Katalog

‘İSTANBUL İSTANBUL’ Orhan Kemal’in İstanbul öykülerinden bir seçki İstanbul İstanbul (Everest Yayınları), yirmi yılı aşkın süredir babası, ölümsüz yazar Orhan Kemal’in yazı dünyasının izini süren Işık Öğütçü’nün edebiyat dünyasına kazandırdığı on ikinci Orhan Kemal kitabı. kitapta; sokaklarında, caddelerinde yürümüş, insanlarını gözlemlemiş, yaşamış, onlarla birlikte İstanbul’u solumuş, kalemiyle ekmeğini kazanmış Orhan Kemal’in sekiz öykü kitabından seçilmiş, otuz dört kısa İstanbul öyküsü yer alıyor. Anlatıcı, onarılmakta olan bir caminin OKAN TOYGAR merdivenlerinde oturan “Arap karısı”nı ne zaman görse kafasında “Mısır ehram- YAŞAMA TUTUNMAYA ÇALIŞAN ları ve bu ehramların yapılmasında çalış- KÜÇÜK İNSANLAR tırılan binler, belki de yüz binlerce emek- İstanbul İstanbul (Everest Yayınları), çinin işgücüne insafsızca el koyan bilmem aralarında Kaybolan Romanlar, Bilinme- kaçıncı sülaleden hükümdarlar canlanır.” yen Senaryolar, Unutulmuş Öyküler, Yaz- Kadın, beş bin, altı bin, yedi bin yıldan mak Doludizgin, Önemli Not - Orhan Ke- beri yaşamakta ve hâlâ ehramlar yapılır- mal Soruyor, Zamana Karşı Orhan Ke- ken can veren kocasının öcünün Firavun mal, Sessizlerin Sesi ve Eşe Dosta Se- Tutankamon’dan alınmasını istemektedir. lam gibi öne çıkan yapıtların da yer aldı- Son cümle, yazıldığı 1955’ten günümü- ğı, yirmi yılı aşkın süredir babası Orhan zün diktatörlerine bir mesaj gibidir: “Kim ne Kemal’in yazı dünyasının izini süren Işık derse desin, bu sabırlı kadın günün birinde Öğütçü’nün edebiyat dünyasına kazandır- Tutankamon’dan hakkını alacak, asırlardır dığı on ikinci Orhan Kemal kitabı. çektiklerini onun hükümdar burnundan fi- Orhan Kemal’in sekiz öykü kitabından til fitil getirecek! Ben buna inanıyorum.” seçilmiş, otuz dört kısa öyküsünün yer al- Seçkiyi yayına hazırlayan Işık Öğütçü, dığı kitaptaki öyküler seçilirken İstanbul “Kitabımız yaşayan İstanbulumuza, so- mekânlarının öykülerde geçmesi öncelen- kaklarında, caddelerinde yürümüş, insan- mişse de ana unsur yine yaşama tutunma- larını gözlemlemiş, yaşamış, onlarla bir- ya çalışan küçük insanlar. halktan insanlarla bir araya gelen Orhan şındıktan sonra girer. Pek çok yazar eser- likte İstanbul’u solumuş, kalemiyle ekme- Berber, garson, bakkal, dolmuş şofö- lerinde İstanbul’u anlatmış ama hiçbiri Or- Kemal’in ta kendisidir. Can Ersal’ın bu ğini kazanmış Orhan Kemal’den bir ar- rü, belediye temizlik işçisi, bir lokma ek- öykü için yaptığı resim de Orhan Kemal han Kemal’in baktığı pencereden bakma- mağan olsun” diyor önsözde. Bu arma- mek için sokaklarda, küçük tamir atölye- mış ya da bakamamıştır. Prof. Dr. Handan ve ailesinin 1954 ile 1966 yılları arasında ğan için Orhan Kemal’e, Işık Öğütçü’ye lerinde çalışan çocuklar… Hepsi de Or- İnci, Tanpınar ve Orhan Kemal’in eserle- Cibali’de oturdukları evdir. ve Can Ersal’a teşekkürler… n han Kemal’in hümanist bakış açısını dışa rindeki İstanbul’u kıyasladığı bir makale- “Ömer Efendi Sokağı” isimli öyküde vuran tanıdık karakterler. sinde, Abdülhak Şinasi Hisar, Ahmet Ham- de Orhan Kemal (anlatıcı) ve bıyıklarını ¹ Handan İnci / Hangi İstanbul? Mekânlar ise İstanbul’un sokakları, ge- di Tanpınar ve Orhan Pamuk’un İstanbul’a kesip Atatürk’ü Dolmabahçe’de ziyare- Ahmed Hamdi Tanpınar ve Orhan cekondu mahalleleri, kahveler, vapurlar, bakarken dikkatlerini aynı kültürel ve ta- te giden Abdülkadir Kemali Bey’in (anla- Kemal’in Gözünden Şehre Bakmak / dolmuş durakları, tıklım tıklım otobüsler, rihsel malzemeye yönelttiklerini ancak Or- tıcının babası) yaşamından ilginç ve belki Yıllık: Annual of Istanbul ışıklar içindeki Taksim… Yani “Dilinen han Kemal’in İstanbul’un tarihsel kimli- de önemli bir kesit aktarılır. Studies 2 (2020) tarifi gayri mümkünsüz” şehir İstanbul… ğinden çok, yoksul insanlarla ilgilendiği- “Yabancı”da ise Çukurova’dan İstanbul’a / s. 151- ni dile getirir. ÖYKÜLERİNİ YAŞAMINDAN vapurun ocağına kömür ata ata, iskeleler- 156. de tüccar eşyası indire bindire birlikte gel- KESİTLERLE KALEME ALDI ORHAN KEMAL’İN KARMAŞIK VE Okur daha ilk öykü ile birlikte dikleri Bor’lu arkadaşı, iş bulup para kaza- KEDERLİ İSTANBUL’U! İstanbul’un 1950’li yıllarla birlikte artma- nabilmek için anlatıcıya “Geri durmaynan İnci’ye göre “Orhan Kemal’in hiçbir şey ütemek kardaş, sokulak!” der. ya başlayan karmaşasının, kent yaşamın- İstanbul’u, yaşama mücadelesiyle di- daki yozlaşmanın ve küçük insanların ge- Kim bilir bu da yazdığı kitap ve senaryo- dişip duran insanların, bozuk yol- çim derdinin ortasında buluyor kendini. lar için ne verilirse kabul eden, vermezlerse larda ilerlemeye çalışan arabala- Sayfalar çevrildikçe Orhan Kemal’in ya- isteyemeyen ve bu nedenle hayatı boyunca rın, seyyar satıcıların yarattığı şamındaki önemli yerler olan Haliç, Ciba- geçim sıkıntısı çeken Orhan Kemal’e çev- kakafonik uğultuyla bir karaba- li ve Beyoğlu’nun altmış, yetmiş yıl öncesi resinden yapılan uyarılardan biridir. san gibidir.”¹ Yazarların vaz- duyumsanıyor. Bunda Orhan Kemal’in di- Diğer öykülerde de yazar kömür satış geçilmez anlatı mekanlarından li kadar Can Ersal’ın her öykü için yaptığı müessesesinin önünde kuyruğa girmiş bir İstanbul’un bu karmaşasını, etkileyici illüstrasyonlarının da etkisi var. vatandaş, dolmuşta para üstünün unutula- fakir semtlerini ve çalışan kü- Duyumsanan bir başka şey de Orhan cağı kaygısı taşıyan bir yolcu, Haliç vapu- çük insanların kederlerini Or- Kemal’in kendisi. Dikkatli Orhan Kemal runda cambazlık numaralarıyla para kazan- han Kemal kadar derinleme- okuru, öykülerin bir kısmında onun yaşa- maya çalışan minik bir kızın derdini dinle- sine verebilen olmamıştır. mından kesitler bulacaktır. Seçkide; “İşadamı”, yen duyarlı bir insan olarak çıkar karşımıza. Örneğin ölürken bile elli kuruşluk bor- “Ömer Efendi Sokağı”, “Ya- cunu unutmayarak bir ahlak örneği göste- İNSAN VE EKMEK KAVGASI! bancı”, “Süpürgeci”, “Hamam Türk edebiyatının 1945-1970 arası döne- ren gazete satıcısı bir çocuğun anlatıldığı Anası” ve “Elli Kuruş” özellik- “Elli Kuruş” isimli öyküde anlatıcı sabah mine damgasını vuran Orhan Kemal, top- le altı çizilecek öyküler. Bunlar saat dörtte yazı makinesinin başına geçti- lumsal gerçekçi ve devrimci bir çizgi ile arasında alegorik anlatıma başvur- Çizim: ele aldığı eserlerinde insan ve ekmek kav- ğini belirtir öykünün başında. duğu tek öyküsü denilebilecek “Ha- Can Ersal Bu, her sabah saat dörtten dokuza ka- gası üzerinde durmuştur. İstanbul eserleri- mam Anası” içerik açısından diğerle- dar çalışan, sonrasında arkadaşlarıyla, ne yazar, 1951’de ailesiyle İstanbul’a ta- rinden çok farklıdır. 4 17 Şubat 2022