Katalog

İVAN ALEKSANDROVİÇ GONÇAROV’DAN BİR BAŞYAPIT Ahlaksal bir köle; Oblomov! Gonçarov’un başyapıtı Oblomov’da (Çeviren: Sabahattin Eyüboğlu, Erol Güney / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) asıl amacı, kahramanı aracılığıyla kölelik hukukunun, akıllı, sevecen ve dürüst bir kişiyi bile uyuşuk, yaşama varlığıyla artı bir değer katmayan, en önemlisi de sistemle barışık bir insan haline okuduğu için çok az insanla BEDRİYE KORKANKORKMAZ getirdiği gerçeğine vurgu yapmaktır. görüşür ve uşağı Zahar’la sık Lev Tolstoy, 1859 Nisanı’nda Oblomov hakkında Aleksandr sık tartışır. Uyurken sürekli PUŞKİN VE GOGOL GELENEĞİ eski sabahlığı vardır üzerinde. Druzhinin’e şöyle yazmıştır: “Oblomov, uzun süredir İvan Aleksandroviç Gonçarov, 1812’de İlk başlangıçta şiirsel görünen Simbirsk’te (Ulyanovsk) dünyaya geldi karşılaşmadığımız bir başyapıttır. Gonçarov’a yapıtından coşku tablo zamanla ciddi ve acıklı ve 1891’de evinde tam bir yalnızlık için- duyduğumu iletiniz. Oblomov günümüz yazınında rastlantısal bir bir durum halini alır. de öldü. Palada Gemisi (1854), Uçurum Oblomov’un ailesi iş yap- başarı değil, doğru dürüst, devasa ve kalıcı bir yapıttır.” (1869) ile Sıradan Bir Öykü (1847) gibi madan, tekdüze bir hayat sür- usta yapıtlarının en önemli özelliği Puşkin dürmekte ve sürdürdükleri ya- ve Gogol geleneğini kusursuz bir şekilde yin böylesine harcanıp gittiğini Tanrı bi- şın bir arayış içindedir. İnsan ilişkilerinde şamın da aynı şekilde devam etmesini is- yansıtmasıdır. lir… Sorun yaşamımda yıkıcı ya da yapıcı içten, sade ve azimlidir. temektedirler. Eğitimi bile soylular için Gonçarov’u, 1859’da Oteçestvenniye bir ateşin hiç yanmamış olması.” (s. 100) Oblomov’un Olga’dan ayrıldıktan son- gerekli olduğu için benimserler. Zapiski (Anayurt Notları) dergisinin ilk Sonuç olarak Oblomov içinde büyüdü- ra evlendiği Pşenitsına ise sade, sıradan, Böyle bir ortamda büyüyen Oblomov da, dört sayısında yayımlanan Oblomov ro- ğü çevrenin hem yetiştirdiği hem de kur- taşralı bir kadındır. Kadın karakterler, ya- hiçbir şey yapmadan, hiçbir yetenek geliş- manının özellikle ilk iki bölümü ilgiyle ban ettiği bir insandır. Roman aynı za- zarın annesinin kişilik özelliklerinin farklı tirmeden büyür. Uşağı tarafından giydirilir karşılandı. Bu ilgi birçok açıdan 1860’lar- manda eski kültürün yeni büyük kent kül- yansımalarıdır. ve tüm gereksinimleri eksiksiz karşılanır. daki siyasal durum ile doğrudan ilgiliydi. türü karşısındaki yenilgisini ortaya çıkar- Hiçbir şey yapmadığı için başkalarının Bu dönemde Rusya büyük bir değişim ması bakımından da önemlidir. OBLOMOV’UN İNSANLARI... iradesine güvenen silik bir kişilik olarak yaşıyordu ve herkes Rusya’nın bu büyük Dimitry Pisarev, Oblomov’un Beltov, Oblomov, Olga’da ideal bir sevgiliyi, değişimin üstesinden geleceğini düşünü- var olmaya çalışır. Rudin ve Beşmetov gibi Nikolay rejimi- Pşenitsına’da geleneksel bir sevginin ideal Yazarın asıl amacı, kahramanı aracılı- yordu. Kölelik hukuku tartışılıyordu. Bü- nin “gereksiz kişileri” arasında sayıl- karşılığını bulmuştur. yük sermaye gerektiren projeler gibi bir- ğıyla kölelik hukukunun akıllı, sevecen ve masına karşı çıkar: “Bu kişisel ezik, ya- Olga, duyan, düşünen ve kendisini sü- çok yenilik tartışılmaya başlanmıştı. dürüst bir kişiyi bile uyuşuk, en önemlisi şamın bozduğu kişilerdir. Oblomov ise rekli geliştiren çağdaş bir kadını, Pşenitsı- normal bir beden yapısına sahip değil- na ise saf, sıradan ve eşine bağlı taşra ka- sistemle barışık bir insan haline getirdiği TİPİK BİR MONOGRAFİK gerçeğine vurgu yapmaktır. dir. Birincisinde yaşam koşulları, ikinci- dınını temsil etmiştir. ROMAN ÖRNEĞİ sinde ise kişinin bedensel oluşumu suç- Kölelerin yaşadıkları acımasızlıkla- Gonçarov, romanda bu konu hakkında dü- Oblomov tipik bir monografik roman ludur.” (s. 100) rı köle Zahar karakteriyle ortaya koymuş- şüncelerini şöyle ifade eder: “O ahlaksal bir örneğidir. Bu romanı yazmasında yazarın tur yazar. Efendisiyle sürekli tartışmasına köle konumuna girdi. Bu kölelik Oblomov’un çocukluğunun izlerinin hatırı sayılır bir HA GAYRET UYUŞUK BİR YAŞAM! karşın efendisine bağlı kalmış ve her ko- Bey yaşamıyla öylesine iç içeydi ve öylesine etkisi vardır. Romanda yaşamından ölü- Oblomov’un bu uyuşuk yaşamı Rus şulda onu savunmuştur. birbirleriyle koşullanmıştı ki, bunlar arası- müme değin tüm süreçleri yer alır. edebiyatının en ilginç kadın kahramanla- Romanın en ilginç karakterlerinden bi- na kesin bir sınır koymak olanaksızdı… O, Romandaki tüm kişiler ne kadar önemli ol- rından Olga ile karşılaşmasıyla az da olsa risi de Ştoltz’dur. Oblomov, Ştoltz’un zıt- kendisi üzerinde hâkimiyet kurmak isteyen salar da, Oblomov’un kişiliğinin yansıtılma- değişime uğrar. Yaşadığı yoğun duygula- tıdır. Ştoltz, son derece iyi bir dosttur ve her kadının, her rastladığı kişinin, her do- sında aracı görevi görürler. Örneğin Zahar, rın etkisi ve Olga’nın baskısıyla yaşamını dürüst bir kişiliğe sahiptir. Kendisini son landırıcının kölesiydi.” (s. 99) Oblomov’un “bey” kişiliğinin, Olga “duy- değiştirmeye çaba gösterir. ana kadar dostu Oblomov’u kurtarma- gu insanı” yanının, Ştoltz ise “dostluk an- Evlilik kurumunun getirdiği sorumluluk- ya adar. Oblomov’un ölümünden sonra da BÜYÜDÜĞÜ ÇEVRENİN layışının” ortaya konmasına yardımcı olur. lara, değişik ve hareketli yaşama karşı du- onun çocuklarının bakımını üstlenir. ÜRÜNÜ VE KURBANI! Romanın başında Ştoltz’la karşılaşınca- yumsadığı korkuyla eski yaşam biçimine Yaşama, varlığıyla artı bir değer katma- Elini attığı her işte başarısız olan iyi yürek- ya kadar olan bölümde Oblomov’un gün- geri dönmüştür. yan Oblomov’u yaratıcısı tereddüt etme- li Oblomov, yaşamını Ştoltz’a şöyle özetler: lük yaşamı ortaya serilir. Bu çocukluk ya- Büyük bir aşkla bağlandığı Oblomov’u den öldürmüştür. En acı ölüm insanlığa “Yaşamımda hiç fırtınalar ve şoklar ol- şamı, sorumluluklarından uzak son dere- bir süreliğine yaşama döndürmeyi başa- katkı sunmadan ölmektir. Oblomov alnın- madı. Hiçbir şey yitirmedim. Vicdanımı ra- ce durağan bir yaşamdır. Oblomov çok az ran Olga, coşkulu ve parlak zekâsına kar- da bu kara leke ile toprağa girmiştir. n hatsız eden hiçbir şey olmadı. Neden her şe- 12 22 Eylül 2022