Katalog

Zülâl Kalkandelen: ‘Yüz yıllık çalkantılı bir tarih gözler önüne seriliyor!’ yararlandık. Özellikle Cumhuri- guladık. Darbelerin etkisiyle top- GAMZE AKDEMİR yet gazetesinin arşivi çok yardım- lumsal huzurun bozulmasının so- gamze.akdemir@cumhuriyet.com.tr cı oldu. Yerli ve yabancı diğer nuçlarını aktardık. günlük gazete ve dergilerle birlik- Önemli sendikal gelişmeleri, ‘19 MAYIS 1919’DAN BAŞLAYAN te, ansiklopedileri, tarih kitapla- toplumsal olaylarda verilen ka- KRONOLOJİDE SİYASETE rını, internet sitelerini, devlet ku- yıpları dikkatle kayda geçirdik. ODAKLANMAKLA BİRLİKTE rumlarının dijital arşivlerini ve al- Kurtuluş Savaşı sürerken yurt ça- KÜLTÜR VE SANATA DA YER VERDİK’ manakları taradık. pında görülen çete ve aşiret is- n Emre Kongar ile birlikte üç cilt ola- Olayları konularına göre çapraz yanlarına yer verdik. rak hazırladığınız, Savaş, Devrim ve Tep- tarama da yaptık. Bu sayede gözden Kuruluş döneminde yaban- kiler (1919-1971) adıyla ilk cildi yayımla- kaçan birçok önemli olayı ve bilgiyi cı devletlerle yürütülen ilişkiler, nan Devrimin ve Karşı Devrimin Yüz Yılı de yakalamış olduk. Yine de eksik- imzalanan anlaşmalar ve açılan (Remzi Kitabevi) adlı incelemenizin araş- ler çıkabilir. Çünkü işin içine girdi- sanayi tesisleri, kurucu liderlerin tırma ve yazım aşamasından bahseder mi- ğinizde çok yüklü bir arşiv incele- yaklaşımlarını ortaya koyması siniz? Hangi kaynaklardan faydalandınız, mesi ile karşı karşıya kalıyorsunuz. bakımından çalışmada yer aldı. çalışma boyunca yol alırken nasıl bir yön- Türk Lirası’nın zaman içinde tem benimsediniz? ‘YAKIN TARİHİMİZİN yabancı paralar karşısında izledi- Bu çalışma yedi yılı aşan bir sürece yayıl- KIRILMA NOKTALARINI ği seyir, terör saldırılarında canı- dı. Emre Hocamın başlattığı bir projeydi. Ba- ÖNE ÇIKARACAK nı kaybeden diplomatlar gibi bir- na ilk söz ettiğinde daha önce yapılmış birta- BİÇİMDE BÖLÜMLENDİRDİK’ çok önemli başlık da vurgulanan kım taslaklar vardı ama henüz başlangıç aşa- n Devrimin ve Karşı Devrimin konular arasında. masındaydı, sistematik bir bütünlüğü yok- Yüz Yılı’nın yapısını, zamandi- Üçüncü kitapta bölümün adından tu ve içerik netleştirilmediğinden dağınıktı. zinin oluşum aşamalarını anla- da anlaşılacağı gibi, laik Cumhuri- Yüz yıllık bir tarihi ele aldığımızın bilin- tır mısınız? yete ve parlamenter sisteme karşı ciyle çok zor olacağının farkındaydık. Önce- Kitabın yüz yıllık bir dönemi di- darbelerin sonuçlarını ortaya koy- likle kitapta yer almasının gerekli olduğunu yalektik bir yaklaşımla, devrim ve maya çalıştık. 2002’den sonra olan- düşündüğümüz konu başlıklarını belirledik. karşı devrim açısından yansıtma- lar ise bir dizi kumpasla sistemin 19 Mayıs 1919’dan başlayan kronolo- sı; klasik 10’ar yıllık dönemler ha- çökertilmesini belgeliyor. ji, doğal olarak iç ve dış siyasete odaklandı linde değil, Türkiye’nin tarihindeki kırılma alışılmış sınıflamaların ve bölünmelerin dı- ancak ekonominin yanı sıra kültür ve sanat noktalarını öne çıkaracak şekilde bölümlen- ATATÜRK’ÜN ÖNDERLİĞİNDE ile ilgili belli başlı olaylara da yer verdik. şında nasıl bir izlekte ortaya koyuyorsunuz? Arşiv taramasını temel olarak ben üstlen- dirilmesi, farkını ortaya koyuyor. İlk kitap Savaş, Devrim ve Tepkiler adını CUMHURİYET DEVRİMİNİN dim ama Emre Hocam çok önemli ekleme- Bu sayede okuyucuların, olaylar arasında- BÜYÜKLÜĞÜ VE GERİCİ taşıyor. 19 Mayıs 1919’da başlayıp 12 Mart ler yaptı, hangi konuya eğilmemiz gerekti- ki bağı kurmasının kolaylaşacağını düşünü- 1971’deki darbeye kadar geliyor. Karşı Dev- SALDIRILARIN ARKA PLANI... ğini belirledi, hatalar olduğunda düzeltti. yorum. Sadece bölüm adlarına bakarak bi- n Devrimin ve Karşı Devrimin Yüz Yılı’nın rim Darbeleri adını taşıyan ikinci kitap, 12 Tarihi olayların bir bölümünü bizzat ya- le, Türkiye adlı dev çınarın nasıl dikildiği- Mart 1971 darbesinden başlıyor ve 2002’de okuyucularda ve araştırmacılarda nasıl bir şamış olduğundan, benim atladığım bazı ne, sonrasında onca fırtına ve depreme kar- ilgi uyandırmasını umuyorsunuz? AKP’nin seçimi kazanmasına kadar sürüyor. olaylara dikkat çekti ve en sonunda her bi- şın bugünlere nasıl geldiğine dair bir fikir Üçüncü kitapsa, Karşı Devrim Yanılsama- Türkiye’de yaşayan herkesin bu ülke- rini tek tek okuyup gözden geçirdi. Dolayı- edinmek mümkün. de yüz yılda olanları doğru bir şekilde de- sı adını taşıyor ve 2002’de AKP’nin iktidara sıyla kronolojik akışın belirlenmesinde ve Bu sistem kronoloji üzerinde ilk çalışma- geldiği tarihten başlayarak 2019’un sonuna ğerlendirebilmek için üç cildi de adeta ro- son halini almasında çok büyük emeği var. ya başladığımızda yoktu; ilk önce olayları man okur gibi satır satır okumasını dilerim. kadar geliyor. Böylece yüz yıllık çalkantılı bir Fakat ilerledikçe öylesine uzun bir me- 10 yıllık dönemler halinde düşündük. An- tarih okuyucunun gözlerinin önüne seriliyor. Çünkü yorumsuz bir şekilde sadece yaşa- tin ortaya çıktı ki eleme yapma zorunluluğu cak bir aşamadan sonra Emre Hocam, diya- nanlara baktığınızda gerçekler netleşiyor. oluştu. O konuda da belli ölçütlere göre met- lektik yaklaşımla bölümleri ortaya koydu. O SİYASİ, TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMLER Böylelikle Türkiye’de Mustafa Kemal ni daha sade bir hale getirmeye gayret ettik. andan itibaren çalışma sadece olayların arka Atatürk’ün öncülüğünde yaşanan Cumhuri- VE EKONOMİK YIKIM! Her bölümü kendi içinde Emre Hocam arkaya sıralanmasının ötesine geçti ve tari- n İncelemeyi 2019 sonuna kadar geti- yet devriminin, aydınlanma hareketinin bü- değerlendirdi ve okuyucunun tarihi olay- hin doğru yaklaşımla değerlendirilmesi için yüklüğünü anlamak ve sonrasında ona kar- rirken zamandizinin maddelerini özellik- ları irdeleyebilmesi için önemli hususla- bir bakış açısı da sunar hale geldi. le hangi ayrıntılar ve bağlamlarla geliştir- şı yapılan gerici saldırıları daha açık bir şe- rı vurguladı. O nedenle bölüm başlarında- kilde görmek mümkün. meyi öncelediniz? ki değerlendirmelerin dikkatle okunması- YÜZ YILLIK ÇALKANTILI BİR TARİH Özellikle Türkiye’nin siyasal ve toplum- Araştırmacılar için de, birçok bilgiyi bir ara- nı öneririm. n İncelemede Cumhuriyet devriminin aşa- da bulundurmasının yanı sıra, devrimin bu yö- sal yapısındaki dönüşümleri yansıtan, eko- Çalışmayı yaparken birçok kaynaktan malarını ve 100 yıllık Cumhuriyet tarihini nomik yıkıma neden olan gelişmeleri vur- nüyle görülmesini de kolaylaştırır umarım. n NORMAN GERAS’TAN ‘DEVRİM LİTERATÜRÜ’ arks ve Lenin’in eserlerindeki te- lümlerde L. Althusser’in, Marks ve Marksizm devam etmekte) olan politik örgüt / örgütlen- mel kavramları merceğe alan Nor- yorumlarını; ayrıca ünlü Marks ve Adalet Hak- me, devrimci eylem / kitle eylemi, öncü par- M man Geras, Devrim Literatürü adlı kında Malûm İhtilaf makalesiyle de hem kapi- ti/çoğulculuk, kendiliğindenlik, kitlesel politik incelemesinde bunu teorik ve politik gelenek- talist hem de sosyalist ve komünist üretim sü- katılım kavramları tartışması aracılığıyla de- ler oluşturan Lenin başta olmak üzere, Trots- reçlerinde “adalet ve eşitliğin” toplumsal işle- ğerlendiriyor. n kiy ve R. Luxemburg’un müdahaleleri aracılı- yişini ve niteliğini tartışıyor. ğıyla yapıyor. Lenin’in politika teorisi ve politikasını ise Devrim Literatürü / Norman Geras / Marks’ın teorisindeki adalet, eşitlik, etik, fe- yine Lenin’le Trotskiy ve R. Luxemburg ara- Çeviren: Ayşe K. Şener Şat, Eyüp Eser / tişizm, uzlaşmazlık kavramlarını incelediği bö- sında cereyan etmiş (gelenekler arasında hâlâ Epos Yayınları / 320 s. 10 12 Mayıs 2022