Katalog

Platonov üzerine dağınık satırlar! Andrey Platonov, Stalin tarafından İkinci Dünya Savaşı’nda yazdığı eserleri eleştirildiği için 1980’lerin sonuna kadar yasaklılar listesinde kalıyor ülkesinde. Eserleri de bu yüzden ülkesinin edebiyat arşivinden değil de KGB’nin “edebiyat arşivi”nden ortaya çıkıyor. 1951’de çalışma kampından dönen oğlundan kaptığı tüberkülozdan ölen yazarın trajik ölümü insan yanının gayri resmi açık belgesi gibi duruyor ortada. İnsan gerçeğine ermenin bedeli, kendini yürekliliğidir” Bunu biraz daha derinleş- BEDRİYE KORKANKORKMAZ gözden çıkarmaktır. Platonov da bu yüz- tirmek istiyorum. den erdemlerin büyüttüğü gerçek insan- HER KOŞULDA İNSAN ÜÇ BAŞYAPIT: DÖNÜŞ, ların tıpkı kendisi gibi dünya var oldukça KALMAYI BAŞARDI! onurlarıyla yaşayacaklarının canlı kanıtı CAN, ÇEVENGUR... Yaşadıkları ile yazdıkları sermaye- Tokların açları anlaması tıpkı açlıktan gibi duruyor karşımızda. si olan Andrey Platonov yaşadığı çağdan, ölenlerin mezarına altın külçeleri Bana kalırsa en büyük başarısı kendisi- geçiciliğin hüküm sürdüğü, sanal ilişkile- serpmek kadar anlamsız ve riyakârdır, ni büyük bir yazar yapmak için değil, rin insanları boyunduruğuna aldığı, ben- Can eserinde olduğu gibi. Arkalarında üstün insan yapmak yolunda tercih ettiği zer ilaçlar gibi benzer insanların sürek- gözyaşı dökenleri olmadan ölenlerin yaşam biçiminden / ideolojisinden ödün li çoğaltıldığı, insansız sanatın baş tacı gömüldükleri mezarıdır vatanları. vermemesidir. edildiği, alınıp satılmayan hiçbir değerin Üç eserinde de ısrarla vurguladığı ger- Bu sayede soylu değerlerle insan ruhu- ve kutsallığın olmadığı küresel bir zaman çekleri ise şöyle özetleyebilirim: Bir ideo- na seslenebiliyor. Ve soylu ruhları insa- olan günümüze sesleniyor. lojinin ya da bir toplumun önderliğini yap- na dair anımsattıklarıyla altüst edebiliyor Ve duygu ve düşüncelerini anlayacak makla insanın çıplak gerçeğine erişilmiyor. kendisi gibi. gerçek insanları bulmakta zorlanmıyor Gorki’ye hayranlık duyan ama eserle- bizim gibi. rinde kendi özgün çizgisini yaratan yazar, ANA TEMASI, ‘KATIKSIZ, Eserlerinde görünür kıldığı acıların, sade ve duru bir duyarlılığa sahip. ÇIPLAK İNSAN GERÇEĞİ’ yalnızlıkların, ihanete uğramışlıkların, tek Onun üstünlüğü fani dünyanın ödüllen- yönlü baskıcı ideolojilerin değişmeyişidir DÖNÜŞÜMÜ OLMAYAN DEĞİŞİM! dirmelerine sırtını dönmüş olması. Platonov’u ölümünün hemen ardından İnsan ruhunu harflere indirgeyen Kahramanları güçlünün insan olarak al- 21. yüzyıl Rus edebiyatının en önemli Çizim: Gennady n ovozhIlov Platonov, insan kişiliğinde dönüşümü gılamadığı yetimler, dullar, körler, açlar, yazarı yapan güç. En büyük zaferi de her olmayan değişimin sözcüklerle haritası- yoksunlar, sevgisizler, tutsaklar, hastalar, laşmasına karşıdır. Dönüş isimli eseri koşulda insan kalmayı başarmasıdır. nı çiziyor. Bu yüzden insanın bilmezlerini yaşlılar… Kahramanları gibi gerçek o da. dokuz öyküden oluşur. Öykülerin teması, bilinir yapmakta bu denli usta. Bu yüzden Platonov gerçeği insana özgü duygu ve her koşulda insanın acımasızca sömürdü- HER TÜRLÜ KAVRAMI insanın kişiliğiyle arasındaki mesafeyi düşüncelerini yerle bir eden türdendir. ğü insanlar / insan tarafından anlaşılmaya, TERSYÜZ ETTİ! bu kadar net ortaya koyuyor: “İnsanın kalbinde aceleyle çırpınan ve sevilmeye, sığınmaya, sevişmeye vs. ihti- Bu değerler dizgesi içerisinde her türlü “Her küçük varlık, nesne yahut bitki, hür kalmasına yardımcı olunmazsa orada yacı olduğudur. kavramı tersyüz eden yazar, gücü insana kıyasla daha bir gururlu ve geçmiş ebediyen boğulup gidecek ruhun dünyaya Platonov da tıpkı Dostoyevski gibi elinde bulunduranların insanları türlü bağlılıklardan azadeydi demek.” insan üzerine düşündüklerini yazarken ke- gelmesine yardımcı oluyordu” demesi türlü umarsızlıkla sınamasını ironik bir Onun yakındığı ideolojiler değil, ideolo- boşuna değil. limelerden sahici insanlar yaratır ve kah- dille sorgular. jileri savunanların samimiyetsizliği ile ye- ramanlarını dostunuz ya da düşmanınız Platonov eserlerinin ana teması, Yaşama hakkı eşittir bir teneksizliğidir Çevengur’da olduğu gibi. yapar. Dostoyevski’nin dehasıyla yarışan / “katıksız insan gerçeğini kavrayarak dilim ekmek. Dün de bugün de en acıma- “Çevengur Devrim Komitesi’nde yakışan bir derinlik vardır. insanı parçalanmışlıklarıyla sevebilme sız gerçeği budur yaşamın. İnsan bedeni, sözler insanlara hitaben söylenmezdi, ruhu, düşünceleri dün de bugün de bir konuşmacının şahsi doğal gereksinimiydi meta gibi alınıyor, satılıyor. sanki ve konuşmalar sıkça ne bir Bu gerçek ne sosyalist ne kapitalist soru ne de cümle içerir, sadece şaşkın sistemde değişiyor. bir kuşku barındırırdı. O da kararlara Her türlü sistemin ulaşmak istediği değil, Devrim Komitesi katılımcılarının hedef, başta inancı olmak üzere kökleri- heyecanına malzeme olurdu.” ne yabancılaşmış, ne yöne gideceği belli İnsanlığın evrensel kurtuluşu için olmayan, esen rüzgârdan medet uman ideolojilerin iktidarlaşmaması gerekiyor. bir yığın haline getirdikleri insanları Ezenin / ezilenin olmadığı “insan onuru- kuşatma altına almak. na” yakışır gerçek bir yaşam ancak böyle olanaklı. GERÇEĞE ERMENİN BEDELİ, Bu türden gerçekleri Platonov farkıy- KENDİNİ GÖZDEN ÇIKARMAK! la bilmek, öğrenmek ve sorgulamak iste- Ne Platonov’un komünist rejimi yen seçici okuyucuların mutlaka okuma- masumdur ne de günümüzün kapitalizmi. sı gereken birer başyapıttır Dönüş, Can, İdeolojisine sadık bu adam ideolojilerin Çevengur (Metis Yayınları / Çev. Günay iktidarda savundukları değerlere yabancı- Çetao Kızılırmak) eserleri. n 10 26 Ağustos 2021