Katalog

Öykü-romanda anlatıcının ayak izleri Okur, öykü-romanda anlatıcının ayak izlerini fark etmeyebilir, ne ki yazar, anlatıcısını kör kör parmağım dercesine ille ortalıkta gezindirmek isterse başka. “Anlatıcı” dediğimiz özne, yazardır ÖYKÜDENLİK… elbet, ancak hiçbir yazar anlatıcı değildir yine de. Çünkü yazarla anlatıcı arasında bire bir özdeşiklik kurulamaz asla. İnsan kendini yazamaz ki tutup kendinden anlatıcı yapsın. Nilgün Çelik: azarlar, kendi adlarını da anarak rinde farklı toplumsal katman- okur önünde açık biçimle anlatıcı kişiler yerleştirebilir öy- laşmalar içinde yaşayan bir ai- kurulduğu bir yapıt. Böyle ‘Hotman’ın Y küye romana. Ölmüşü-yaşayanı lenin, genç kızlığının başların- olunca gerçektenlik duy- pek çok yazarın her dildeki yapıtlarında daki kızı Menekşe, insan ka- gusunun önde tutulduğu Öyküleri’ bu örneklere rastlanabilir. İyi de yazar çakçılarına taşeronluk yaptı- yazınsal gerçeklik yerine kendisini, anlatıcı da olsa gerçektenlik ğını öğrendiğimiz, kapı kom- epik biçemle kavramsallık duygusuyla örtüştürerek yazabilir mi? şuları, üstelik genç kızla aynı algısının öne geçtiği diya- ilgün Çelik, ilk öykü- İç dünyasını açmak kendisini yazmak işyerinde çalışan evli bir adam lektik göstermeci gerçek- ler demetinin ardından anlamına mı gelir, bu, yazarı metne yer- tarafından kaçırılır. lik karşımıza çıkıyor. N ikinci kitabı Hotman’ın leştirmeye yeter mi? O zaman n’olur? Anlatıcı-sunucu, daha baş- O zaman “anlatıcı” de- Öyküleri’yle (Alakarga, 2021), Tanıdığımız anlatıcının, aslında “yazar larda sıklıkla, sonraları aralık- önceki öykü toplamının çok dı- ğil ama bir “sunucu” çıkı- rolü” oynayan biri olduğunu anlarız. larla bu açık biçimli roman- şında bir öykü ana gövdesi su- yor karşımıza. Üst anlatıcı Kurmaca sanatı öykü-roman, yalanla daki olay örgüsü çerçevesin- nuyor okura. Böylelikle iki yapıtı benzeri bu “üst sunucu”, kurulsa da gerçektenlik duygusunu ala- de yazarın gerekli gördüğü arasına belirgin duvar örüyor. yazarın yerine konumlanı- bildiğine yükseltilir. O halde yazar, baş- bağlantıları okur önüne serer. İlk verimleri geleneksel öykü- yor anlatıda, olayları, kişi- ka yazarı anlatıcı yaptığında, yazarı bir Hızlı tartımla akar roman. nün sularında gezinirken dikka- ler arasındaki ilişkileri, olup bitenlerin başka yazar yarattığında daha başarılı Erendiz, hoş bir göndermeyle romana ti çeken örneklerle görünür kıla- temelindeki nedenleri kişilerin yöne- sonuç çıkacaktır. ad koyarken, evet yapıta bir son bölüm bilmişti yine de yazar kendisini, lişindeki gerekçeleri, ileri geri sararak Erendiz Atasü de Bir Başka Düğün olarak “bir düğün gecesi”ni koymuştur ne ki Hotman’ın Öyküleri ilginç- toplumsal, sınıfsal, ekonomik, kültürel Gecesi’nde (Can, 2021) başarılı bir ör- tabii ancak bu arada Menekşe’nin ye- tir, getirdiği ana gövdeyle üze- yanlarıyla birlikte yerli yerine oturtuyor. nekle, kendisini üst anlatıcı yapmak ye- rinde durulmasını gerektiriyor niyetmeliğine, çocukluğuna dek gidip Kuşkusuz okur da katılıyor sürece. rine bunu, yer değiştirdiği “sunucu”yla işin başında. artalanıyla bir Türkiye getirmeyi, eril er- Bu tür romanlarda yazar, okurun öz- Bir orman köyü ya da çepe- gerçekleştiriyor. kin yanında sola dönük içerden eleşti- deşleyim yaşamasının önünü kesiyor. çevre ormanla kuşatılmış kasa- riyi savsaklamaz yine de. ba diyebiliriz, tüm öyküler, böy- Brecht oyunlarındaki “göstermeci”likte ERENDİZ ATASÜ: Bir Başka Düğün Gecesi, yazarların, le bir anlatı evreni üzerinde ku- olduğu gibi kavramsallık öne çekilip ‘BİR BAŞKA DÜĞÜN GECESİ’ yazınsal temelde dramatik aks omur- ruluyor, üstelik “orman” ana ka- Birkaç satırla romanı dıştan tanımaya gasına yerleştirdiği sıkılanmış bağlar okur algısının, bu akış düzeneğinde bir rakter konumu taşıyor bunlarda. çalışalım önce: Ankara’nın yeni semtle- yerine anlatıların göstermeci biçemle yargıya varması hedefleniyor sonuçta. Ancak yazar, bir hikâye aktarı- cısı konumuyla kendisine onay verirken hiçbir öykü kişisini yal- rems’te Bükülü Za- temiyorsan, öl ve ol, böy- DÜNYA DAMLASI nız ve ortada bırakmıyor. man (YKY, 2022), aka- lece gerçek seni bulur- Kim, hangisi neyse, nasılsa, K demisyen yazar Clau- sun.” (35) kendisi olarak özöyküsel akta- dio Magris’ten öyküler topla- Yazar, bütün öykülerde Claudio Magris: rıma dayalı düşünümü, duyumu mı. Yazar, yapıta adını veren “dolayımlı anlatıcı”lar ara- temelinde öykülerin içinde gezi- “Krems’te Bükülü Zaman” cılığıyla kuruyor metinleri- ‘Krems’te Bükülü Zaman’ nebiliyor. Okur bir yandan bütün öyküsünde adeta bir dene- ni. Böyle olduğunda öykü öykü kişilerini ilk ağızdan yani me kaleme alıyorcasına oku- kişisi, bir yandan özöy- doğrudan kendilerinden dinleyip ru, zaman sorunsalının çen- küsel aktarımdaymış gibi öyküyle arasında bire bir ilişkile- geline takıp peşinden sürüklüyor, aynı za- kendisine bakabiliyor hem de dış-iç çeperle- niş başlatırken, oluşan boşlukla- manda okurun da farklı alanlardan taşıyabile- riyle öykünün bütün bütüne anlatıcılığına so- rı yazarın aktarısı tamamlıyor. ceği birtakım sorular üretmesi için ön açıyor. yunuyor, yazar da kendisi olmaktan çıkıyor. Hotman kim peki, öykülerin Ama öykülemenin de peşini bırakmıyor asla. Soyutlayımların entelektüel örtüşmeyle bir- karşı-kahramanı öykü kişisi; bu İşte size bir sorunsal ucu; çekin kendini- likte harmanlanıp sunuluşu, yazarın metnine bağlamda yerleştirilip yerli yeri- ze, bakalım siz ne tür sorular üreteceksiniz: ayrı bir derinlik katıyor. Bir açıdan “hikâyeli ne oturtuluyor. Nilgün’se, öykü- “Onlarca yıl önce, o zamanlar var olmamış bir deneme” gibi de okuyabiliyorsunuz yapıtı. leri büyüleyip parlatmak, bunla- olayı zamanda yaratma(k)” ne anlama geliyor, Ayrıca bunu yaşantısal olan her alana ya- ra gizem yüklemek için araya gi- “zaman nedensel bir düzen” midir? (29) yıyor yazar, ötesinde şaşırtıcı bir aykırılık açı- riyor bunlarda. Peki, “yalan olduğunu bilse(niz) de, o ya- sı ekleyip araladığı o minik pencereden bütün İşte size üç güzel kitap, buyu- landan ötürü ona minnettar olduğu(nuzu) anlatıyı karışlıyor. Anda değişim, olgusal an- run okumaya. söyle(r)” misiniz? (28) Anlatıdaki olay, ki- lamda zamanın kesintisizliği, değişse de şey- şi, yer örgenleri toplaşmasını “zaman” ayra- lerin yine kendi şeysellikleriyle buluşumu. www.sadikaslankara. cı açarak öyküde işleyebilmek az hüner de- Okur olarak bu bükülü zamanın oynak com, her perşembe öykü-ro- ğil. Ne diyor sonunda anlatıcı: “Sonsuz geçi- düzleminde sorularla yolculuk yaparken man, tiyatro, belgesel alanla- cilik ve her şeyin ölümsüzlüğü”, yani “bu karanlık dünya bir metinden yazınsal tat nasıl derilir sorusunun yanıtı- rında güncellenerek sürüyor. üzerinde aceleci ve mahzun bir misafir olarak kalmak is- nı alıyorsunuz. 18 8 Aralık 2022