Katalog

yazıp 1923’te kitaplaştırdığı ğını söylemek olanaklı. Kadro dergisinin hikâyesini anlatmakta “Kadınlık ve Kadınlarımız” Özge Dikmen, Yakup Kadri’nin Mil- hem de Yakup Kadri’nin dergi için kale- başlıklı yazı dizisinde Yakup li Mücadele yıllarında ve sonrasında me aldığı yazıları incelemektedir. Yakup Kadri’nin yapıtlarında birey- Kadri, kadın meclislerinde- Türk halkının yaşadıklarını konu edindi- mekân etkileşimi belirgindir. Romanlar- ki en görmüş geçirmiş kadı- ği hikâyelerini incelediği yazısında, yaza- daki kişilerin iç ve dış mekânlardaki tem- nın rolüne bürünerek, kadın- rın hikâyelerinde kahramanlarının çoğunu silleri toplumsal olana ilişkin bilgi ve- ları geleneksel aile yaşantısı- Türklerin oluşturduğu halkın çektiği acıla- rir. Bireyleri çeşitli açılardan dönüştüren na, kutsal değerlere sahip çık- ra ve uğradığı zulümlere değinirken, azın- mekânlar, toplumsal cinsiyet rollerinin de maya, dinin, geleneğin ve ata- lıklara yaşanılan sürecin siyasi ve sosyal yeniden üretildiği alanlardır. erkil düzenin yasakları ve ku- durumuna göre roller biçtiğini ve olumsuz Buradan hareketle Başak Acınan, Yakup rallarına göre yaşamaya davet bir bakış açısı ile değerlendirdiğini örnek- Kadri’nin romanlarından seçilen kadın- etmektedir. leriyle ifade etmeye çalışıyor. ların ev içi ve dışı alanla kurdukları ilişki ve mekânın bu ilişkilerdeki rolünü yazarın YENİ CUMHURİYET, ‘YAKUP KADRİ’DE eserlerinden örneklerle irdelemektedir. CİHAN HARBİ VE ATATÜRK VE İNÖNÜ AYRIMI’ MİLLİYETÇİLİĞE Peki ya Yakup Kadri’nin çocukluğu ve HİKÂYECİLİĞİ... BAKIŞI! gençliği? Bu evreler, kendisine rol mode- Yakup Kadri yazını dendiğinde ak- Yakup Kadri’nin Birinci li olabilecek bir kahraman arayışıyla geç- la öncelikle romanları gelse de yazarın Dünya Savaşı sonrasında ku- miştir. İdeal kahraman arayışı ile “Mille- hikâyeciliği de oldukça dikkate değerdir. rulan yeni Cumhuriyetin Ci- tin Babası” olan Atatürk’e duyduğu hay- Yakup Kadri’nin hikâyelerini can sı- han Harbi deneyimini kolek- ranlık arasında dolaylı bir ilişki var mıydı? kıntısı kavramı üzerinden inceleyen Bur- tif ve tarihsel belleğinde em- Yakup Kadri’nin, Atatürk’ün kendisi- cu Şahin, sıkıntı kavramının dünya, son- peryal ve yabancı bir geçmiş ne karşı gösterdiği himaye ve ihtimam- luluk, zaman ve hakikat üzerine düşün- olarak reddettiğine ilişkin dü- dan İnönü döneminde yoksun kalması, meyi beraberinde getirdiğini, ancak Ya- şüncesinin en çarpıcı örnek- İnönü’ye karşı duyduğu hayal kırıklığının kup Kadri’nin metinlerinde bu kavramın, leri Kiralık Konak, Sodom ve arkasındaki kişisel ve psikolojik etkenler- toplumsal cinsiyet rollerini vurgulamaktan Gomore ve Yaban romanların- den biri miydi; yoksa bunun altında, bazı öteye taşınmadığını belirtmektedir. da görülür. Seçkinci bir mil- ideolojik ve politik etkenler de belirli bir Yazarın, can sıkıntısını cinsiyetler üze- liyetçi olarak Yakup Kadri, Cihan Harbi’ni rol oynamış mıydı? metinlerinden olan, Yakup Kadri’nin Türk rinden kurgularken bunu romanlarında ve cumhuriyetçi şimdinin her türlü “öteki”sini Demo Ahmet Aslan, “‘Büyük Adam’ ve aydını ile köylüsü arasındaki kopukluğu hikâyelerinde bir yer değiştirme ile yaptığı, içeren geçmişi olarak resmeder. Bu bağlam- ‘Küçük Politika’: Yakup Kadri’de Atatürk anlattığı Yaban’ın yazıldığı tarihsel koşul- bu yolla can sıkıntısı merkezinde romanla- ları, romanın alımlanma tarihini ve metnin da Erol Koroğlu “Mahzendeki Geçmiş: Ya- ve İnönü Ayrımı” başlıklı makalesinde bu rındaki kadınlarla hikâyelerindeki erkekle- iç çelişkilerini kurcalayarak yeni bir yo- kup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanların- soruların dengeli bir yanıtını aramaya ça- rin tavırlarının benzerlik gösterdiği anlatıl- rum önerisinde bulunuyor. da Birinci Dünya Savaşı” başlıklı yazısın- lışmaktadır. maktadır. Yakup Kadri’nin ulus inşa süre- da yazarın romanlarını milliyetçiliğin geç- Yakup Kadri Cumhuriyet Türkiyesi’nin cinde can sıkıntısı kavramına da otoriter mo- TOPLUM, İNSAN, MİLLİ KİMLİK mişe ve tarihe bakışı çevresinde inceliyor. inşa sürecinde pozitivist bilim anlayışı- dernleşmenin içinden baktığı görülecektir. VE ULUS TASAVVURU! Diğer yandan, Kiralık Konak ve Sodom na yakın bir duruş sergilemiş ve eserlerin- Yakup Kadri’nin eserleri geleneği taşıyan ve Gomore romanlarını mekân ve milli- de hayalini kurduğu ideal toplumun resmi- YABAN VE DON KİŞOT! değerlerin çözüldüğü, altüst olan yaşamla- Derlemedeki ilgi çekici bir diğer maka- rın tüm açıklığıyla ortaya konulduğu, zih- le de Karaosmanoğlu’nun Yaban romanı- niyetlerin birbiriyle cenge tutuştuğu, kuşak- nı Cervantes’in Don Kişot’u etrafında yo- lar arası çatışmalar ayyuka çıkarken, mem- rumlayan Deniz Depe’ye ait. nuniyetsizlik gerçeklikleriyle dolu bir gün- Türk edebiyatında önceleri bir çocuk lük yaşam ile onu var eden kültürün hızla kitabı olarak görülen ve ciddiye alınma- değiştiği toplumsal hallerin metinler aracı- yan Don Kişot’un Milli Mücadele yıllarıy- lığıyla anlatılmaya çalışılmasıdır. la beraber maceraperest bir kahramana dö- Yavuz Çobanoğlu tarafından kaleme alı- nüşme süreci ve bu yılların romancıları- nan bölüm, basını hiç ara vermeksizin “milli nın kendilerini nasıl Don Kişot ile özdeş- amaçların” hizmetinde sayan yazarın, top- leştirdiğini odağa alan Depe, böylece Türk lum ve insanı nasıl tasavvur ettiğini, milli aydınının kendi ile bir hesaplaşması olan kimlik etrafında nasıl bir ulus kuruluşu ta- Yaban’ın kahramanları da bu çerçeve için- sarladığını ve kadınların bu inşadaki rolle- de analiz ediyor. rini tartışmaktadır. Hakan Kaynar ise yazısında Yakup TİYATRO OYUNLARINDA Kadri’nin en çok okunan eserlerinden KADIN, KRİZ VE ÖLÜM Ankara’yı ezber bozucu bir şekilde tek- TEMALARI! rar ve tekrar okuyor. Yazarın zihin dünya- Esra Dicle ise roman, hikâye, mensur sının bugünün dünyasıyla örtüştüğü nok- şiir, anı gibi türlerin yanı sıra tiyatro ala- talara da işaret ederken politik pozisyo- nında da eserler veren Yakup Kadri’nin nu nedeniyle “modern” bilinen bir yaza- oyunlarını “kadın, kriz ve ölüm” odağın- Yunus Nadi Roman Yarışması Jürisi: Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, rın aslında nasıl da karşı olduğu sanılan da inceliyor. Sabahattin Eyüboğlu, Orhan Kemal, Yaşar Kemal, bir düşünce dünyası içinde olduğunu gös- Oyunlarda erkek karakterlerin kriz ve Azra Erhat, Vâlâ Nurettin, Cevat Fehmi Başkut, Haldun Taner, termeye çalışıyor. ölüm deneyimini bireysel ve toplumsal Behçet Necatigil / İstanbul, 1958 - / Cumhuriyet Gazetesi Arşivi. Aydın-Manisa çevresinin tanınmış Ka- boyutlarıyla ele alan makalesinde, bu ko- raosmanoğlu ailesinden Yakup Kadri, ço- nulara eklemlenmiş bir kadın sorununun yetçilik ekseninde inceleyen Zeynep Uysal ni çizmiştir. O ilerlemenin metafizik içer- cukluğunu geçirdiği bu topraklardaki ka- da varlığına, karakterlerin krizin sebebi ise Yakup Kadri’nin “milli ideal” uğru- meyen, yalnızca maddi dünyanın gerçek- dim ataerkil kültürü içselleştirerek yetiş- veya aşılmasının engeli olarak konumlan- na bireysel gelişimlerini sekteye uğrattığı lerine dayanan pozitivist anlayışla gerçek- miş bir erkektir. dırıldığına işaret ediyor Dicle. karakterlerinin evden ve şehirden koparak leşeceğine inanmaktadır. Bunun yanında zor geçen çocukluğu ve Son olarak Hasan Cuşa, kaleme aldı- mekânsızlığa sürüklenişlerini tartışıyor. Buradan hareketle Can Şahin kaleme al- hoyrat babasından uzaklaşarak annesi baş- ğı araştırma yazısında genel olarak devle- Yakup Kadri Karaosmanoğlu, bazı dığı makalede Yakup Kadri’nin Nur Baba, ta olmak üzere ailesindeki diğer kadınların tin ekonomiyi kontrol altına alması, özel hikâyelerinin malzemesini toplumun ya- Yaban, Ankara ve Panorama romanların- yakınlığına sığınması, eve düşkünlüğü on- de ise iktidar güçlerinin sanata yön ver- şadığı bu siyasi ve sosyal olaylarla ilgi- da yer alan pozitivist söylemi tespit etme- da kadınlar üzerine düşünmek, yazmak ve mesi şeklinde tanımlanan dirijist anlayı- li gözlemlerine dayandırmaktadır. Yaşan- ye çalışmıştır. kadınların ait olduğunu varsaydığı dünya- şın sunduğu perspektiften hareketle Ya- ya ilişkin her ayrıntıya ilgi göstermek şek- mış ve yaşanmakta olan tarihi gerçeklik- Peki ya yazarın Kadro yılları? Burada kup Kadri Karaosmanoğlu’nun Milli Mü- linde dışa vurmuştur. lerle okuyucunun karşısına çıktığı görülen da Emre Bayın, Yakup Kadri’nin Kadro cadele konulu hikâyelerini inceliyor, Funda Şenol Cantek’in yazısının da çı- yazarın bu gerçekliği yansıtırken gözlem- yazılarından hareketle “İçeri Edebiyatı’nı Karaosmanolu’nun temel paradigmalarını kış noktası olan, 1915’te Peyam-ı Edebi’ye lerine olabildiğince sadık kalmaya çalıştı- Yaratmak” başlıklı makalesiyle, hem serimlemeye çalışıyor. n 10 17 Şubat 2022