Katalog

Babasını sırtlayan oğul: Aydın Ilgaz! Aydın Ilgaz’ı (1940-2022) Sisifos olarak tanımlarsam yanlış olmaz diye düşünüyorum. Ama o yenilmemiş ve sırtladığı babasını yukarılara taşımış ve orada tutmuştur. Şunu söylemezsem eksik kalır: Aydın Ilgaz, Rıfat Ilgaz’ın oğludur; ama Rıfat Ilgaz da Aydın Ilgaz’ın babasıdır. Aydın Ilgaz çocukluğunun tümüne yakınını babasız geçirir. Rıfat Ilgaz, politik nedenlerle ya hapistedir, ya kaçaktır ya da sağlık nedenleriyle hastanededir. Çocuklarının başı belaya girmesin diye ikisi de edebiyatçı olan anne ve babası onu edebiyattan uzak tutmaya çalışırlar. Babalı yıllar ise Aydın Ilgaz’ın her şeyden vazgeçip babasıyla birlikte yola çıktığı ve onun yeniden var etme savaşını verdiği yıllardır. Birlikte 1983’te Çınar Yayınları’nı kurarlar. Ondan sonraki yaşamı babasının haklarını korumak, onuruna sahip çıkmak ve edebiyat dünyasındaki yerini sağlamlaştırmak olmuştur. Anısına saygıyla… ıl 1939. İkinci Dünya Savaşı başlamış ve dünya 6 Öte yandan okulda yaşadıklarını babasına anlatır. Rı- sorduklarında ya hapishanedeydi ya hastanedeydi. yıl sürecek karanlık bir döneme girmiştir. Ankara fat Ilgaz bu maceralara Hababam Sınıfı’nda yer verir. Li- O yüzden onun yaşamı hep farklı oldu. Örneğin annesi Y Gazi Terbiye Enstitüsü çok yoğun yaşanacak ma- se eğitiminin ardından Amerika’ya gider ve eğitimine ora- mesleğini sürdürebilmek için boşanmak zorunda kalmıştı. ceraların ilk merhaba dendiği bir okul olarak yer ediyor da devam eder. Yatılı okul yaşamını yurtdışına gitmek gi- Bütün bunlara bir çocuk olarak katlanmak zorundaydı. Ilgazların yaşamında. Rıfat Ilgaz, Rikkat Hanım’la orada bi algılar. O günlerden bir anısını şöyle paylaşır: BABALI YILLAR tanışır ve evlenirler. Aydın ve Yıldız dünyaya gelir bu ev- “Göztepe Pansiyonlu İlkokulu’nda okurken okula ba- Babalı yıllar Aydın Ilgaz’ın her şeyden vazgeçip baba- lilikten. vulla eşyalarını getir demişlerdi. O zaman deriyle tahta sıyla birlikte yola çıktığı ve onun yeniden var etme sava- Aydın Ilgaz’ın yaşamını ikiye ayırmak gerekir: 1- Baba- bavul arasında pek fark yoktu. Tesadüfen bizde de büyük- şını verdiği yıllardır. sız geçen yıllar. 2- Babayla geçen yıllar. çe bir tahta bavul vardı, içine eşyalarımı koydum götür- Rıfat Ilgaz, 1974’te emekli olur ve Cide’ye yerleşir. 12 düm okula. Daha bavulu görür görmez diğer sınıf arka- BABASIZ GEÇEN YILLAR Eylül (1980) döneminde Cide’de yaşayan Ilgaz sürek- daşlarım ve okul arkadaşlarım asker bavuluyla geldi di- Çocukluğunun tümüne yakınını babasız geçirir. Rıfat li tehdit ya da rahatsız edilir. Hatta, o dönemde oturduğu ye benimle dalga geçtiler. O yüzden, utancımdan bavu- Ilgaz, politik nedenlerle ya hapistedir, ya kaçaktır ya da evin karşısındaki binaya Rıfat Ilgaz evden atılmadığı tak- lu açamadım. Annem bavulun içine meyve koymuştu, do- sağlık nedenleriyle hastanededir. dirde evin taranacağına dair not asılır. layısıyla iç çamaşırlarım ve yedek çamaşırlarım ayvay- Edebiyat öğretmeni olan Rikkat Hanım Ankara’ya ta- Ardından 28 Mayıs 1981 gecesi Rıfat Ilgaz, Yıldız Ka- la birlikte küflenmişti.” Kendini o denli gözaltında hisse- yinini yaptırıp annesinin yanında oturmak ister. Çünkü rayel romanını yazmaktayken gözaltına alınır. Gözle- der ki… Yatılı çocuklar çeşitli sosyal çevrelerden gelirler. İstanbul’da yaşamak zordur; ekmeğin karneyle verildiği ri bağlı ve zincirlenerek merkeze kadar yürütülen yazar, Varlıklısı vardır varlıksızı vardır. Aile içi sıkıntılar da ço- dönemdir ve savaş yıllarıdır. Bu isteğini gerçekleştiremez. Kastamonu-Et Balık Kurumu mezbahasından bozma ha- cukların evden uzaklaştırılmalarına neden olabilir. O so- İstanbul’da kalır ve önce Pertevniyal Lisesi’nde, ardından pishaneye konulur. runların çocukların yaşamına engel olmaması için yatılı Yenikapı Ortaokulu’nda görev yapar. Doktor muayenesi isteyerek hastalığını kanıtlayınca okula gönderilirler. Bu arada Aydın, Küçüksu Pansiyonlu İlkokulu’na verilir. jandarma tarafından Ballıdağ Sanatoryumu’na yatırılır. Annesi Kandilli Kız Lisesi’nde müdür muaviniyken hafta Çünkü Rikkat Hanım sık sık Ankara’ya gidip gelmek zorun- Daha sonra serbest bırakılır. Ve baba Ilgaz, oğul Ilgaz’ın sonları çocuklarını oraya götürür. Türkan Saylan da her ne dadır. Onun yokluğunda bir arkadaşı çocuklara göz kulak yanına, İstanbul’a, onunla yaşamak üzere taşınır. kadar Kandilli’de okumasa da hafta sonları oraya ders çalış- olur. Bir sonraki yıl Göztepe Pansiyonlu İlkokulu’na verilir. Aydın Ilgaz babasıyla birlikte 1983 yılında Çınar maya gelir ve aynı zamanda Aydın Ilgaz’a İngilizce öğretir. Beşinci sınıfın sonuna kadar altı okul değiştirir. Yayınları’nı kurarlar. Aydın, artık hep uzak tutulmaya ça- Lise eğitimine Kabataş Erkek Lisesi’nde başlar. Döne- ZAN ALTINDA BİR BABANIN OĞLU OLMAK! lışıldığı edebiyat dünyasının içindedir ve ondan sonra- min ünlü yatılı okullarındandır. İstanbul Erkek, Galatasa- Aydın Ilgaz çocukluğunda, okul yaşamında arkadaşları- ki yaşamı babasının haklarını korumak, onu sürdürmek, ray, Haydarpaşa Erkek Liseleri gibi. Rikkat Hanım dene- na ve bazı öğretmenlere Rıfat Ilgaz’ın oğlu olduğunu söy- onun onuruna sahip çıkmak ve edebiyat dünyasındaki ye- me liseleri için Amerika’ya gidecektir. Ama Rıfat Ilgaz’la leyemez. Bazı öğretmenler başını okşayarak gizlice baba- rini sağlamlaştırmak olmuştur. evli olduğu anlaşılınca uçaktan indirilir. Bunun üzerine sını sorsalar da o kendisini hep bu konuda dikkatli olmak ÇABALARI VE SONUÇLARI sorun yaşamamak için boşanırlar. zorunda hisseder. Dışarıda zan altında olan velilerin duru- Evleri Kuzguncuk’tadır. Okula gidip gelme sorun oldu- mu, okuldaki çocukları da etkiliyordu elbette. Aydın Ilgaz babasının hayatında iki derginin varlığın- dan söz eder. Bunlar babası için çok önemlidir. Ancak ki- ğu için yatılıya döner. Bu dönemi Aydın Ilgaz eğlenceli bi- İşin ilginç yanı çocuklarının başı belaya girmesin diye iki- çimde şöyle anlatır: “Üç sene orada yatılı okudum. O kadar si de edebiyatçı olan anne ve babası onu edebiyattan uzak mileri bu konuda yok sayıcı tavır gösterirler ve Aydın Il- komikti ki evimiz boğazın karşı yakasındaki Kuzguncuk’ta tutmaya çalıştılar. Önlerinde öyle kötü örnekler vardı ki; ba- gaz bunlarla mücadele eder. Marko Paşa ve Dolmuş, baba okulun tam karşısındaydı. Ben yatakhanede ışıkları yakıp bası, Sabahattin Ali’nin başına gelenler, Aziz Nesin… Biri Ilgaz’ın çok emek verdiği iki dergidir. Bu dergilerde ya- söndürürken kız kardeşim de evde yakıp söndürüyordu.” içerideyse biri dışarıda olurdu. Yani “Baban nerede” diye yımlanan yazıları nedeniyle çok içeri girip çıkmıştır. >> 14 19 Ocak 2023