Katalog

MERHABA apıtlarında bireyi mer- keze koyarak kırıma uğ- Y rayan bir toplumu anla- tan, Holokost zamanının gölge- sinde büyümüş ve milyonlarca sivilin toplu katliamlarına Yidiş Eleştiri edebiyatın neresinde? dilinde yazdıklarıyla baş kaldır- mış, Yidiş edebiyatı dendiğin- Eleştirmenin de bir yazar olduğunu unutmamak gerekir. Kitabını yayımlayan yazarın beklentisi ne de akla gelen ilk isimlerden No- bel Edebiyat Ödüllü Isaac Bas- dediğinin anlaşılması, bunun üzerine konuşulmasıdır. Ama bunu sağlayan ilk durak eleştiridir. hevis Singer, üç cilt olarak ya- Günümüzde bu göz ardı edilerek kitabın yazarı bir meta gibi öne çıkarılıp okuyucu kitlesi önüne yımlanan toplu öyküleriyle (Son sürülüyor, yazdığı üzerine konuşması isteniliyor. Sirkte bir akrobata dönüştürülen yazar işte burada İblis / Bir Dans, Bir Sıçrayış / Ay ve Delilik) kapağımızda. ıskalıyor her şeyi. Üstüne üstlük yazdığını açıklamak gibi bir saflığa kapılıyor. Eleştiriyi de eleştirmenin Z. Doğan Koreli’nin yazısı… işlevini de unutarak büyük sözler ediyor. Böylece de eleştirmenin / eleştirinin dönüp yapıtına bakmasının Üçüncü sayfamızda, “Eleşti- önünü ilkin kendisi kapatıyor. Sanırım eleştirinin neden vazgeçilmez olduğunu öncelikle bir yapıtın rinin neden vazgeçilmez oldu- ğunu öncelikle bir yapıtın ya- yazarı bilmeli / algılamalı. Okur haydi haydi eleştiriden yanadır, onun bekleyenidir. zarı bilmeli / algılamalı” vargısı- nı açımladığı “Eleştiri edebiya- EDEBİYATTA ELEŞTİRİ NEYİN lir ancak. Eğer bunları getirip metnin önü- tın neresinde?” başlıklı yazısıyla Feridun Andaç yer alıyor. KARŞILIĞIDIR? ne koyarak bilgiçlik yapmaya başlarsa, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan Edebiyatta eleştiri neyin karşılığıdır? eleştirel inandırıcılığını yitirir. ve Hüseyin İnan’ın idamlarının Son zamanlardaki okumalarımla açımla- Eleştirinin şu yanını da asla göz ardı et- 50. yılında, otuz bir yazar tara- yarak bir yanıt aramaya çalıştığım soru(n) memeli: yapıtı / metni bilmece olmaktan fından kaleme alınan İstanbul lardan. İletişim Fakültesi’nde “Günümüz çıkarır. Okurun burada eleştiriye daha çok Büyükşehir Belediyesi (İBB) ya- Türk Edebiyatı” dersinde eleştiri üzerin- gereksinmesi vardır. yını Türkiye’nin 68’i: Denizlere de dururken, sıklıkla bu türden sorularıyla Eleştirmen, metni açıklamaz, çözümler Çıkan Sokaklar, dönemin çal- karşılaşmıştım öğrencilerimin. ve gösterir. Burada onun ustalığı kurduğu kantılı yıllarını, 12 Mart önce- Faulkner’ın getirdiği düşünceden yola çı- (üst) dil, geliştirdiği yöntem ve bakış açısı- si dönemin olaylarından kahra- kıp eleştirinin bir okur, yeni yazmaya baş- dır. Bunlar okura güven duygusu verir ay- manlarına, kadınlarından miza- layan bir yazar için neden gerekli olduğunu nı zamanda. hına, gündelik yaşamdan genç- anlatmış; örnekler, önermeler getirmiştim. Okurken, bir “araç metin” gibi değil; lik ve işçi eylemlerine kadar Faulkner, usta bir yazarın eleştiriye ge- “besleyici metin” gibi okuyabilmeli. He- tüm boyutlarıyla ele alıyor. reksinmesi olmadığını; eleştirinin da- men tüketilebilen değil, derinliği olan kalı- M. Sadık Aslankara, “Yazınsal ha çok yeni yazmaya başlayan yazarlar, cı bir metinle yüzleşmeli okur. yapıtla yolculuk...” başlıklı yazı- sında, Murat Uyurkulak (Delibo), okurlar için çok gerekli olduğunu söylü- Bir eleştirmenin okuruyla bağını kur- Émile Zola (Nasıl Ölünür) ve Ba- yordu bir konuşmasında. duran olgulardır bunlar. Onu arar, ondan ran Güzel’in (Her Kötü Geceden Evet, biz eleştirmenler bir metni, bir ya- bekler, ona bağlanır yol alırsınız başka ya- Sonra) yapıtlarını irdeliyor. zarı, bir yapıtı neden eleştiri konusu yapa- pıtlara / yazarlara. Necdet Neydim, “Çocuk rız? Seçimimizi belirleyen nedir gerçek- Görüleceği üzre eleştiri ürkütücü değil; Edebiyatı’nda esintisi hep du- ten? Metni/yapıtı çok sevmemiz mi veya yararlı, besleyici, ufuk açıcıdır. Demek ki yumsanan bir yazar” başlıklı ya- tam tersi… Yazarı bir anlatıcı olarak be- eleştiriye giden yolda göz ardı etmememiz nomiye, bilimden sanatın bütün dallarına zısında çocuk ve gençlik edebi- ğenmemiz mi, yoksa onu yetersiz görme- gereken bir “kurum”dan / ”disiplin”den da- yönelerek beslenen, kendini yenileyen bir yatının usta ismi Bilgin Adalı’yı miz mi? Sahi, nedir eleştirmenin eleştiri- ha söz etmemiz gerekiyor: tanıtım yazıları başka yazı biçimi yoktur. merceğe alıyor. deki kıstası/yaklaşımı? / yazarlığı. Bir edebiyat ortamında bu ku- Y. Bekir Yurdakul, “Dağılmış mı Eleştirinin bu denli gezinmesi, bileşkeler Başka yaratıcı yazarlar gibi, elimdeki rulmadan eleştirinin beslenip gelişmesinin sayılar!” başlıklı yazısında, Burcu yaratarak yöntemini kurması edebiyatta / konu / önümdeki metin esastır benim için. olanağı yok. Ünsal’ın hayatın / bilimin ilk ka- sanatta taşıyıcılık rolünden gelir. Eleştiriyi Yazarmış, okurmuş umursamam. Oradan Yazılarımı yayımlamaya başladığım günler- pısına çağırdığı kitabı Biri Şu Sa- aykırı bir duruş, yaratıcılığın karmaşık ya- yola çıkar metnimi yazarım. de, ilk yazımı da yayımlayan Memet Fuat’ın yıları Toplasın’ı merceğe alıyor. nını çözümleyerek basitleştiren bir uğraş / Bence, sorun hiç bu kadar hafife alına- bana önerilerinden biri: “Okuduğun kitap- Seçil Büker, Ali Karadoğan ve disiplin gibi görmemeli. Semire Ruken Öztürk’ün sansür cak gibi değil. Ne yanıyla bakarsanız ba- lar üzerine tanıtım yazıları yaz,” demesiydi. Eleştiri, bir iletişim biçimi; yaratıcılığın karar defterlerini ve yaklaşık 26 kın eleştiriyi “basitleştirme” eylemi gibi Bir diğer önerisi de: “Kurduğun cümleyi önünde duran, yeni bir söyleyiş / anlam / bin kararı merceğe aldığı TC Kül- görür çoğu yazar. Eleştirel aklın kıyıların- bozup en az üç dört kez farklı biçimde ye- dil bütünlüğü getiren, edebiyat düşünce- tür ve Turizm Bakanlığı yayını, üç da dönenip duran Sartre’ın eleştiri / eleş- niden kur, bu seni sığ anlatıcılıktan kurta- sini duygu bileşkesiyle açımlayan ustalıklı ciltlik Türkiye’de Sinema Sansü- tirmenler üzerine söylediği zehir zıkkım rır. Yinelemelerden sakın, bilgiçlik yapma, yazı biçimidir aynı zamanda. rünün Tarihi’ni inceliyor. sözleri anımsamanızı isterim. bileşik cümlelerdense kısa cümleler kur. Bizim temel sorunumuz böylesi bir do- A. Onur Aktaş, Başar Başaran’ın Bir yapıt / yazar eleştiriyle yitip yok olur Bunlar seni okutur, anlaşılır kılar…” nanımla var olabilecek eleştirmenleri çıka- bir “öteki” ile hesaplaşma an- mu, yoksa daha mı değer kazanır? İyi ya- Görüyorsunuz eleştiri de, başka yazın ramayışımız. Var olanların da önünü kapat- latısı niteliğindeki ilk romanı pıt, iyi yazar; iyi dokunmuş bir halının za- uğraşları gibi usta-çırak ilişkisiyle gelişe- mamız. Tartışmaya asıl bu noktadan son- Amsterdam’ı değerlendiriyor. man karşısındaki dayanıklılığı gibidir. bilen bir uğraş. ra başlamak gerekiyor diye düşünüyorum. Hatun Akıcı, öğretmen yazar Yağmur, rüzgâr, elden ele gezinmesi onu Kendi payıma Memet Fuat’tan, Asım Umut Özkan’ın, gazete ve der- aşındırmaz değerine değer katar. Bezirci’den, Akşit Göktürk’ten yazdıkları- ELEŞTİRMEN: KONUŞAN KİŞİ gilerde yayımlanan elliden faz- Bu noktada eleştiri ne yapar? Yapı- nın dışında konuşa konuşa da çok şey öğ- Eleştirmen, yapıt adına konuşan kişidir. la deneme ve araştırmasın- tın anlamsal bütünlüğünü çözümleyip yo- rendim. dan oluşan kitabı Gün Yüzüne Çünkü onun malzemesi metindir. Yazarı rumlayarak, okurunu iki farklı düzlemde Sanırım bugünkü noktada diğer açma- Dökülenler’i tanıtıyor. iyi kavrayıp kavrayamaması, tanıyıp tanı- Elif Şakar ilk romanı Herkes okumaya çağırır: İlki yazar ve yazarlarla- zımız da bu. Eleştiri aydınlatıcıdır, unut- maması onun sorunudur. Çıplak’ta, geçmişin gölgesinde dır, diğeri de okurlar. Her yazı biçiminde olduğu gibi eleş- mayalım. Eleştirisiz edebiyat gelişemez. çalkantılı yaşamından sıyrılıp, kay- Eleştiri özetleme değildir. Anlam / çözüm Öykünün, romanın nicel gelişmesi bizi tiride de “buzdağı” ilkesi vardır. Eleştir- bettiği benliğini bulmaya çalışan / yorum peşindedir. “İyi edebiyat”ın işlevsel- men bildikleri / kendi bilgisi adına konuş- çok da sevindirmemeli. Niteliği ortaya çı- bir kadının yol hikâyesini anlatıyor. liğine katkı, yolunu yordamını göstermedir. maz. Bunlar, metne / yapıta yönelirken karacak eleştiriye, eleştirmene gereksin- Mustafa Başaran’ın hazırladığı Düzyazı disiplinleri içinde tarihten eko- kör noktaları açabilecek anahtarlar olabi- mesi vardır yazınsal türlerin. n Bulmaca ile düşün trafiği sürüyor. İyi okumalar... l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Arif Kızılyalın l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Grafik: Mehmet S. Aman l Sorumlu Müdür: Özgür Soyer l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Reklam Genel Müdürü: Esra Bozok l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: KITAP 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.