Katalog

tarihine hem kendilerini hem de tanıklık- tür engel olur. Bir yandan Baylan Pasta- “Kurtarmak için Kaptanı elveda kal- UZUN BİR “KAÇAK”LIK! larını bıraktılar. nesi buluşmaları, diğer yandan şiir mati- bim dedim elveda Napoli/ İçimde çılgın Türkân İldeniz yayımlanan ilk iki kita- Birlikte yol aldıkları o yıllardan bugüne nelerine katılan şairlerin belli bir kadro- bir kasırga ve ben nasıl durgun/ Kapta- bının sonrasında dergilerde şiirlerini ya- bizimle birlikte olan, uzun yıllar kendi ha- ya ve çevreye dahil isimlerden oluşması; nın gemisi var, gemisine dönmesi var/ yımlamaya devam etse de yetmişli yılların nesine çekilip yazmaya, üretmeye devam İldeniz’in de şair olarak tekilliğini, baş- Benim de kaçmak tutkum var boylu sonlarından doksanlı yılların başına kadar eden tek şair kadın olarak Türkân İldeniz’in tan sona kendi lirizminin içinde kalmışlı- boyunca”… uzun sürmüş bir “kaçak”lığın içinde ken- varlığı hepimiz adına bir sevinçtir. ğına bir neden olarak düşünülebilir. İldeniz aşkın içinde kendini edilgen dini / imzasını ortaya koymaktan vazgeçer. kılmaz, bunu reddeder ve aşkı biçimlen- Her ne kadar kendi tercihine dair de ol- 1950’LERİN İKİNCİ YARISINDA KUŞATILMIŞ VE BASTIRILMIŞ diren bir dişiliğin içinden söz alır. sa bu göreli suskunluğun ardında o zede- EDEBİ ÇEVRELERDE YOĞUN KADINLIĞIN DUVARLARINI Eril tahakkümün bunca yoğun olduğu leyen, inciten duyguları yaratanların; ör- ŞEKİLDE YER ALMAYA VE LİRİK ŞİİRLERİYLE YIKTI! tük ya da açıktan eril tahakküm İZLENMEYE BAŞLAR! Taşra Kızının Deliceleri yapı- kurmalarına bağlı olduğunun altı- Şiirleri çoğunlukla Varlık, Dost, tı adından başlayarak, kuşatılmış nı çizmeliyiz. Yelken, Hisar, Anadolu ve Seçilmiş ve bastırılmış bir kadınlığın du- İldeniz’in -kendinden sonraki Hikâyeler dergilerinde ve gazetelerde ya- varlarını yıkmak üzere, o mey- kuşakları, şiirin gündemini takip yımlanan İldeniz’in ilk şiir kitabının ya- dan okumayı lirik dilin olanak- etmekten vazgeçmese de- uzun sü- yımlanması 1966 yılını bulur. larıyla kurduğu şiirler toplamın- re yazdıklarını kendine sakladığı- Taşra Kızının Deliceleri yayımlandı- dan oluşur. nı, nadiren dergilere şiir gönder- ğında birkaç ay içinde yeni basımı ya- Üç bölümden oluşan kitabın diğini, bu süreç içerisinde ara ara pılır. İkinci şiir kitabı çok beklemez ve adını da taşıyan ilk bölümünü TYS buluşmalarına katıldığını, es- 1967’de Havva Çıkmazı ile okurla bir “Elem Çiçeği” ve “Kaçak” bö- ki arkadaşları ile muhabbeti kes- kez daha buluşur. lümleri takip eder. mediğini, günümüze daha yakın 1950’li yılların ikinci yarısından itiba- “Kaçak” bölümündeki dört şi- tarihlerde özellikle Papirüs dergi- ren özellikle Attilâ İlhan’ın katkılarıyla irin devamı İldeniz’in sonraki ki- sinde şiirlerini yeniden paylaştığı- düzenlenen şiir matine ve toplantılarına tabı Havva Çıkmazı’nda yer alır. nı ayrıca not düşmeliyiz. etkin olarak katılması, kendini ve şiirleri- “Kaçak” şiiri İldeniz’in şiir- ni paylaşma olanağı bulması, kitapların- leri arasında taşıdığı gönderme- ‘BUZ ALTINDA YANARDAĞ’ dan önce şair olarak edebi çevre içerisin- ler ve “başkaldırmanın” bir yo- GÜN SAYIYOR! de anılmasını, merakla izlenmesini, bir lu olarak “aşk”ı bütün tanımla- Everest Yayınları tarafından yeni okur kitlesi oluşturmasını sağlar. rıyla ve yeniden üretilişi ile tem- basımları yapılan Taşra Kızının De- sil eden başat şiiridir. liceleri ve Havva Çıkmazı’nın ya- ATTİLÂ İLHAN İLE BAĞI Göz göre göre, göstere göstere nında yaklaşık yarım yüzyıldır bi- POETİK VE POLİTİK DURUŞUNU kaçmanın, ardında bir iz bırak- riken şiirlerinden oluşan yeni kita- DERİNDEN ETKİLER! madan, bulunduğu yerin mutsu- bı Buz Altında Yanardağ bugünün Bunun dışında Attilâ İlhan ile kurdu- zu iken olmak istediği yerin bi- okuru için bir sürpriz olduğu kadar ğu bağ, poetik ve politik olarak duruşunu linçli öznesinin “kaptan”ın var- onun varlığından haberdar olanlar da derinden etkiler. Dönemin edebiyatı- lığını bir düş kılıp olmazı oldur- için de anlamlı bir buluşma olmuştur. nın belirgin özelliği, 1940’lardan devralı- ma arzusunun şiiri… Kendine ve şiire dair prensip ola- nan toplumcu gerçekçiliğin etkisinin sür- Ayrıca Attilâ İlhan’ın “Kaptan” rak konuşmama, herhangi bir açık- mesiyle birlikte, 60’lı yılların sosyolojisi- şiiri ile yakın teması bulunur. lamada bulunmama kararına bağlı nin -özellikle özgürlük ve emek mücade- “Devleri yakından gördüm olarak, İldeniz’in yaşadıklarını, ya- lesinin merkezinde- yoğunlaşmasına bağ- hepsi cüce/ Kaçılın, savulun, zınsal hayatının deneyimlerini ken- lı olarak yeni bir toplumcu gerçekçi yö- yol açın bunaldım/ Dört yönüm- dinden öğrenme şansımız olmasa da nelimin ortaya çıkmasıdır. de yangın salan pençeleriniz/ bu noktada bir “hayat albümü” ola- Garip akımının sonrasında İkinci Yeni’nin Matisse karası dişlerde cana- rak anılabilecek ve yakında yayım- filizlendiği yıllar şiirin daha fazla sivilleş- var tamtamları/ ve lavlar fışkır- lanacak Bendeniz Türkân İldeniz ki- tiği, şairin “ben”in daha güçlü hissedildi- tan ağzınızla tıpkı/ kan sömüren tabı da şairin dünyasına dair görsel ği o yıllarda şiir kamusunda güçlü bir di- yırtıcılar gibisiniz/ Aranızda yaşanılmaz şiir geleneği ve erkeklerin şair özne ola- bir bellek oluşturacak, ilgili okur için bel- renç de görülür bu şiire ve şairlere karşı. -anladım-” (Yelken, 1958 / Taşra Kızının rak kadının yazdıklarını ve kendisini ki de bir teselli olacaktır. Bu bağlamda bilindiği gibi en sert eleş- Deliceleri, s. 49) biçimlendirme arzusunun karşısına İlde- Son olarak 2022 PEN Şiir Ödülü’ne değer tiriler de Attilâ İlhan’dan gelir. O neden- niz şiirlerini yazmaya devam ettikçe ka- görülen Türkân İldeniz’in 21 Mart Dünya le kanımca Türkân İldeniz’in şiirin yeni AŞKI BİÇİMLENDİREN BİR dın oluşun bir bilinçlenme haritası olarak Şiir Günü için kaleme alınan bildirisinde yer alan şiiriyle bitirelim. Şiire dair, şiir ait kanallarına dair mesafeli duruşunun kay- DİŞİLİĞİN İÇİNDEN SÖZ ALDI! yan yana koymuş olur. nağını biraz buralarda aramak gerekir. Havva Çıkmazı’na adını veren bölüm- Burada Necmiye Alpay’ın önemli bir bir hayatın bize bıraktıklarına şükranla… “vardır bir şiir: sarnıç suyu gibi dur- de yer alan “Kaçak” şiirinin son bölü- tespitini anmalıyız: “‘Kaçak’, 1958 ile İLDENİZ’İN ŞAİR TEKİLLİĞİ... münde İldeniz kendi gerçekliğinde yaşa- 1968 arasında yazılmış bir kadın desta- gun/ vardır bir şiir: batık kent gölü gibi mahzun/ vardır bir şiir: çığ gibi iner çav- İlhan, İldeniz’e “Hiç bir şiir kliğine ma zorunluluğunun, öğretilmiş çaresizli- nı, bir yıldız şiirdir ve İldeniz’in üç kita- girme, sen kendi başına bir ordusun” di- ğe hem isyanını hem kaptandan vazgeçi- bını baştan sona kat ederek şairin poetik lan yaratır/ kıyıyla çarpışır/ vardır bir şiir: zamanla yarışır.” (İnsancıl, 1994, yerek -açık bir ifade ile- başka şairlerle şini yazar. Çünkü kaçak olan sonsuza omurgası ya da şirazesi olarak işlev poetik bir yakınlık, bağ kurmasına da bir değin kendisidir. görmektedir.” Buz Altında Yanardağ, s.29) n 5 Mayıs 2022 9