Katalog

TÜRK EDEBİYATI KLASİKLERİ 1 - ATAOL BEHRAMOĞLU SEÇKİLERİ y Cumhuri et seçkileri, Sabahattin Ali Aydınlanmacı kuşağın ilk dönem yazarlarından olan Sabahattin Ali (25 Şubat 1907 - 2 Nisan 1948), kısacık yaşamında bıraktığı beş öykü kitabı, üç roman, bir şiir kitabı ve bir oyun ile Türk edebiyatını derinden etkilemiştir. En verimli çağında siyasi polisin tuzağına düşürülerek katledilmeseydi olasıdır ki daha nice eserler verecekti. Cumhuriyet Kitapları tarafından yayımlanan, usta şair ve edebiyatçı Ataol Behramoğlu tarafından hazırlanan Sabahattin Ali öyküleri seçkisinde, ustanın toplumcu gerçekçi öykülerinin kırk yedisi (yaklaşık dörtte üçü) yer alıyor. “Böbrek”teki Avni Akbulut kısmen OKAN TOYGAR köylülerin kimsesizliğinin, çaresiz- liğinin birer örnekleri gibi görünse- DERİN İNSAN SEVGİSİ ler de asıl “paran kadar sağlık” po- Eserlerinde Anadolu insanının litikasının kurbanları olarak ele alın- sorunlarını, sınıfsal çelişkileri ve malıdırlar. adaletsizlikleri dile getiren aydın- Bu nedenle, özellikle bu üç öykünün lanmacı kuşağın ilk dönem yazar- Behramoğlu’nun yaptığı seçkide aydın larından Sabahattin Ali (25 Şubat aymazlığı ve köy öyküleri altında de- 1907 - 2 Nisan 1948), Türk edebi- ğil ayrı bir başlık altında incelenme- yatında toplumcu gerçekçi anlayı- si Sabahattin Ali’nin bu konudaki dü- şın öncüsü olmuştur. şüncesinin altının çizilmesi bakımın- Öykü ve romanlarında derin bir dan daha yerinde olurdu. insan sevgisi, ezilenlere ve yoksul- lara bir şefkat duygusu görülür. An- TOPRAKSIZ, ÇARESİZ, latımı yalın, içten ve duru olup di- MUTSUZ KÖYLÜLERİN li aradan seksen yıl geçmiş olması- ÖYKÜLERİ! na karşın çağdaşı yazarların pek ço- Seçkide on beş öykü ile en geniş ğuna göre daha anlaşılır ve sadedir. bölümü oluşturan köy ve köylüler “Hapishane şarkısı beş” (Aldır- kısmında “Kazla”, “Kağnı”, “Ses”, ma gönül) başta olmak üzere pek “Ayran” ve “Kamyon” gibi Saba- çok şiiri bestelenmiş olmasına ve hattin Ali’nin çok bilinen öyküleri milyonlarca okuyucuya ulaşmış üç yer alıyor. başarılı ve öncü roman¹ yazmış ol- Yazar bu öykülerde köylülerin masına karşın Sabahattin Ali daha devletle ve birbirleriyle ilişkisi ve çok öykücü olarak bilinir. çatışmasını, onların yoksulluklarını Değirmen (1935), Kağnı (1936), yükselen burjuvazinin köylüye karşı acı- anlatır daha çok. Köylüler kendi hal- SOSYAL ADALETSİZLİK VE Ses (1937), Yeni Dünya (1943) ve Sırça masızlığını anlatan öyküler bulunuyor. lerinde yaşayan, gösterişsiz insanlardır. İŞÇİ SAĞLIĞI! Köşk (1947) adlı beş öykü kitabında top- İkinci kısımda toplumun “düşük” say- Topraksız, çaresiz ve mutsuzdurlar. Yine işçileri konu alan öyküleri de çok lam altmış dört öyküsü vardır. dığı hayat kadınlarının ana kahraman ol- “Kağnı” öyküsünde ağanın oğlu tara- değildir. Behramoğlu’nun kent yoksulluğu duğu öyküler yer alırken, üçüncü kısım- fından öldürülen Sarı Mehmet’i jandar- kısmına aldığı Mehtaplı Bir Gece öyküsün- KONULARINA GÖRE da kent yoksulluğu ve hapishane öyküle- manın zoruyla kağnıyla kasabaya taşıma- de, sosyal adaletsizlik, fabrikaların sağlık- SIRALANMIŞ 47 ÖYKÜ ri, dördüncü kısımda aşk ve ya çalışan ananın çaresizliği; “Kazlar” sız ortamı ve işçi sağlığı ko- Kısa süre önce Cumhuriyet Kitapları son kısımda aydın aymazlı- öyküsünde hapisteki kocasının öldüğün- nusu ele alınır. tarafından yayımlanan Sabahattin Ali öy- ğını irdeleyen öyküler var. den habersiz onu kurtarmak için hırsızlık Bu öyküde işsiz, aç ve has- küleri seçkisine bu öykülerin kırk yedisi Önsözde bahsedilmiş ol- yapmak zorunda kalan Dudu’nun yoksul- ta olan bir delikanlının, gece (yaklaşık dörtte üçü) alınmış. sa da, “İçindekiler” bölü- luğu ve yalnızlığı okuyucuya adaletsizliği müşteri arayan bir fahişe ta- Seçkiyi hazırlayan usta şair Ataol Behra- münde öykü gruplarının ve eşitsizliği sorgulatır. rafından iyileştirilmeye çalı- moğlu, “Sabahattin Ali, çok erken yaşlar- üzerine “Birinci Kısım, şıldığını görürüz. Sabahattin dan beri severek okuduğum, yaşamı ve ya- İkinci Kısım” gibi ifadeler ACITAN GERÇEKÇİLİK! Ali, kimsenin sahip çıkmadı- pıtları üzerine çok düşündüğüm ve dünya yerine, o grubun hangi ko- Sabahattin Ali bu yaraya, kararlılık ve ğı bir işçiye, bir sokak kadını- görüşünü paylaştığım bir yazardır” diyor. nudaki öyküleri içerdiğini “acıtan gerçekçilik”le parmak basan ve nın nasıl insanca davrandığını Bu seçkide ilginç olan öykülerin kro- açıklayan bir başlık konul- köylü ile yeni burjuva arasındaki uçuru- anlatır bu öyküde. nolojik sıra ya da yer aldığı kitaplara göre sa daha iyi olurdu. mu bu keskinlikle gösteren ilk yazardır. değil konularına göre sınıflandırılmış ol- Asım Bezirci’nin Saba- Ataol Behramoğlu, “acıtan gerçekçi- HASTANELER VE ması. Behramoğlu’nun önsözde belirttiği hattin Ali’nin yaşamı, öy- lik” kavramının Sabahattin Ali öyküleri- DOKTORLAR gibi çok yönlü bir sanatçı olan ve pek çok küleri ve romanları üzeri- ni yıllar sonra yeniden okurken zihninde “Dekolman”, “Böbrek”, konuda öyküler yazmış olan Sabahattin ne yaptığı kapsamlı incele- oluştuğunu belirtiyor önsözde. “Cankurtaran”, “Sulfata” Ali’nin okura doğru bir kavrayışla ulaş- mede de benzer sınıflama- Bütün öykülerinde olmasa da özellikle 2 ve “Hakkımızı Yedirmeyiz” masını sağlamada konuları çözümlemek nın olduğunu görüyoruz. köy, köylü, yoksulluk ve kadın konuları- öyküleri doktorlar ve hastaneler üzerine- önem taşımaktadır. Ancak bu sınıflamada işçiler ve hastane- nın işlendiği öykülerindeki sarsıcı, beklen- dir. Sabahattin Ali biraz da çağının ileri- ler / doktorlar olarak iki farklı grubun oldu- medik, trajik sonları kastediyor bununla. sinde olarak sağlıkta özelleştirmenin do- BEHRAMOĞLU’NDAN BEŞ ğu, kent yoksulluğunun ayrı bir başlık al- Bu seçkide yer almaması bir eksik- ğuracağı olumsuz sonuçları önceden gör- KISIMDA SABAHATTİN ALİ tında incelenmediğini görmekteyiz. Çok- lik olan (duygusal öykülerin yer aldı- Behramoğlu, kırk yedi öyküyü beş kı- müş ve bunu öykülerine yansıtmıştır. ça hapishane şiiri yazmış olan Sabahattin ğı dördüncü kısma alınabilirdi) “Değir- sıma ayırarak sunmuş okuyucuya. Birinci Ali’nin aynı konuda şaşırtıcı derecede az Örneğin “Sulfata”daki Ali- men” öyküsünde, “Cankurtaran”da, kısımda köy yoksulluğunun yanı sıra yeni öyküsü bulunmaktadır. ye, “Cankurtaran”daki Asiye ve “Köpek”te ve daha birçok öyküde >> 10 2 Aralık 2021