Katalog

y Çocuk edebi atı manifestoya gereksinir mi? Çocuk edebiyatına dönük bugüne dek başka manifesto(lar) yazılmış olabilir. Çocuk ve çocukluğa dönük anlayış değişimleri bunu gerekli kılmıştır. Günümüzde belki hemfikir olunabilecek ya da karşı çıkılabilecek bir manifestonun tartışmaya açılması gerekli olmuştur. Çocuk edebiyatı alanına yönelen bir kişi (yazar çizer, yayıncı, editör), toplumsal sorumluluğunu bilmek ve bunu, edebiyat yolculuğunda ilkesel bir duruşla ortaya koymak zorundadır. “Çocuk, yetişkinlerin nesnesi değil, lığını sürdürme hakkına saygı duyacak hayatın ve edebiyatın öznesidir.” biçimde edebiyatla karşılaşmalıdır. Bu, N. Neydim onu evrenselleştirecektir. 15- Aile, çevre, kent, ülke ve evren- ÇOCUĞUN ÖZNELLİĞİ sellik bilinciyle var olma tutkusu oluş- Çocuk, ne yazarın ne çizerin, ne yayıncı- turabilmek: Çocuğa en küçük birimden nın, ne de ebeveynin ve sistemin kafasına başlayarak aile, çevre, kent, ülke ve dün- göre biçimlendireceği bir nesne değildir. ya (evrensellik) bilinci ve değerlerini bu- Çocuk, doğduğu andan başlayarak yurgan bir didaktizm içermeden verme- hayatın öznesi olur ve bu durum, kendi- lidir edebiyat. Ve bunu yaparken kutsal- ni gerçekleştirene kadar yetişkinler ta- laştırıcı değil eleştiri kültürünü de içsel- rafından saygıyla karşılanır. leştirerek yapmalıdır ki sonuçta bunu ya- Çocuğun öznelliği aynı zamanda onun pabilen çocuk kendi oluşturdu değerleri- çocuk gerçekliği içinde eşitliğini, cinsiyet ni daha içten koruyacaktır. eşitliğini ve özgürlüğünü görmezden ge- 16- En sade anlatımla onun, insan linemeyecek biçimde simgeler. olmasına katkı yapmak: Tüm bun- Bu ilkeselliği sistematik bir biçimde lar, çocuğun salt insan olması için or- ifade edecek olursak: taya konan seçeneklerdir. İnsan olma- 1- Çocuğu hayata yönlendirmek: yı (erdeme ulaşmış) becerebilmiş çocuk Günümüz çocuğu, dış dünyadan uzak sonuçta hayatın içinde kendini gerçek- tutulmaktadır. Edebiyat onun bu dün- leştirmenin yollarını da bulacaktır ve bu yayla buluşmasında köprü işlevi göre- yaparken kendini yukarı taşırken çevre- cek; çocuğa, o dünyayı tanıtacaktır. sini de beraberinde götürecektir. 2- Çocuğu hayatta tutmak: Hayatın Bu da paylaşma ve dayanışmayı öğren- içine girmesi sağlanan çocuğun hayatla miş olma demektir ki sanırım bunu biraz mek: Çocuk bizim ne hamurumuz ne 13- Doğaya sahip çıkmasına destek iletişimi ve ilişkisi korunacak ve sürdürü- unuttuk. Çocuklar hatırlasın en azından. de odunumuzdur. Ne yoğurabiliriz ne olmak: Şu artık çok iyi bilinmektedir ki lecek ve hayata küsmemesi sağlanacaktır. de yontabiliriz. Onun kendisinin ken- doğa yok olursa insan varlığını sürdüre- 3- Çocuğun özgüvenini artırmak: Onun SONUÇ dine özgü olduğunu bilmeli ve kendini mez ya da sürdürebilmesi distopik (gele- salt başarı odaklı değil, kendisi olarak var Sonuç olarak, çocuk edebiyatı tüm geliştirmesine saygı duymalıyız. Bu onu ceksiz) bir dünyada mümkün olacaktır. O olabileceğini ve hayatı sürdürebileceğine bileşenleriyle çocuğun özneliğini, onun en azından mutlu bir birey yapacaktır. zaman onun bu dünyadan zevk alması, olan güvenini güçlendirecektir.) kendi gerçekliği içinde eşitliğini, cinsi- 10- Çocuğun özgür ve eşit bir var- mutlu olması söz konusu olmayacaktır. 4- Çocuğun düşlerini güçlendir- yet ayrımı yapılmaksızın özgür eşit olu- lık olduğunu kabul etmek: Çocuğun Korku bu durumda onun dünyasına mek: Düş, gerçekleştirmenin çıkış nok- şunu, çocuk hakları çerçevesinde ken- birçok konuda fikrini almak; onun ifade hâkim olacaktır ki geleceğe bırakaca- tasıdır. Bu, onun ufkunu açacaktır. dini gerçekleştirme özgürlüğü olduğunu hakkını tanımak; onu, hem özgür hem ğımız en kötü miras bu olacaktır. Ede- 5- Çocuğa iletişim odaklı bakış açı- de eşit yapacaktır. Bu da toplumsal bir biyat ve hayat çocuğa bu bilinci verir- ve çocuğa dönük bir mülk (tapulu mal) sı kazandırmak: Sorunlar konuşarak bakışının olamayacağını ama onun bi- varlık oluşunu hızlandıracaktır. ken kendi sorumluluğunu asla gözden çözülür. Fiziksel ya da duygusal şiddet 11- Çocuğun cinsiyet eşitliğine uzak tutmamalıdır. Çocuk, onun yanlış- zim geleceğe gönderdiğimiz oklar mi- onun mutlu olmasını sağlamayacaktır. sali bir elçi rolünü üstleneceğini hepimiz saygılı yetişmesine katkı sağlamak: larını düzelten değil, doğrularını sürdü- 6- Çocuğu dilselleştirmek: Çocuk içselleştirmeliyiz. Kadın ya da erkek bütün insanlar eşit- ren olmalıdır. kendini ifade edebileceğini bilmeli, bu- tir. Cinsel kimlik, kimseye haklar konu- 14- Farklılıklara karşı önyargısız ol- Çocuklar uçmayı becerdikçe anne na güvenmeli ve konuşmaya istekli ol- babasına mutluluk verecektir. Ona ve- sunda öncelik tanımaz. Bunu içselleştir- masına katkı yapmak: Çocuklara ön- malıdır. Bunlar sağlanırsa çocuk kendini mek, onu daha naif, daha uygar bir var- yargı yüklemek çok kolaydır. Ama bu geri rilmiş kanatlar onun olacak ve o, özgür- ifade edebilecektir. ce uçacaktır. lık olması için katkı sağlamış olacaktır. dönüşü olmayan bir eylemdir. Sorumlu- 7- Çocuğun dilini geliştirmek: İyi bir 12- Doğada var olan hayvan türle- luk bunu gerçekleştirmeye çalışana aittir Çocuk edebiyatı, çocuğu kafasına gö- dille kendini ifade etmek özgüveni ge- rinin varlıklarını sürdürmesine saygılı ama çocuğa dönük bir yanlışı düzeltme, re biçimlendirme anlayışında olanlardan liştirecek ve daha nitelikli bir dille ifade olmasına katkı yapmak: Karnı doydu- fabrikasyon aletlerin hatasını düzeltmek olabildiğince çabuk kendini arındırmalı etmeye çaba gösterecektir. ğu halde avlanmaya ve öldürmeye de- gibi kolay değildir ve hatanın ne zaman ve kendi düşüncesini dayatan değil, ço- 8- Çocuğu özne (birey) olmaya cuğu anlamaya çalışan bir sürece gire- vam eden tek canlı insandır. İçgüdüsel ortaya çıkacağını bilemezsiniz. yönlendirmek: Özne olmak kendini ta- bağlamda bu özelliği ortadan kaldırmak Bu nedenle çocukta renk, dil, din, bilmelidir. Günümüzde niceliksel açıdan nımlamayı, ötekini anlayarak önemse- için onun insani arayışını güçlendirmek cinsiyet vb. farkılıklarına dönük önyar- oldukça gelişen; ama yerli edebiyat ola- meyi getirecektir. çok önemlidir ve edebiyat bu alanda da gı sonrasında telafisi mümkün olmayan rak henüz nitelik arayışında olan bu sü- 9- Çocuğu özne olarak kabul et- nitelikli katkı yapabilecektir. sorunlar yaratabilir. Çocuk onların var- reç ne olursa olsun kendini bulacaktır. n 14 28 Nisan 2022