Katalog

söz edilemez. Her klasik roman en azından bir kahraman- lemek isteyen bir kuramsal makaleler dizisi bulunmaktadır. me rastlar. Ama 20. yüzyılın dünyası tamamen farklıdır. İnsa- la belirli bir uzam ve zaman içinde konuşlanır. Oysa Rob- “Yeni” terimi elbette daha önceki romanların eski olduğu, nın kendi hakkındaki ve onu çevreleyen dünya konusundaki be-Grillet, bir matematik denklemi gibi “zaman”la oynar. tozlu raflarda ömür tükettiği anlamına gelmez. bilgi değişmiştir; gerçeklikler artık aynı gerçeklikler değildir. Örneğin Silgiler’deki olaylar mükemmel bir halka oluştu- Üstelik, “Yeni Roman”ın en iyi temsilcisi olan yazarlar da 19. yüzyıl romanı günümüz gerçekliğini anlatmakta ye- ran zamanın dışında, 24 saatte olur biter. Pazartesi sabahı hiçbir zaman bir edebiyat akımına ya da bir edebiyat ekolü- tersiz kalır. Roman da değişmek zorundadır. Entrika dağı- 7.30’da saldırıya uğrayan Dupont salı günü aynı saate ölür. ne bağlı olmadıklarını dile getirmişlerdir. Onun için bu teri- lır, çözülür; anlatmak tam anlamıyla imkânsızlaşır. Bu anlamda, romanın konusu zamanla ilişkili tam bir zi- min ve betimlediği yazınsal deneyimin sınırlarını iyi belir- Yeni romanda kişi yoktur, ya da en azandan kişi roma- nın temel ögesi değildir. Olası bir okur-kahraman özdeşleş- hinsel çalışmadır. X anında sıkılan bir kurşunun 24 saat sonra lemek gerekir. Yukarıda adı sayılan yazarların ortak özellik- hedefine ulaşmasıyla aldığı yoldur. Çıkış ile varış arasındaki leri romanın geleneksel biçemlerini reddetmeleridir. Robbe- mesinden söz edilemez: okur bir sıkıntı, bir boşluk ile karşı karşıyadır. Buna karşın nesnelerin varlığı yoğun bir biçim- 24 saat geçersizdir, yok hükmündedir çünkü zaman bir oluşu Grillet, “Romanlarım büyük ilgi görmedi” der. Ne eleştir- gösterir. Bu zamanı bozma oyunu Kıskançlık’ta zirveye ulaşır. menler ne okur onun yazdıklarından heyecan duymamıştır. de vurgulanır. Nesnel tek varlık nesnelerin varlığıdır. Yeni roman entrikayı, yani öyküyü reddeder; eylem he- Okura güven verici, kesin bir uzama tutunma olanağı da Okurdan, okuma alışkanlıklarından tümden altüst etme- verilmemiştir. Silgiler’de bu kavram ister istemez bazı be- sini bekler; insanın dışlandığı bir evrende bir yabancılık iz- men hemen yok gibidir. Eylem anlamsız olmasına karşın okuru eğlendirme, onun dikkatini dağıtma işlevini yüklenir. lirsizlikler doğurur. Şehir için referans noktaları verilmedi- lenimi ve sıkıntısı olan bir evren söz konusudur, onun için. Yazar okur ile işbirliği yaparak ona yazılı bir durum sunar ği için şehir insanın kaybolduğu bir yer, bir uzama dönüşür. İyice betimlenmiş roman kişileri ve zamandizimsel öy- Geleneksel kuralları çiğnemekten pek de memnun olma- ve okurdan bir katılım çabası bekler. Çoğu kez kahraman- küden söz edilemez; hatta bir anlam bile bulmak zorla- larının olası değişik davranış tiplerine izin verir. Bir roman yan yazar, ayrıca artık modası geçmiş trajediyi ve her dö- şır, okur neye tutunacağını bilemez. Robbe-Grillet gene de nem sevilen polisiye roman gibi klasik türlerin yankılarını içinde değişik sahnelerin yinelenmesiyle de sık karşılaşılır. okurun işini kolaylaştırmayı dener. 3 yaratır. Eğer entrika bir polisiye roman için entrika (katil, Bu amaçla deneme ve makalelerden oluşan Yeni Roman YENİ ROMANCI HİLE YAPMAZ! kurban, dedektif, cinayet, suç…) ise esas olaydan sapma- (Pour un noveau roman) başlıklı bir kitap yazar. Ona göre Yazarın hiçbir önyargısı yoktur, en azından kendisi- lar, kitabın amacının gerçekliğine ihanet eder. klasik Fransız romanında insanı ilgilendiren iki büyük öykü ni okura dayatmaya çalışmaz, tam tersine onu bir edebiyat Robbe-Grillet’nin romanın yapısı klasik trajedinin (giriş, vardır: Birincisi Madame de Lafayette’in La Princesse de eleştirisi yapması için eğitir. Roman bir araştırmadır; sı- 4 beş bölüm ve sonuç) yansılamasını yaparak Sofokles’in Kral Clèves’i , bu başarıyı zirveye taşıyan ikincisi ise Honoré de nırları açık bir biçimde çizilmiş bir tür değildir; kendinden 5 Oidipus trajedisine pek çok göndermede bulunur. Ancak tüm Balzac’ın İnsanlık Güldürüsü’dür (La comédie humaine). başka hiçbir şeye gönderme yapmaz. Zaman tutarlı değil- trajik ögeler yüceliğini kaybeder, sır bilmeceye, dekor ucuz Kısacası Fransa’nın sağlam temellere dayanan bir roman dir. Yeni romancı hile yapmaz. Ham haliyle sunulan ger- süslemeye, hatta ayrıntıya dönüşür. Trajedi bir yazma oyu- geleneği olduğu bilinmektedir. Gerçeklik izlenimi ve zaman- çeklik ve düzanlam birbirine eklemlenir. nu olur çıkar.Tıpkı kahramanlar gibi nesnelerin de anlamlı dizimsel sıraya göre sahneye birçok roman kişisi koyan, on- Bu kısa yazı sonunda ortaya çıkan Robbe Grillet’nin gele- ve duygusal ağırlığı yok olur. Tıpkı ünlü çeyrek domates be- ların eylemlerini, karakter ve duygularını derinlemesine çö- neksel öyküleme biçimlerini reddettiği düşüncesidir. Anekdot timlemesinde olduğu gibi nesneleri kahramanlara bağlı ger- zümleyen ilginç bir öykü anlatmak söz konusudur. ya da öykü sadece bir bahanedir; zamandizim anlaşılmaz bir çek bir uzama yerleştirmez, kahramanları da gözden düşmüş Ayrıca roman dinsel, metafizik, toplumsal, psikolojik hale gelmiştir. Gerçek ve yalan kendi kurallarına boyun eğen entrikaya göre ana konudan uzaklaştırır. Silgiler’de roman düzlemde gerçekten bir anlam sunar. Ancak roman her şey- yeni bir tür yapı oluşturmak için birbirine karıştırılmıştır. n boyunca varlıklara ve nesnelere takıntı entrikayı gölgeler. den önce okur ile roman arasında bir tür uzlaşıya dayanır; bu da anlatılan kurgusal öykünün gerçekliğine inanmak ya TÜRÜNÜN İLK ÖRNEĞİ ‘SİLGİLER’LE ¹ A. Robbe-Grillet / Röntgenci / Çev: S. Başar / Şenocak Yay. da inanıyormuş gibi yapmak uzlaşısıdır. ² A. Robbe-Grillet / Kıskançlık / Çev: B. Onaran / Ara ‘YENİ ROMAN’ AKIMINI BAŞLATTI! Yay. / İstanbul 1989, 2009. Türünün ilk örneği olan Silgiler ,“Yeni Roman” ola- YENİ ROMAN ENTRİKAYI YANİ ÖYKÜYÜ 3 Robbe-Grillet Alain / Yeni Roman / Çev: E. Korkut / rak adlandırılan başka bir edebiyat akımını başlatır. Bu REDDEDER; EYLEM YOK GİBİDİR! KafeKültür Yay. / İstanbul 2015. akım içinde Samuel Beckett’i, Michel Butor’u, Nathalie Balzac’ın temsil ettiği zirveden sonra Gustave Flaubert’den 4 Sarraut’u, Marguerite Duras’ı, Claude Simon’u, Roger Marcel Proust’a, William Faulkner’den Samuel Beckett’e ro- Madame de Lafayette / Prenses de Cleves / Çev: MEB Yay / 1944. Pinget’yi ve Jean Ricardou’yu sayabiliriz. man, yavaş yavaş bir sarsıntı geçirmeye başlar. Her şey deği- 5 1950’li yıllarda doğan “Yeni Roman” kavramının teme- şirken romanın bu değişimin dışında kalması düşünülemez. İnsanlık Güldürüsü’nü oluşturan pek çok roman Türk- linde her şeyden önce, belli bir edebiyat düşüncesini yeni- Balzac’ın yarattığı zirve burjuvazinin zaferi ile aynı döne- çeye çevrilmiştir. CAN | KISA KLASİKLER Aristokrasi, sınıf Ihtisamlı baloların zorbalıgı ve diger mutsuz davetlileri sorunlar… Balzac 18. yüzyılın meşhur kır Lessing, aşkına karşılık balolarını arka planına aldığı bulamayan zorba bir prensin Bir Kır Balosu’nda müşkülpesent zalim tutumu üzerinden kendine bir genç hanımefendinin sığ her şeyi hak gören aristokrasiye değer yargılarıyla kaybettiği ve sınıf zorbalığına dramatik bir aşkını öykülüyor. eleştiride bulunuyor. Oyun | 128 s. Roman | 80 s.