Katalog

dünyası içinde bunalıp kalacağını savuna- Rusça yazdığı modern eserlerle gelip onu Bu anekdot Nabokov hakkında neden Dos- etnam halkının kendi siyasi geleceğini ta- biliriz. Lolita büyük bir dönemeçtir -önceki yin etmesini sağlayacaksa” diye yazmıştı; İngilizce yazdığı postmodern eserlerle dö- toyevski düşmanı olduğu gibi bir efsane çıktı- eserlerinin İngilizceye çevirileri de onunla nüştürmüş oldu denebilir. ğını da açıklıyor kuşkusuz: Klasik Rus edebi- Steinbeck’in oğlu oradaydı asker olarak. başlamıştır-, Lolita bütün yaratıcılığının bir Nabokov’sa 1965’te Kuzey Vietnam’ın Lolita’yla popüler romanın parodisini ya- yatının bir simgesiyle tanımlanmaktan, yara- festivali olmuştur. pan Nabokov, Avrupa edebiyatının etkisini tıcı yeniliklerin etkisinin benzeştirmeler için- bombalanma emrini veren başkan Lyndon Bu açıdan Nabokov’un hayatını Johnson’a çektiği telgrafta “hayranlık veri- Amerikan edebiyatına taşımakta benzersiz de silinmesinden rahatsızdı Nabokov. Dostoyevski’nin hayatıyla modellemek bir rol üstleniyordu. Edebiyata hicvi, oyu- Sonraki yıllarda kendi kitapları- ci işler” yaptığını söylemişti. mümkün. İlk eserlerini yazıp sürgüne gön- Bu elbette, Vietnam Savaşı’nı Sovyet nü- nu, metinlerarasılığı getirdi ve bir bakıma, nın tanıtımlarında, edebiyat derslerinde derilen Dostoyevski’yle sürgünden dönüp tam da Amerikan edebiyatında keşfedildiği Dostoyevski’nin adını eleştirisiz anmaktan fuz alanının genişlemesinin bir sonucu ola- de kendini yeniden var eden Dostoyevs- rak değil, üzerine atılan napalm bombasın- sırada onu yaygınlaştırdı. kaçınmasının sebebi de buydu. ki arasındaki fark, Avrupa sürgününde ilk Bu da bir bakıma, Avrupa’da tutunama- Onun Dostoyevski’yle ilişkisi Nâzım’ın dan yanmış bir halde koşan küçük kızın fo- eserlerini yazan Nabokov’la Amerika sür- toğrafıyla hatırlayanlar için kabul edilebilir yışının intikamı gibiydi. Cinnet adlı romanı ‘Putları Kırıyoruz’ kampanyasına benzer; gününde kendini yeniden var eden Nabo- 1937’de Fransızca olarak yayımlandığı za- içten içe bilir aralarındaki koparılmaz bağı. bir ifade değildir. kov arasındaki farka benzer. Yirmi yıl süren savaşı (1955-1975) bi- man Sartre, Nabokov’u Dostoyevski’yle kı- Bugün, yaşadığımız bu tuhaf zamanlarda Dostoyevski’yi sık sık sürgünden sonra yaslayıp eleştirmeye cüret etmişti: Nabokov hangi edebiyat geleneği içinde yer tiren küresel antiemperyalist tepkiye yol farklı bir dil kullanmakla, muhafazakâr bir açan, bir tür anti-Lolita olan bu fotoğraf “Bu yazarın büyük yeteneği var ama eski alır? Petersburg’da doğduğu evde açılan deha olmakla suçlarlar; Nabokov’un iki dö- bir ekolden. Aklımdan onun ruhsal hocaları Nabokov Müzesi’nin yöneticiliğini yapan 1972 yılında çekildiğinde Nabokov Ameri- nem boyunca da Sovyet totalitarizmi kar- kalı bir editörün İsviçre seyahatini anlatan geçiyor, özellikle de Dostoyevski; çünkü bu yazar, Amerikan edebiyatı uzmanı Andrey şıtlığı değişmemiştir, ama ikinci dönem- tuhaf, sonuçsuz romanın kahramanı, ikizi Astvatsaturov onun yeniden Rus kültürüne romanı Saydam Şeyler’i yayımlıyordu. de Amerikan totalitarizmi karşıtlığı geliş- Bugün de Rusya-Ukrayna-NATO-AB Felix’ten çok, Delikanlı’nın, Ebedi Koca’nın, katılması gerektiğine inanıyor çünkü Ame- tirdiğini söylemek zor, onun yerine, farklı Yeraltından Notlar’ın karakterlerine benziyor. rikan edebiyatını beslerken Rus edebiyatı- arasındaki mücadelede yazar olarak tavır bir şekilde, bir tür kitle kültürüne karşı elit alırken ya da tavır alan yazarları değerlen- … Ama Dostoyevski karakterlerine inanıyor- nı da besledi Nabokov, Sovyet yeraltı ede- eleştirelliğin içinde yer almıştır. du, Bay Nabokov kendi karakterlerine, hatta biyatı ve sonrasındaki yeni edebiyat ondan dirirken ne kadar dikkatli olmak gerektiğini hatırlatan bir örnek. roman sanatına inanmıyor artık.” güç aldı. Ama Nabokov bunu kabul eder BÜYÜK GÜÇLER VE YAZARLAR! 1947 yılında Sartre’ın Bulantı’sı İngiliz- miydi, söylemek zor. Fakat Nabokov’un etkisi fraktal bir şekil- Rus göçmen çevrelerde izlerini gördüğü de yayılmıştır; üniversitede verdiği derslere ceye çevrildiği zaman Nabokov ona yanıt İhtişam romanındaki karakter Rusya’ya her tür komünizm eğilimine karşıyken (oğ- verme fırsatı buldu: dönüp intikam almayı, göçmen olmasına gelen Thomas Pynchon ve Kathy Acker onun lunu bunun için FBI’da çalıştırmayı tek- edebi-siyasi tutumunu başka biçimlere evril- “Edebiyat açısından, Bulantı çeviriye değer neden olanlara karşı bir zafer elde etmeyi lif ettiği söyleniyor) Amerika’nın Vietnam miydi, o ayrı bir soru. Sağlam görünen ama hayal eder. Tuhaf bir şekilde, Nabokov bu- ten yazarlar olarak biliniyor. müdahalesini desteklemişti örneğin. Yerçekiminin Gökkuşağı adlı 1973 roma- aslında çok gevşek bir daktilo ya da yazma nu Amerika’ya giderek başardı. Bu konuda yalnız değildi kuşkusuz, John biçimine ait bu, Barbusse, Celine ve başka Pynchon’dan David Foster Wallace’a nında Pynchon militarizmi alaya alıyordu. Updike da John Steinbeck de destekleyenler Bu etki, John Barth gibi postmodernlerle ikinci sınıf kişiler popülerleştirmişti bu tar- dek bütün bir zor edebiyata sesini kattı. Bu arasındaydı ama onların durumu farklıydı, ken- zı. Arkalarda bir yerde Dostoyevski’nin en onu sonunda sürgünde başka bir ülke hali- ilişkisinde de görülür: Lolita yayımlanırken di “büyük güçlerinin” yanında yer alıyorlardı. Barth da Yüzen Opera’yı, The Sot-Weed kötü şeyleri beliriyor ve daha da arkada, o ne getirdi; Rusya’yla tarihsel ilişkileri olan, Updike, “İyi bir hedefi olduğu için mü- melodramatik Rus’un çok şey borçlu olduğu hatta komşu olan ama asla geri dönemeye- Factor’ı yazıyordu. dahaleyi destekliyorum hele ki Güney Vi- Böylece, Nabokov Amerikan edebiyatına o yaşlı Eugene Sue var.” cek olan bir ülke -Ukrayna- gibi. n EKREM ALİCAN’DAN GÜNLÜKLER (1954-1956) Türkiye’nin tartışmalı yıllarından kesitler! DP döneminde milletvekili olarak Menderes’e karşı çıkmış, Hürriyet Partisi’nin kurucuları arasında yer almış, Yeni Türkiye Partisi’nin (YTP) genel başkanlığını yapmıştı. 1960’tan sonraki çalkantılı dönemde Başbakan Yardımcılığı yapan Ekrem Alican’ın Türkiye’nin çok tartışmalı yıllarına ışık tuttuğu Günlükler’inin 1956-1966 yılları arasını konu alan ilk bölümünün ardından, 1954-1956 yıllarını kapsayan ikinci bölümü de Yapı Kredi Yayınları tarafından kitaplaştırıldı. Alican’ın vârisleri tarafından tesadüfen EMİN ADNAN bulunduğu belirtiliyor. Bu yeni bölüm de Yapı Kredi Yayınları tarafından kitaplaş- 960 öncesi ve DP iktidarı ve Adnan tırıldı. (Mart 2022) Menderes dönemi Türk siyasal yaşa- Böylece, DP döneminde milletvekili 1mında çok önemlidir; ancak bu dö- olarak Menderes’e karşı çıkmış, Hürriyet nem konusunda gerektiği ka- Partisi’nin kurucuları arasın- dar yayın yapılmamıştır. da yer almış, 1960’tan sonra- DP döneminde on yıl Sa- ki çalkantılı dönemde başba- karya ve Kocaeli millet- kan yardımcılığı yapmış olan vekilliği yapan Ekrem Ali- Alican’ın günlükleri iki kitap can, önemli bir politikacıdır. halinde ve 12 yıllık bir döne- 1960 öncesi DP’den ayrıla- mi (1954-1966) kapsayan bir rak Hürriyet Partisi kurucu- yayın olarak siyaset literatürü- ları arasında yer almıştır. ne kazandırılmış olmaktadır. 1960 sonrası kurulan Ye- Önsözden anlaşıldığına göre ni Türkiye Partisi’nin (YTP) Alican’ın günlüklerinin dışında genel başkanlığını yapmış- Hatıralar’ının da yakında ya- tır. 1960’tan sonra kurulan yımlanacağı anlaşılmaktadır. İnönü hükümetlerinde Mali- Günlükler, 1954-1960 yıl- ki 11 milletvekilinin Menderes’e rağmen Ayrıca 21 DP milletvekilinin hazırladı- ye Bakanlığı, Devlet Bakan- larını kapsıyor. Bu dönem DP hazırlıkları ünlü “İspat Hakkı” Kanun ğı Hürriyet Partisi tüzüğünün ve partinin lığı ve Başbakan Yardımcılı- ve Menderes’in en tartışma- Tasarısı’nın ayrıntılarını da vermektedir. kuruluşunun ayrıntıları da verilmektedir. ğı yapmıştır. lı dönemidir. (s. 64-67, 76) (s. 138-150) Ekrem Alican’ın Günlükler’inin (YKY, 1960-1966 dönemi ise yine Türk siya- 6-7 Eylül 1955 Olaylarını ve DP için- Bu günlükler böylece 1954-1966 yılla- 2021) 1956-1966 yılları arasını konu alan sal yaşamının en kritik dönemidir. Yuka- deki yansımalarını da anlatıyor. (s. 91-93) rını kapsayan Türkiye’nin çok tartışma- ilk bölümü “Yakın Tarihimizin Ödünsüz rıda belirtildiği gibi Alican, bu dönemde İspat Hakkı Yasa Teklifi’ni öne süren lı 12 yılına ışık tutmaktadır. Kuşkusuz Tanığı” başlığıyla dergimizde tanıtılmış- İnönü hükümetinde Maliye Bakanı ve da- DP milletvekillerinin parti disiplin kuru- Alican’ın bu kitabı (günlükleri) DP 1960 tı. (Bkz: 13 Mayıs 2021) ha sonra başbakan yardımcısı olarak gö- luna verilerek partiden atıldıklarını anla- ve 1960 sonrasını öğrenmek isteyenler Son kitabın önsözünde anıların 1954- rev yapmıştır. tıyor. (s. 106-109) için önemli belgelerdir. 1956 yıllarını kapsayan bölümünün Alican bu günlüklerinde, DP içinde- n 6 28 Nisan 2022