Katalog

‘YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU’NUN EDEBİYAT VE DÜŞÜNCE DÜNYASI’ ‘Huzursuz Bir Ruhun Panoraması’ uzursuz Bir Ruhun Panoraması - Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebiyat H ve Düşünce Dünyası (İletişim Yayınları / 495 s.), Cumhuriyet döneminin kanonik yazarlarından Yakup Kadri’nin edebiyat anlayışından günlük yaşamına, siyasi yanına uzanan geniş bir alana ışık tutuyor. Verimli huzursuzluğuna, edebiyatının kaynaklarına, aşka, inkılaba, Batı’ya, kadınlara, mekâna, millete, siyasete, Atatürk’e, dine aynalar tutuyor. Cumhuriyet tarihinin zihniyet dünyasında kapsamlı bir keşif turu sunuyor. Yalçın Çakmak ve Özge Dikmen’in yayına hazırladığı derleme, Başak Acınan, Demo Ahmet Aslan, Esra Dicle Başbuğ, Emre Bayın, Murat Belge, Tanıl Bora, Yalçın Çakmak, Özge Dikmen, Murat Cankara, Funda Şenol Cantek, Hasan Cuşa, Yavuz Çobanoğlu, Deniz Depe, Hakan Kaynar, Erol Köroğlu, Haluk Öner, Mehmet Özden, Barış Özkul, Can Şahin, Burcu Şahin, İbrahim Şahin, Zeynep Uysal, Gaye Belkız Yeter Şahin, Sabanur Yılmaz ve Gül Mete Yuva’nın makalelerinden oluşuyor. ettiği siyasi olay ve atmosferin de fazla- yükselen milliyetçiliği denetleye- YALÇIN ÇAKMAK / sıyla etkisindedir. bildiği zamanlarda düzeyli bir Yalçın Çakmak ve Özge Dikmen’in der- ÖZGE DİKMEN edebiyat adamı olmayı başardı.” lediği, İletişim Yayınları tarafından ya- yımlanan, yazarın edebiyat ve düşünce YAPITLARINDA TEMEL EDEBİYATÇI KİMLİĞİ VE dünyasına odaklanan 25 yazarlı Huzur- SORUN; GARP İLE CUMHURİYET İDEOLOJİSİ suz Bir Ruhun Panoraması, Yakup Kadri BATILILAŞMA! Yakup Kadri Karaosmanoğlu (27 Karaosmanoğlu’nu kişiliğine özgü “hu- Batının, Yakup Kadri Karaosmanoğlu Mart 1889 - 13 Aralık 1974), geç dö- zursuzluk hali”yle farklı alanlardaki veri- için yazı yaşamı boyunca temel bir sorun nem Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan mi üzerinden inceliyor. olduğunu dile getiren Tanıl Bora’ya göre düşünce ve siyaset tarihimizin, edebiyat Bundan hareketle, kitabın adıyla, aile irdelediği bir diğer nokta da yazarın bu yazarın siyasi makale, deneme, anı ve ro- dünyasındaki önemli simalarından. arşivinden alınarak kitabın kapağına taşı- politik eleştirisinin kurmaca metnin poe- Onun, Osmanlı’nın son dönemlerinde manlarında da bir yandan hep “Garp” ile nan Karaosmanoğlu’nun fotoğrafı arasın- tik yapısına zarar verip vermediğidir. oluşmaya başlayan edebiyatçı kimliği ve Türkiye’nin Batılılaşma deneyiminin so- daki “verimli tezatla” da yazarın bu hu- Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun roman- aydın kişiliği, başlangıçta mistik ve mi- runlarıyla boğuşulmaktadır. zursuz ruh haline örtük ve de yerinde bir ları bütün canlı, diri uzuvlarını kaybetmiş tolojik bir tasavvurla karılırken ilerleyen Buradan hareketle de Bora, kitabın ilk göndermede bulunuluyor. (Thanatos) bir cemiyet karşısında münev- yıllarda giderek kabuğunu kırıp, yeni ku- makalesiyle “onun yazı macerası içinde bu Eser, Yakup Kadri ile olan “akrabalı- verin erostan yana tercihini ve bu konudaki rulan Cumhuriyet ile ulus devlet inşasına sorunla cebelleşmesinin temel izleklerini ğı” dolayısıyla Murat Belge’nin önsözüy- entelektüel mücadelesini ifşa ve ima eder. katkı sunan ideolojik ve siyasi bir amaca ve uğraklarını” ortaya koymaya başlıyor. le başlıyor. Belge’nin önsözünü bağladığı Onda hemen hemen her malzeme, insan doğru evrilir. son sözleriyse Yakup Kadri’nin yaşamına ve eşya, dirimle ölüm arasında gider gelir. Bu da her şeyden çok Yakup Kadri’nin PANORAMA ROMANI VE ilişkin “panoramik” bir sunuşla kitabın edebiyatçı ve siyasetçi kimliğinin birlikte Düşünmek, analiz etmek, ataletten kurtul- KEMALİST DEVRİME YÖNELİK perdesini aralıyor: mak ve varlığını sürdürmek isteyen ruhla- anılmasını beraberinde getirir ki bunda Mus- KAYGILARI! “Edebiyatının da yaşıtları, çağdaşla- tafa Kemal ve çevresi ile olan ilişkileri ol- rın, bedenlerini saran çelik zırhtan kurtulma Yakup Kadri’nin başyapıtı 1952-53 yıl- rıyla karşılaştırıldığında bir farklılık gös- mak üzere milletvekilliği yapması, gazete gayretleri Karaosmanoğlu’nun edebi dilinde larında iki cilt halinde basılan 500 say- terdiğini söyleyebilirim. Tam istediği gi- yazarlığı, diplomatlığı ve dahil olduğu ay- görülen zengin metaforların gerekçesidir. falık, Türk devriminin 1920’lerden bi yazabilseydi ne olurdu? Edebiyat açı- dın çevrenin (Kadro) önemli bir rolü vardır. Kısacası, Yakup Kadri’nin kelimeleri, tıp- 1940’lara kadar uzanan gerçek tarihinin, sından daha mutlu sonuçlar üretir miydi? kı bazı kahramanları gibi dönüşmek / de- Kemalist idealler açısından sert bir eleşti- Hep O Şarkı bence bunun mümkün oldu- İKİ DEVLETİN HAKİMİYETİNE ğişmek arzusuyla var olurlar. Bu açıdan İb- risini yaptığı Panorama romanıdır. ğunu gösteriyor. TANIKLIK ETTİ! rahim Şahin’in kaleme aldığı “Kiralık Ko- Mehmet Özden incelemesinde, yazarın Ama ülkesinin kaderi onu Proust’un de- Karaosmanoğlu’nun farklı türlerden nak yahut Erosun Fenomenolojisi”, özel- Kemalist devrime yönelik endişe ve kay- ğil, Balzac’ın kaptanı olduğu takıma yön- edebi eserleri, sahip olduğu “huzursuz” likle Yakup Kadri’nin adı geçen romanının kişilik yapısı kadar birbirini takip eden lendirdi ve burada Yakup Kadri dışarıdan gılarının arka planı ile etik ve politik kod- kahramanı Seniha’da ve romanın dilinde gö- gelen dürtüklemelerle zaman zaman dozu iki devletin hakimiyet sürelerince tanıklık larına ışık tutmayı amaçlıyor. Özden’in rülen, asıl dinamik tarafını oluşturan ero- sa ilişkin tespit ve analizleri içermektedir. FRANSIZ EDEBİYATIYLA KURDUĞU İLİŞKİ Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun, Fransız edebiyatıyla kurduğu ilişki, ro- manlarına yapıştırılmış kimi etiketleri ye- rinden oynatmak, yeni okuma alanları aç- mak için eşsiz bir penceredir. Gül Mete Yuva, Baudelaire’den Proust’a uzanan bu zengin kaynağın üzerinde duruyor. Onun “bir dönemin yazarı” konumun- dan uzak endişelerine, edebi yaratıcılıkta- ki arayışlarına, bunların yapıtlarına yan- sımasına ışık tutuyor. Murat Cankara ise yazısında edebiyatımızın kanonik >> 8 17 Şubat 2022