Katalog

VLADİMİR NABOKOV (22 NİSAN 1899 / 2 TEMMUZ 1977) Rusya’nın komşusu: Nabokovya! Vladimir Nabokov gün geçtikçe günümüzün nirengi noktası bir yazar olmaya doğru ilerliyor. Sona erdi hissini verdikten otuz yıl sonra yeniden canlanan Soğuk Savaş ikliminde, Rusya’ya karşı artan küresel tepkiyi, özellikle Amerika ile Rusya arasında yaşanan gerilimi anlamak, bunun üzerine düşünmek için iyi bir başlangıç olabilir Nabokov. Yirminci yüzyılın en girift romanlarını yazanlardan birinin böyle bir simge olabileceği kimin aklına gelirdi? du. 1953’te tamamladığı ro- miş olması vardı: Sovyet- SABRİ GÜRSES manı ABD’nin büyük ya- ler Birliği’ni ziyarete gitti- yıncıları tarafından geri çev- ğini, Moskova’da özlemle RUSYA SİYASETİ KARŞITI TAVRI rilince 1955’te Paris’te ya- ağlayıp tekrar gelmeye söz 1950’LERDE KARARLI ŞEKİLDE yımlattı; müstehcen etkisi verdiğini öğrenir öğrenmez SAVUNDU! yüzünden yasaklanan roman Jakobson’a “totaliter ülke- Aslında pek bilinmese de Nabokov bu- ABD’de ancak 1958’de ya- lere yaptığınız küçük seya- günlerde beliren Rusya ya da Rusya siya- yımlanabildi ve büyük bir hatler nedeniyle ortak ça- seti karşıtı tavrı daha 1950’lerde kararlı bir başarı elde etti. Jakobson’a lışmalarımıza son veriyo- şekilde savunmuştu. sert tepkisini bu çerçevede rum” diye mektup yazmıştı. Stalin’in 1953’te ölmesinden sonra baş- de görmek mümkün. ladığı kabul edilen buzların çözülmesi, yu- Amerika’ya 1950 yılın- NABOKOV’UN GÖÇ- muşama döneminde Sovyetler Birliği’nin da gelmişti; 1941 ve 1947 MEN KAHRAMANLARI entelektüelleri ülkeyi dış dünyayla irtibata yıllarında İngilizce ya- Nabokov’un bütün yapıtı- sokmaya çalıştığında Nabokov bunu des- yımladığı romanlar ya da nın Lolita’yı yayımlayınca- teklememişti. Avrupa’da yayımladığı ya kadar göçmen Rusların Hatta o sırada kendisi gibi ABD’de ya- Rusça romanlar ona aradığı hayatı çevresinde geliştiği- şayan ünlü dilbilimci Roman Jakobson’ın başarıyı daha getirmemişti. ni, onların Avrupa ve Ame- 1958 yılında Moskova’da yapılma- Sovyet ideolojisine ve rika’daki hayatlarını anlattı- sı kararlaştırılan Uluslararası Slavist- onun Rus geçmişini sahip- ğını söyleyebiliriz. ler Kongresi’nin hazırlıkları için Sov- lenme biçimlerine karar- Kahramanları, çoğu kez oto- yetler Birliği’ne seyahat etmesini kesin- lı bir şekilde karşıydı. Ya- biyografik durumları yansıta- likle kabul edilemez bulmuş, bu yüzden yıncılardan gelen tepkilere rak, göçmen oldukları dünya- Jakobson’a sert mektuplar yazmıştı. rağmen Lolita’yı değiştirme da bir yer bulmaya çalışır, sı- yoluna gitmemişti; Sovyet- nırları aşar, yabancı oldukları JAKOBSON’IN AÇTIĞI HAT! lerle herhangi bir uzlaşma- toplumda kendi kapalı grup- Jakobson 1920’de terk ettiği yı da aynı şekilde yanlış bu- larını kurarlar. Moskova’ya Mayıs 1956’da gitti; gidişi luyordu. Rusça yazdığı bu kitaplar- ülkedeki birçok entelektüel için önemli bir O sırada geçim ve var- dan sonra, İngilizce yazdığı, dönüm noktası oldu. lık kaygıları içinde olduğu, bunların son örneği olan Pnin Pasternak’ın yazılarının yurtdışına çı- ABD’deki iş güvencesini dışındaki romanlarda Nabo- karılmasını sağlayan süreç, Jakobson’ın elde edememiş olduğu için kov bir tür soyutlamaya va- buluştuğu genç dilbilimci Vyaçeslav Jakobson’a karşı çıkmış ol- rır; kahramanlarını kökenle- İvanov’un da katkılarıyla böyle başladı; ması özellikle anlamlıdır. rinden ayrı, bulmacamsı or- Keystone Suiss / Fondation Horst Tappe / Roger-Viollet Sovyetlerde başlamış olan matematiksel 1949’da, çalışmalarını tamlara girmiş, iyiden iyiye dilbilim çalışmalarının yapısalcılıktan si- yayınlatacak yer bulmakta yazının oyunu içinde gelişen bernetiğe uzandığı bir dönemde Jakobson güçlük çektiği için Amerikan akademisin- yer olup olmadığını sormuştu Jakobson’a. olay akışları içinde yaratır. bir köprü rolü gördü. de prestijli bir yere sahip olan Jakobson’la İronik bir durumdu bu çünkü yıllar son- Sonraki yıllarda buzların erimesinin tam ra, Lolita’dan da sonra, Harvard Üniversite- irtibat kurmuş, Rusların tarihi destanı olan BÜTÜN YARATICILIĞININ da Nabokov’un öngördüğü gibi yanıltıcı ol- İgor’un Seferinin Şarkısı’nı onun yayına si’ndeki edebiyat kürsüsünde bir kadro bul- FESTİVALİ: LOLİTA! duğu kabul edildi; ama Jakobson’ın açtığı hazırladığı bir Rusça klasikler dizisi için ması gündeme geldiğinde, onun seçilmesine Tam da Jakobson’la çekiştiği yıllar- hatta ABD’ye göç eden yeni bilimciler oldu. çevirmeyi üstlenmiş hatta bu dizi için Yev- karşı çıkan başlıca kişi, Jakobson olacaktı. da yazdığı Pnin, herhalde, entelektüel Rus geni Onegin’in nesir çevirisini yapmayı “Evet, önemli bir yazar olduğunu kabul göçmenlerin kariyer çekişmelerinin son NABOKOV’UN JAKOBSON’A teklif etmişti. etsek bile, ne var bunda, Zooloji Profesö- bir parodisi sayılmalıdır. Lolita’yla Pnin TEPKİSİNİN NEDENLERİ... Parasızlıktan bir Karamazov Kardeşler rü olarak da bir fil mi alacağız işe?” diye neredeyse eşzamanlı yazılmıştır ve sırf Nabokov’sa tam o dönemde kendi Uly- çevirisi yapmayı da denediği bu dönemde, karşı çıkmıştı. Jakobson’la çekişmelerine bakarak bile, sses’ini, ismiyle kaynaşacak olan romanı üniversitede kalıcı bir kadro bulmaya ça- Elbette, bu sert tavrın arkasında daha Nabokov’un, Lolita’yı da yayımlatamamış Lolita’yı ABD’de yayımlamaya çalışıyor- lışıyordu ve Harvard Üniversitesi’nde bir önceden Nabokov’un onunla irtibatı kes- olsaydı, Rus göçmenlerin çekişmeli >> 4 28 Nisan 2022