Katalog

Ancak kimileri bunu hiçlemiş ve bunun üzerine Aydın Ilgaz, verdiğini ve filmlerden “Hababam Sınıfı” başlığının kaldı- Sınıfın Efsanesi isimli kitabı yayımlamıştır. Buna da itiraz rılmasını istediklerini anlatır. edenlere dönük olarak Marko Paşa Gerçeği isimli bir çalış- Rıfat Ilgaz oldukça zorlu geçen yaşamın ardından hak etti- ma daha hazırlar ama bu kitaba adını koymaz, kitabı birlikte ği onurlu yeri alır. Adına kütüphaneler açılır, sempozyumlar, hazırladığı Mehmet Saydır’ın ismi yer alır. paneller düzenlenir. Tüm bu süreçte en önemli katkıyı sağla- Bu kitap bir araştırma çalışmasıdır ve Rıfat Ilgaz’ın bu yan hatta bütün bunlara öncülük eden oğul Aydın Ilgaz’dır. dergilerde yayımlanan hangi yazısından kaç yıl hapis yattığı- 90’lı yıllarda Fikri Sağlar’ın Kültür Bakanlığı yaptığı dö- na ilişkin bir arşiv araştırmasıdır. nemde Rıfat Ilgaz’a bakanlık adına plaket verilir. Bu Ilgaz Öte yandan Hababam Sınıfı yaşadığı süreç içinde Rıfat için bir “iade-i itibar” anlamında geçerlidir. Ilgaz’ın Karart- Ilgaz’ı en çok üzen kitaplardan biri olmuştur. Hem yazılma ma Geceleri romanı Yüz Temel Eser listesine alınır. Bunlar süreci hem de filme çekilme süreci onu inciten birçok olayla onun ardı ardına saygınlığının kabulü anlamına gelir. doludur ve Aydın Ilgaz tüm bunlarla mücadele etmiş ve bir BABASININ EDEBİYATINI SAYGIN sonuca varmaya çalışmıştır. BİR YERE TAŞIMIŞTIR! HABABAM SINIFI, AYDIN ILGAZ’IN Aydın Ilgaz, Sisifos gibi yılmadan yeniden ve yeniden mü- ANILARINI DA İÇEREN BİR KİTAPTIR! cadele etmiş ve zarar görmesin diye kendisine izin verilme- Hababam Sınıfı, Aydın Ilgaz’ın da anılarını içeren bir ki- yen edebiyat dünyasına başka bir kapıdan girmiş ve babası- taptır ve gençlik edebiyatı dizgesinde öncü rol oynar ve nın edebiyatını saygın bir yere taşımıştır. önemlidir. Eğitim sistemini eleştirmek üzere yola çıktığı ki- Edebiyat metinleri çoğu zaman baba-oğul çatışmalarından tabının onu kutsallaştıran bir yapıya dönüşmesi ve metnin söz eder. Oysa baba-oğul Ilgazlar’da çatışmadan daha çok paradigmasına sadık kalınmaması metnin yazarı olarak Rıfat oğulun sırtladığı bir babadan söz edilebilir. Ilgaz’ı çok üzer, öyle ki filmi hiç izlemez. Ve aynı Aydın Ilgaz kendisine izin verilmeyen edebiyat Oysa Aydın Ilgaz’ın anılarını da içeren romanda geçen olay- alanına “Can yoldaşım, en büyük desteğim” diye tanımladığı lar onun okulundaki ve başka okullardaki öğretmenlerin dik- ve çok sevdiği eşi Nilgün Ilgaz’ı armağan eder. Onun katini çeker ve onların “Rıfat Ilgaz bizim okulu mu anlatıyor” yoluna çıkmadığı gibi onu destekler. Ve artık Ilgazların ede- sorusuna tanıklık yapar. Ilgaz’ın karakterleri yaşayan karak- biyat sürdürümcüsü Nilgün Ilgaz olacaktır. Ve elbette iki terlerdir. Ve karşılığını tüm Anadolu’dan alır. yavrusu. Aydın Ilgaz bu süreçle ilgili uzun süren hukuk mücadelesi Anısına saygıyla… n SEMİRAMİS YAĞCIOĞLU’NDAN ‘ROMAN KAHRAMANLARI VE ÖZNELLİK: SÖYLEM İDEOLOJİ VE COĞRAFYA’ Gatsby’den Kemal Basmacı’ya roman kahramanları Semiramis Yağcıoğlu, Roman Kahramanları ve Öznellik: Söylem İdeoloji ve Coğrafya (Öteki Yayınevi) adlı kitabında Suat Derviş’in Suskun Kadınlarını, Orhan Kemal’in Murtaza’sını, Aziz Nesin’in Zübük’ünü, F.Scott Fitzgerald’ın Gatsby’sini Lawrence Durrell’in Justine’ini, Ernest Hemingway’in Robert Jordan’ını ve daha birçok kahramanı inceliyor, eleştirel okumanın yapı çözümcü bir yol haritasını sunuyor. “Dil ruhun aynasıdır” diyerek kahramanın konuşmasında- buluyor ve ülke yıkılırken, anavatan kaybolurken, bu şehi- ERENDİZ ATASÜ ki tekrarlara, kullandığı zamirlere dikkat eder. Tabi, dil ru- din kutlu anısıyla hiçbir şekilde, erkek çocuğun yetişkinliğe hun perdesi de olabilir; o nedenle eylemlerdeki tekrarlar da ulaşmasında elzem olan baba oğul çatışmasına giremiyor ve debiyatın tutkulu okurlarına ve yazar olmak iste- hep babanın yerine geçecek devlet, patron vs’nin karşısında önemlidir. (s. 41, 42) yenlere değerli bir kitap önereceğim: Semiramis el pençe divan kalakalıyor. E Yağcıoğlu’nun Roman Kahramanları ve Öznellik: LACAN’CI PSİKANALİZİN “AYNA” Büyük Gatsby’de tek bir politik söz yokken okur bu ro- Söylem İdeoloji ve Coğrafya adlı edebiyatbilimsel, ancak KURAMININ IŞIĞINDA ÇÖZÜMLEMELER manda - Semiramis Hanım’ın saptadığı üzere - Ame- akademik metinlerin soğuk ve katı üslubu yerine, çekici bir Bizim edebiyatımızda Orhan Kemal’den Orhan rikan sisteminin tam bir eleştirisini buluyorsa, nedeni edebi dille kaleme aldığı çalışması. Pamuk’a, Aziz Nesin’den Suat Derviş’e, Füruzan’dan Fitzgerald’ın kahramanını doğru tarihsel, toplumsal ve ikti- Bilgi, düşünce ve kültürle donanmış bir zihnin Türk ve Tahsin Yücel’e; dünya edebiyatında Fitzgerald’dan, sadi kodlarla çizmiş olmasıdır. dünya edebiyatından kimi başkişiler üstüne -adeta karma- Hemingway’den Gorki’ye kadar geniş alanları baş kişiler Kişiler böyle çizilmemişse, yorumlarımız Eco’nun deyi- şık cümlelerle berrak anlama nasıl ulaşılabilir sorusunu ya- açısından tarar ve mesela Suat Derviş üstüne çalışırken - şiyle “aşırı yorum” sahasına kayıverir. Ve edebi metinlere nıtlayan- bu yorumları, yalnızca Türkçenin lezzeti için bile benim gözümden kaçmış bir olguyu - Suat Hanım’ın bütün alışık okur bile ülkeye özgü kadın ezilmişliğini Masumiyet okunmaya değer. kadınlarının annesizlikle yaralı olduğunu keşfeder! (s. 104) Müzesi’nde yakalayamıyorsa, 1970’lerde geçen romanın Genellikle yapısalcı dil kuramcısı Saussure’ün ve baş kişisi Kemal Basmacı dahil tüm kişilerinin, tarihin so- ELEŞTİREL OKUMA VE OKURUN Lacan’cı psikanalizin “ayna” kuramının ışığında ve roman kakta kanla yazıldığı bu dönemin toplumsal, tarihsel, iktisa- ANLAM ÜRETİCİSİ KONUMU metinlerindeki mekânlara göndermelerle yapar çözümle- di kodları tümden ihmal edilerek çizilmiş olmalarındandır. “Eleştirel okuma” dediğimiz, okurun etkin zihinsel kat- melerini Yağcıoğlu. Özellikle İskenderiye Dörtlüsü’nde ve O nedenle okur, Türkiye ortamıyla romandaki kişi ve olay- kısıyla ilerleyen deneyimde Hülya Soyşekerciler, ömürleri- Masumiyet Müzesi’nde metinden yola çıkarak kahramanlar- lar arasında bağlantı göremez. mizi yutan “hız çağına” karşı okurun yarattığı bir “yavaş- la ve olayla, mekânlar arasında çok ilginç köprüler kurar. Semiramis Hanım’la her zaman hemfikir olamayışımın latılmış zaman” seçeneği bulur (Hülya Soyşekerciler, Gün Lady Chatterly’nin Sevgilisi’nde sınıf karşıtlığını be- hiçbir önemi yok. Çünkü katılmadığım yorumları dahi zih- Işığı Demeti, Pagos Yayıncılık, 2021). denler üzerinden okuması kayda değerdir. Tahsin Yücel’in nime yeni ve geniş ufuklar açtı. Edebiyatın öncü karakteri- Semiramis Hoca, kitabının çeşitli yerlerinde, Soyşekerci’nin Yalan’ı, Füruzan’ın Gül Mevsimidir öyküsü, Fitzgerald’ın ni vurgulayan kalemi var olsun: Orhan Kemal, yapısalcılık- “yavaşlatılmış zaman” dediğine açıklık getirir: “Eleştirel oku- Büyük Gatsby’si ve Hemingway’in Çanlar Kimin için Çalı- sonrası edebi kuramlardan çok önce keşfetmiştir, bozuk dü- ma”, okurun anlam tüketicisi konumunu terk edip anlam üre- yor çözümlemeleri kanımca mükemmeldir. Murtaza ve Ma- zenlerin çarpıttığı “akışkan kimlikleri”. (s.147) ticisi konumuna geçmesiyle mümkün olabilir (s. 280). sumiyet Müzesi yorumlarını ise biraz sorunlu buldum. Günümüzde “panoptikom” adı verilen gözetim ve baskı Yani okur, algısını tüm olasılıklara açabilmeli, ana anla- mekanizmasının özünü, Foucault bu terimi insanlık bilinci- mı çevreleyen yanal anlamlara da dikkat etmeli, kavrayışını ORHAN KEMAL’İN MURTAZA’SI ne kaydetmeden on küsur yıl önce yazılmış “Guguk Kuşu” metin hakkında verilmiş hazır hükümlerle sınırlama kolay- VE FREUD’CU BİR AÇIKLAMA romanı çözümlemiştir. (s. 448) cılığına düşmemelidir. Karakterlerin ne söylediğine değil, Orhan Kemal’in Murtaza’sına Lacan’ın aynası sanki pek Hayat sanatı önceler. Edebiyat yazarının malzemesi ha- neleri söylemediğine de bakılması gerekir. (s. 104) uymuyor. Murtaza’nın şehit dayısının aynasında kendini yattır; kuram ve kural edebiyatbilimcinin işidir. n Semiramis Yağcıoğlu, kendi okumalarının karakterlerin içsel görmeye çalışmasındansa, Freud’cu bir açıklama sanırım yaşantılarına yoğunlaşmakta odaklandığını kaydeder. (s. 27) romana daha yakın düşüyor. Roman Kahramanları ve Öznellik: Söylem İdeoloji ve Coğ- İrdelediği roman başkişisinin iç dünyasını çözmek için Yani bu yetim, şehit dayının imgesinde bir baba figürü rafya / Semiramis Yağcıoğlu / Öteki Yayınevi / 470 s. / 2022. 16 19 Ocak 2023