Katalog

2022 PEN ŞİİR ÖDÜLÜ TÜRKÂN İLDENİZ’İN Şiire dair, şiire ait bir hayata, Türkân İldeniz’e yeniden merhaba! 1950 kuşağından hayatta olan tek sadakatini hem de onunla arasına kadın şair Türkân İldeniz, Everest girecek olana tavrını net biçimde Yayınları’nca yeni basımları yapılan söyler: “İsteme benden canımı Taşra Kızının Deliceleri ve Havva Tanrım/ Ne cennet ne cehennem/ Çıkmazı’nın yanında yaklaşık yarım ömrümü şiire adadım/ Kimseye yüzyıldır biriken şiirlerinden oluşan vermem.” (Şiir Sen Benim Her yeni kitabı Buz Altında Yanardağ ile Şeyimsin, Varlık / Haziran 1958) okurlarıyla yeniden buluştu. Şiirleriyle, eril tahakkümün yoğun Kadın öznenin şiire varışı, onu olduğu şiir geleneği ve erkeklerin paylaşıma açışı, kabul görmek şair özne olarak kadının yazdıklarını adına verdiği mücadele; bir yandan ve kendisini biçimlendirme topyekûn erkeğe ait bir dünyanın arzusunun karşısına kadın oluşun bir paydaşı olarak eşitlenme arzusu bilinçlenme haritasını çizer. üzerine kurulur, diğer yandan 2022 Pen Şiir Ödülü’ne değer kendini şiirle inşa etmek, bu çabanın görülen Türkân İldeniz’in bir karşılığını almak adına şiirde ısrar “hayat albümü” olarak anılabilecek etmek, özellikle 1950 / 60 yılları söz Bendeniz Türkân İldeniz kitabı konusu olduğunda bir ayrık otu gibi da şairin dünyasına dair yetkin şiir kamusu içinde “tek başınalığı” görsel bir bellek oluşturmak, işaret eder. poetikasını, kadın oluşa dair Bunun bilinciyle İldeniz, ilk duyuşunu ve duruşunu aktarmak şiirlerinden başlayarak hem şiire yolunda gün sayıyor. neli gülüşü. O öfkeyle karlar altında dört duğunda bir ayrık otu gibi şiir kamusu İLK ŞİİRLERİ ONÜÇ FİKİR BETÜL DÜNDER kilometre yaya yürüyüşüm. Ve sonuç ola- içinde “tek başınalığı” işaret eder. SANAT VE VARLIK rak dört defter dolusu şiirleri yakışım. Bunun bilinciyle İldeniz, ilk şiirlerin- DERGİLERİNDE YAYIMLANIR! ilk uyanış dediğimiz an ne za- Yeni bir yöntemle altı ay geceli ve gün- den itibaren hem şiire duyduğu sadakati Türkân İldeniz, 1938 yılında Düzce’de man bizi yoklar? Sözcüklerden düzlü şiir çalıştım, şiir yaşadım. Şiir be- hem de onunla arasına girecek olana kar- doğar, ilk ve orta öğrenimini Düzce’de bir ömür kurmanın ilk anı. Ko- nim için kaçınılmaz bir tutku olmuştu ar- şı tavrını net bir biçimde söyler: tamamladıktan sonra -Düzce’de lise ol- Onuşmanın, dil dökmenin yetme- maması nedeniyle- kızlarının eğitim gör- tık. Ve altı aylık çalışmamın ürünü olan “İsteme benden canımı Tanrım/ Ne diği o an; içerideki gürültüden kurtulmak şiiri okurken Yaşar Nabi’nin beğendiğini cennet ne cehennem/ ömrümü şiire ada- mesini isteyen ailelerin tercih ettikleri için midir yoksa dışarının gürültüsü için- gösteren tebessümü. Ondan beri özellik- dım/ Kimseye vermem.” (Şiir Sen Benim okullardan biri olan İstanbul Kandilli Kız de kaybolmasın diye mi insan; düşüncenin, le Varlık’ta süregelen şiir çalışmalarım. Her Şeyimsin, Varlık / Haziran 1958) Lisesi’nde eğitimine devam eder (1954). duyuşun bir aradalığında kâğıda düşen söz- O dönem, lise öğrencisiyken şiirlerini Başkaldırışlarım”… cüklerden bir başkalaşma anına varmak… 1950’LERDEN GÜNÜMÜZE yayımlamaya karar verir. 1956’da, Onüç Bir eylem olarak yazmak... ERİL ŞİİRE BAŞKALDIRIŞ! TANIKLIKLAR... Fikir Sanat dergisine gönderdiği şiir- Yazarlarla, şairlerle yapılan söyleşile- Şiirin bir başkaldırış olarak dile gel- İldeniz’in şiirlerini dergilerde yayım- ler, yazdıklarını paylaşma bağlamında rin ana sorularının başında gelir belki de ilk adımlarıdır (18.02.1956 tarihli Tanju mesi modern şiir geleneğimiz içinde yeni lamaya başladığı yıllar bir elin parmak- bu yüzden bir varoluş eylemine dönen Cılızoğlu’nun kendisine göndermiş oldu- bir söylemdir. larını geçmeyen kadınların “şair” olarak yazmanın akla ilk düştüğü anı sorgula- Sonuçta edebiyatın en eril alanı olarak anılmaya başladığı zamanlardır. ğu yanıt mektubunda, Bendeniz Türkân mak, o uyanışın ve devamının bir edebi- kayıtlı olan şiir; erkeğin biçimlediği, sür- Bugün aramızda olmayan, ancak günü- İldeniz kitabında belgelenmiştir). yatçı kimliğini oluşturmadaki başlangıcı. düregeldiği, şair imajının içini doldurdu- müzün şair kadınları için öncü birer isim Birçok hayat, eser, dipnot çıkar elbette bu DÖRT DEFTER DOLUSU ŞİİRİ ğu, kadının özne olarak kendine yer aça- olarak -tartışmasız- kıymetleri ile anı- soruşturmadan. Bir okur merakından çok hem madığı / bulamadığı, bir arzu nesnesi ola- lan Gülten Akın, Sennur Sezer ve Melisa YOK ETMEYE VARAN SÜREÇ! okur hem yazar olmanın düşünde olan için rak şiirlerin ana unsurlarından biri olma- Gürpınar’ın birbirinden bağımsız kim- bir kesişim öyküsü yakalamak, sıradan ola- Yine aynı yıl dört defter dolusu şiiri- ni yok etmeye varan süreçte, Varlık der- nın ötesine geçemediği büyük antolojiyi likleriyle şiirin büyük antolojisi içerisin- nın dışında biyografilerle karşılaşmak esin gisine Yaşar Nabi’ye götürür şiirleri- temsil etmektedir. de yer alabilen o nadir kadınlardan olma- olacak, geride duranı cesaretlendirecek kü- sının ardında sadece şiirleri değil, yaz- çük ayrıntıların da altını çizmektir ki kimi ni. 1972’de Tahir Kutsi Makal’ın Son Şiir yazmanın bir “başkaldırı” oluşu, o mutlak ilk uyanışın ilk fişeğidir bu yüzden. dıklarının sahiciliğini temsil eden hayat- “deliceler” geçmişten bugüne değerini ko- Havadis’te, “Türkân İldeniz Şiir Benim İçin Kaçınılmaz bir Tutkudur” başlık- Kadın öznenin şiire varışı, onu pay- ları da vardır. rur, saklı da dursa unutulmaz. Bu metin de o biyografilerden biri- lı metinde paylaştığı gibi o günleri şöyle laşıma açışı, kabul görmek adına verdi- Adını andığım bu üç şair kadın ardında ne sahip, onlarca yıl sonra okuruyla ye- anlatacaktır: ği mücadele; bir yandan topyekûn erkeğe o hayatın izdüşümlerine dair birçok belge “Varlık’a ilk defa şiir götürüşüm. Ya- ait bir dünyanın bir paydaşı olarak eşit- bıraktılar bize. Poetikalarını, kadın oluşa niden buluşan, 1950 kuşağından hayatta olan tek kadın şair Türkân İldeniz’in ye- şar Nabi’nin ‘yayımlanamaz’ gerekçesiy- lenme arzusu üzerine kurulur, diğer yan- dair duyuşlarını ve duruşlarını aktardılar. niden yayımlanan kitapları ve değer gö- le geri verişi. ‘Şunları, şunları okuyun’ dan kendini şiirle inşa etmek, bu çabanın 1950’li yılların Türkiye’sinden başla- rüldüğü 2022 Pen Şiir Ödülü dolayısıyla öğütleri… Benim itirazlarıma gözlükle- karşılığını almak adına şiirde ısrar etmek, yan şiir serüvenlerinin son anına kadar kaleme alındı. ri ardına gizlenerek incecik, yarım ve iğ- özellikle 1950 / 60 yılları söz konusu ol- bir ülkenin sosyolojik, kültürel >> 8 5 Mayıs 2022