaşı döneminde de eğitimle ilgili hızlanmış ve kısa zamanda okuma-yazma oranı açısından Tabii daha sonra da bazen gazetelerdeki ve dergilerdeki işler öncelikli olarak ele alınmıştır ve o alandaki reform- çok büyük bir gelişme sağlanmıştır. yazılarıyla ve konferanslarıyla çağdaş eğitimin nasıl ger- ların altyapısı oluşturulmaya başlanmıştır. Vurguladığınız gibi ülkemizde eğitim ve kültür n çekleşeceği yolundaki görüşlerini anlatmıştır. Parlamen- alanlarında Atatürk Devrimlerinden uzaklaşmayı amaç- ONUR ÖYMEN: ‘HER İKİ KARDEŞ DE toda aynı yönde çalışmalar yapmıştır. layan çevrelerin eylemlerine karşı Cumhuriyet ilkele- ATATÜRK’ÜN EĞİTİM DEVRİMİ Emekli olmasından itibaren de Eğitim Hareketleri der- ri doğrultusundaki çabalarını ve direnişlerini sürdüren HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİNİ DAİMA gisini 24 yıl boyunca çıkarmıştır. O dergide, sadece ken- babalarınız Hıfzırrahman Raşit Öymen ve Münir Raşit BİR REHBER OLARAK GENÇ disinin değil eğitimle ilgili diğer düşünürlerin de yazıları- Öymen’in tam da bir önceki soru bağlamda yetiştikleri KUŞAKLARA DUYURMUŞLARDIR’ na yer vermiştir. koşullar kuşkusuz çok önemli. O. Ö. - Özellikle, Atatürk’ün daha Kurtuluş Savaşı devam Kendi öğretmenlik görevi açısından da Ankara’da Gazi Hangi koşullarda yetişiyorlar, adeta yurdun yepyeni gün- ederken Ankara’da düzenlenen Maarif Kongresi’ne cephe- Eğitim Enstitüsü’ndeki görevinden sonra Dil, Tarih, Coğ- doğumuna nasıl ilerliyorlar? Hangi görevlerde bulunuyor- den gelerek katılması ve orada yaptığı konuşmada eğitim rafya ile İlahiyat Fakültesi’nde pedagoji dersleri ve kon- lar, hangi projelere, yayınlara ve yapıtlara imza atıyorlar? devrimi hakkındaki düşüncelerini ve hedeflerini vurgula- feransları vermiştir. Kısacası eğitim alanındaki gelişmeler O. Ö. - Cumhuriyet ile birlikte başlayan büyük eğitim ması her iki kardeşin de dikkatini çekmiş ve onun sözleri- hayatının en önemli çalışma konularından biri olmuştur. devrimi bir seferberlik anlayışı ile yürütülmüş, Halkevleri ni daima bir rehber olarak genç kuşaklara duyurmuşlardır. ÖYMEN KARDEŞLERİN PEDAGOJİ ve Köy Enstitüleri gibi kurumlar oluşturularak eğitim devri- Gerek H.R.Ö. gerek M.R.Ö. çalışma hayatları boyunca ALANINDAKİ ÖNCÜL VERİMLERİ... minin amaçlarına ulaştırılması için olağanüstü bir çaba gös- Atatürk’ün ilkelerini ve eserlerini en değerli esin kayna- Öymen kardeşlerin pedagoji alanındaki öncül ve- ğı olarak görmüşler ve onun hedefleri doğrultusunda ça- terilmiştir. Fakat zamanla bazı tutucu çevreler, bu büyük re- n rimlerini ayrıca sormak isterim. form hareketini engellemek için çalışmaya başlamışlardır. lışmışlardır. O. Ö. - Hem H. R. Ö. hem de M.R.Ö. pedagoji ve sos- Ne yazık ki bu eğilimlerin bir kısmını destekleyenler H. R. Ö’nün daha 22 yaşındayken Trabzon’da yayımla- arasında bazı üst düzeyde CHP mensupları da yer almış- yoloji alanında çok sayıda kitap yazıp çeviri yapıyorlar. maya başladığı Yeni Mektep dergisinin bizzat Atatürk ta- M.R.Ö. ünlü düşünür Pitirim Sorokin’in 36 dile çevrilen tır. Onların çabaları sonucunda Hasanoğlan Yüksek Köy rafından incelenmesi, değerli bulunması ve kendisine bir Çağdaş Sosyoloji Teorileri isimli kitabını Türkçe çeviri takdir mektubu gönderilmesi her iki kardeş için de bir iti- Enstitüsü’nün kapatılması yoluna gidilmiştir. 1950 seçim- hakkını da yazardan alıyor. lerinden sonra DP yönetimi kısa bir süre içinde Köy Ens- ci güç kaynağı olmuştur. Bugün onun eğitim alanındaki hedeflerini, düşünceleri- titülerinin tamamı kapatılmış ve Dil Devrimini amacın- A. Ö. - Yukarıda sözünü ettiğim Mektepçiliğin ni daima özümsemiş ve yayımladığı yazılarda, makaleler- dan saptıran yaklaşımlar benimsenmiştir. Kabesi’nde babamın en önem verdiği eseridir. Onun >> 10 28 Kasım 2024