Katalog

TONI MORRISON ‘Herkes, biridir!’ Afro-Amerikan yazının ikonu: Toni Morrison! Tüm yapıtlarında siyah toplumun ABD’de yaşadığı çileleri dile getiren 1931 doğumlu Afrikalı-Amerikalı yazar Toni Morrison’u anlamaya bu yıllarda serpilen postkolonyalizm, feminizm gibi yaklaşımlar öne koyularak başlanabilir. Yapıtlarında belli ırkların, belli ırklara üstünlüğünün savunulduğu, etnik kökenlerin soylulukla ilintisinin savlandığı, her türlü insanlık dışı muamelenin yaşatıldığı dönemde tarihin çileli Afrika topluluğu ve kültürünü konuşturur, söz hakkı verilmeyen insanların özgül tarihine ışık tutar Morrison. Afro-Amerikan yazının geliştirilmesine ve tüm dünyada tanınmasına katkıları ona Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan ilk siyahi kadın yazar unvanını kazandırır. Ödül konuşmasında vurguladığı “Hepimiz ölüyoruz; ama ölürken bir dil yaratıyoruz. Hayatımızın anlamı bu olabilir.” sözüyle, 11 romanında dile getirdiği; farklılıklarıyla, değerleriyle, yaşama bakışıyla bu dünyanın tüm insanlığın ortak paydası olduğu tezine göndermelerde bulunur. 88 yıllık yaşamı 2019’da “Everybody’s somebody” (Herkes, biridir!) diye diye sonlandığında “Siyahlar ve beyazlar, kadınlar ve erkekler; bu dünya sizin, bizim, hepimizin!” sloganını miras bırakır insanlığa. Timothy Greenfield-Sanders Hemen tüm yapıtlarında insanlar Z. DOĞAN KORELİ yersiz yurtsuzdur ve mağdurdur. Bu yönüyle toplumdan ve dönemin şart- BABASI KİNDAR BİR IRKÇIYDI! larından sıyrılamadığı için politik ni- Nobel Edebiyat Ödüllü ilk siyahi kadın yazar Toni teliktedir yazdıkları. Morrison’un pek çok yapıtının esin kaynağı çocukluk ve gençlik dönemlerinde bizzat deneyimlediği ırkçı baskılar BAŞKANLIK ÖZGÜRLÜK ve kronikleşen sorunlardır. Irkçılık, kölelik, sınıf bilinci, bireysel ve toplumsal kimlik MADALYASI’NI OBAMA’NIN bunalımı, marjinalleşme, kadın-erkek ilişkileri, ataerkil dü- ELİNDEN ALDI: ‘İLK KEZ BU zende kadınlara verilen roller, cinsiyetçilik, geleneksel yaşam ÜLKEYE AİT HİSSETTİM’ biçimleri, geçmiş arayışı ve ailesinden dinlediği Afro-Ame- Amerikan toplumundaki en yara- rikan folklorik öyküler yazınsal kimliğinin temel taşlarıdır. layıcı sorunların dünya medyasın- “Beyazların çocuğundan hoşlanmazdı” dediği babası da görünürlüğünü sağladığı ve ezi- kindar bir ırkçıdır. lenlerin mücadelesini duyurduğu için Ömrünce insanları parçaladığını ve kimliklerini yitirtti- 2012’de dönemin ABD Başkanı Ba- ğini vurguladığı insanları birbirinden ayıran ırk, sınıf, renk, rack Obama tarafından “Başkanlık din, cinsiyet gibi unsurlara karşı çıkan yazar; insanlığın YIKIM VE ACININ SESİ: ‘CENNET’... Özgürlük Madalyası”na değer görülür. Ayrıca Obama baş- kirli ve vahşi yüzünü, canavarlaşan ırkçı-kapitalist serma- Erillik, ataerkillik ve ırkçılık kavramlarının canlı bir resmi- kan seçilince büyük bir sevinçle “İlk kez bu ülkeye ait ol- yenin karanlık ve suçlu geçmişini deşifre eder. ni sunduğu Cennet’te (Sel Yay. / Çev. Püren Özgören) insa- duğumu hissettim, ilk kez burası benim ülkem oldu” der. Görülmek, bilinmek, tanınmak istenmeyen “ötekinin”, nın insana üstün gelme çabasından, özlem duyulan özgürlük Sanatçı ırkçılığı sadece ten rengi kaygısıyla değil, cinsi- atalarının köle olarak zorla getirildiği topraklarda toplum- olgusundan ve organize kötülüğün soyağacından bahseder. yetçilik, inançlar ve kuşaklar arası anlaşmazlıklar gibi fark- sal zorbalıklara uğrayan siyahilerin sesi olur. Şiddetten başka iletişim yolu bilmeyen erkeklerin dünya- lı bakış açılarıyla da ele alır. Kitaplarında insan yaşamını en ince ayrıntılarına kadar sında kendi kimliğinin peşinden koşan kadınların sesi olur Ona göre saplantıya dönüşen cinsiyet kavramı, sonuçta deşer ve “gerçek” olarak iddia edilen bilgileri kitlelerle anlattıkları. Cennet, üzerinde kafa yorulacak, değişik yönle- paylaşmanın etik boyutlarını da sorgulatır. kişinin benlik yitimiyle noktalanır. rine vurgular yapılacak pek çok veriyle okuyu- cu karşısına çıkar. Olaylar, Oklahoma yakınlarında Ruby adlı ütopik bir köyde geçer. Köleliğin paslı pranga- larından kurtulup öz- gür ve huzurlu bir yaşa- ma kavuşma umuduyla kurdukları, kendilerini dış dünyadan tamamen soyutladıkları bu köyde yeni bir iktidar >> 10 25 Ağustos 2022