Katalog

Behramoğlu’nun işaret ettiği “acıtan ger- leyman Efendi ile köy- reyci, bencil, dönek ve ül- çekçilik” kavramı ile karşı karşıya kalırız. lü Satılmış’ın ilişkileri ele kesinin gerçekliğinden alınmıştır. Sabahattin Ali, kopuk olarak gördüğü bu TOPLUMUN ‘DÜŞÜK’ SAYDIĞI aydının çürümüşlüğüne kar- tipleri “omurgasız aydın” KADINLARIN YAŞAMLARI! şılık köylünün temizliğine, olarak adlandırır, seksen Hayat kadınlığı ile ilgili öyküler seç- insancıllığına vurgu yapar yıl öncesinden günümüzü bu öyküde. kide ayrı bir grup olarak yer alıyor. işaret edercesine… “Komik-i Şehir”, “Gramofon Avrat”, Sabahattin Ali, “Benim AŞK! VE “Hanende Melek” ve “Yeni Dünya” bu kanaatimce sanat; insa- türden öyküler. ‘HASANBOĞULDU’! na, insanı ve hayatı ve Üç romanının da ortak tema- Sabahattin Ali bu öykülerde toplumun bunların manasını öğret- “düşük” saydığı kadınların yaşamları- sı olan aşk, Sabahattin Ali’nin mekle muvazzaftır (gö- öykülerinde de sıkça ele aldı- nı anlatırken asıl suçlu ve “düşük” olanın revlidir). Ancak bu tak- ğı konulardan biridir. kapitalist düzen olduğunu vurgular. dirde geniş bir kitlede da- “Değirmen”, “Kırlan- “Komik-i Şehir”de toplumun kadını ha çok insani olmak, da- gıçlar”, “Hasanboğul- cinsel bir meta olarak görmesi sorgula- ha iyi bir hayata varmak du”, “Arap Hayri”, “Kös- nır. “Gramofon Avrat” öyküsünde, otu- arzuları belirir... Sanat tence Güzellik Kraliçesi” rak âlemlerinin aranan kadını Gramofon bütün teferruatıyla haya- ve “Komik-i Şehir” bunlar Avrat, kendisini korumak için hapse dü- tı ihtiva etmeli, insanda arasında sayılabilir. Bu öy- şen delikanlıyı besleyebilmek için vücu- yaşamak, insan gibi ya- külerden ilk ikisi dunu satmayı sürdürür. şamak, daha iyiye, daha Behramoğlu’nun seçkisin- Bu öykülerde, acımasız düzenin boz- “Fikir Arkadaşı”nda daha fazla pa- yükseğe, daha temize doğru koşarak ya- de yer almamaktadır. ra kazanabilmek için bir arkadaşını ihbar duğu, toplumun aşağıladığı, dü- şamak arzusunu, hatta ihtiyacını uyan- Masalsı bir anla- şük gördüğü kadınlara Sabahattin ederek onun hapse girmesine neden olan dırmalıdır. Hulasa sanat gaye değil va- 3 tımı olan “Hasan- çıkarcı bir kişiyi anlatır. “Düşman”da Ali’nin acıdığı, onlara sevgi ile sıtadır. Gaye hayattır” diyor. boğuldu”, Asım aranan bir sanığın varlıklı arkadaşının karışık saygı duyduğu görülür. Bundan yetmiş üç yıl önce, henüz Bezirci’ye gö- evine sığınması hikâye edilir. Ev sahibi, kırk bir yaşında iken katledilen Saba- re “Sabahat- arkadaşını içeri aldıktan sonra solcu oldu- hattin Ali’nin zamana direnebilmesinin HAPİSHANE, KENT VE tin Ali’nin aşk ğunu anlayınca polise haber verir ve ya- KENAR MAHALLE nedeni onun sanat, insan ve hayat hak- hikâyelerinin kalattırır. kındaki bu sözlerinde gizlidir. YOKSULLUĞU! en güzelidir. Üçüncü kısımda ele alı- Cumhuriyet Kitapları tarafından ya- Temiz bir di- NÂZIM HİKMET: “‘DÜŞMAN’, yımlanan Ataol Behramoğlu seçkisinin, nan öyküler kent yoksulluğu li, duyarlıklı SABAHATTİN ALİ’NİN Sabahattin Ali’nin edebiyatımızı ve dü- ve hapishane ile ilgi diyebi- bir deyişi, güç- EN GÜZEL ÖYKÜSÜDÜR!” şün dünyamızı zenginleştiren toplum- liriz. “Mehtaplı Bir Gece”, lü tasvirleri, in- Nâzım Hikmet, “Düşman” öyküsü için cu gerçekçi öykülerinin daha fazla oku- “Isıtmak İçin”, “Apartman”, ce çözümlemele- yucuyla buluşmasını sağlayarak halkı- “Kanaatimce, ustalık bakımından Sabahat- “Bahtiyar Köpek”, “Bir Şa- 2 ri vardır” . tin Ali’nin en güzel hikâyesi budur” der. mızda daha eşitlikçi, daha adil ve insan- ka”, “Çaydanlık” ve “Katil Behramoğlu seç- ca bir düzende yaşama arzusunu artıra- Bir göz hastalığının da ismi olan Osman” bunlardan bazıları. cağını umarım. kinin son bölümün- “Dekolman”da ise aydınların bilim hır- Köy ve köylüler kadar olma- de, aydın ihaneti ya da sızlığı ve mesleki kıskançlık gibi özellik- sa da kent ve kenar mahalle yoksul- ¹ Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki aymazlığı, çıkarcılık ve leri eleştirilirken Yahudi bir doktor üze- luğu da Sabahattin Ali’nin ilgi alanın- Şeytan (1940), Kürk Mantolu Madon- sömürü gibi konuların işlen- rinden ırkçılığa da karşı çıkılır. dadır. Hapishane öykülerinden biri olan na (1943) diği öyküleri bir araya getir- “Çaydanlık”, arkadaşlarının söylediğine Aydın sorunsalı üzerine bir hayli dü- ² Bezirci A.Sabahattin Ali, Gözlem Grafik: miş. “Fikir Arkadaşı”, “Düş- göre, Sabahattin Ali’nin en sevdiği öykü- şündüğü belli olan Sabahattin Ali, Türk Yayınları, 1979. 3 MEHMET man”, “Beyaz Bir Gemi”, “De- lerden biridir.² aydınlarının arasında “yarı münevver” A. Sabahattin, Markopaşa Yazıları S. AMAN kolman” bunlardan bazıları. Öyküde, hapishane revirinde yatan Sü- bir zümre olduğundan dem vurur ve bi- ve Ötekiler, YKY, 2020, Sayfa 48- 49. n Rahmi Kumaş’tan ‘Meclis’ten Menderes Geçti’ Rahmi Kumaş’ın yeni incelemesi Meclis’ten Menderes Geçti (Doruk Yayınları) 12. Başbakan Adnan Menderes’in ve dönemin aydınlatıcı bir irdelemesi niteliğinde. 1947, 1948, 1949 ve 1950 bütçeleri üzerinde, yaptığı konuşmalar ile Recep Peker, Hasan Saka ve Şemsettin Günaltay hükümetlerini eleştiren incelenmeye değer konuşmaları ve Çiftçiyi Topraklandırma Yasası gibi konuşmalarının da yer aldığı kitapta, Menderes’in, CHP ve İnönü karşıtı tutumu da açımlanıyor. Kitaplığı büyük salonunda masalara yığdı- çok kısa konuşmuş olduğunu gördüğü- CHP’den kopuş ve daha hareketli bir siya- NİYAZİ BERKES rarak görüntüye bir baktığını ve “Yüzlerce nü belirten Kumaş, çok partili yaşama ge- si hayata başlamıştır. sayfayı bir araya getirip kitap yapmak akıl çince ise ağzını açıp gözünü yumarak dur- Kendisi CHP’den ayrılmamış, kovulmuş- ahmi Kumaş, 12. kitabı Meclis’ten işi değildir” dediğini aktarıyor: maksızın konuştuğuna dikkat çekiyor. tur. Bundan sonra da kendisini azılı bir CHP Menderes Geçti’de (Doruk Yayınla- “En uzun konuşan başbakanın Mende- Adnan Menderes’in CHP ve İnönü karşı- ve İnönü karşıtı tutum içinde görüyoruz. Rrı), 12. Başbakan Adnan Menderes’in res olduğunu anlamıştı. Çün- tı tutumunu da açımlayan Ku- 1945’ten sonra CHP’yi eleştiren Men- TBMM Genel Kurulu kürsüsünde konuşur- kü böyle bir kitabı ağırlığın- maş şunları kaydediyor: deres, 29 Mayıs 1950’den sonra, İnönü’ye ken müdahale edenlere verdiği karşılıkla- dan ötürü yerinden kaldıra- karşı aslan kesilmiştir. İnönü’yü 29 Mayıs ra ve kürsüde başkası konuşurken kendisi- mayabiliriz. Bu görüntü oku- CHP VE İNÖNÜ’YE 1950’den önce hiç eleştirmemiştir.” nin bulunduğu müdahalelere odaklanıyor. ma isteğini azaltır. Kimse bu 29 MAYIS 1950’DEN Menderes’in özet olarak verilen 1947, Menderes üzerine kitap yazmasını açık- yükü taşıyamaz. Kaldı ki bu SONRA ASLAN 1948, 1949 ve 1950 bütçeleri üzeri- larken, “Sağ eğilimli, cesaretli ve bir o konuşmaların okunup kitap KESİLDİ! ne yaptığı konuşmaları ile Recep Peker, kadar da dürüst olan Hüsamettin Cin- durumuna getirilmesinin ma- “Adnan Menderes için de- Hasan Saka ve Şemsettin Günaltay hü- doruk, TBMM Başkanı olunca İsmet liyeti benim bütçemi çok aşar nir ki, güzel giyinip TBMM ya- kümetlerini eleştiren incelenmeye de- İnönü’nün TBMM Genel Kurulu’nda yap- düşüncesiyle bu konuşmaları pısının giriş kapısı çevresinde ğer konuşmalarını ve Çiftçiyi Topraklan- tığı konuşmaları eksiksiz biçimde kitap- kitaplaştırmamıştır.” İnönü’nün gelmesini sinsi bi- dırma Yasası gibi konuşmalarını da ki- laştırdı. Adnan Menderes’i önderi kabul Rahmi Kumaş günlerce ça- çimde bekleyip ona görünür taba dahil eden Rahmi Kumaş’ın ince- etmesine rağmen, Menderes üzerine kitap lıştığı Menderes’in konuş- ve selamlaşırlarmış. lemesi Meclis’ten Menderes Geçti, si- çıkarttırmamasının bir nedeni olduğunu malarının fotokopilerini alıp Çıkarlarına dokunan Çift- yasette süren etkisiyle günümüz Türki- düşündüm” diyor Kumaş. büyük bir valize yerleştiri- çiyi Topraklandırma Yasa Ta- ye’sini anlamak için büyük önem taşıyan Cindoruk’un Menderes’in TBMM Genel yor ve 6 ay kalacağı New York’a gidiyor. sarısı Meclis’e gelene kadar CHP ile soru- Menderes’in ve dönemin aydınlatıcı bir Kurulu’nda yaptığı konuşmaları, TBMM Menderes’in 1931-1945 arasında 4 kez nu olmayan Menderes bu olayla beraber irdelemesi niteliğinde. n 12 2 Aralık 2021