Katalog

WALTER BENJAMIN’İN RADYO PROGRAMLARI OKURLARA ‘Kör noktadan’ gelen ses Walter Benjamin’in programlarının metinleri ile radyo üzerine kaleme aldığı yazılar, hikâyeler ve ufak tefek piyeslerin toplamı olan “Radyo Benjamin”, önce Nazilerin eline geçmiş, ardından bir tesadüf eseri gazete arşivlerine karışıp bugünlere gelmişti. Yıllar sonra okurla buluşan metinler, aktardığı dünya sorunlarını yorumlayan bir entelektüeli karşımıza çıkarıyor. ALİ BULUNMAZ [email protected] G örüntünün her şey olmadığı günlerde Walter Benjamin, sözün ağırlığını hissettiren radyo programları yapmıştı. 19291933 arası devam eden yayınlarda Benjamin, mikrofona geçip çocuklara, gençler ve yetişkinlere hikâyeler anlatıyordu. Bir düşünür ve yazarın, büyük bir ekonomik durgunluğun pençesine düşen memleketi Almanya’dan Avrupa’ya uzanan sesi oyun hâlini alırken titizlikle inşa ettiği pedagojik söylemini yansıtıyordu. Söz konusu yayınların metinleri ile radyo üzerine kaleme aldığı yazılar, hikâyeler ve ufak tefek piyeslerin toplamı olan dosya, önce Nazilerin eline geçmiş, ardından bir tesadüf eseri gazete arşivlerine karışıp Radyo Benjamin ismiyle kitaplaşarak bugünlere gelmişti. GEÇ YAYIMLANAN METİNLER Kült kitaplarıyla karşılaştırıldığında Benjamin’in radyo yayınları beklenen ilgiyi görmedi. Hatta yazarın, Berlin ve Frankfurt Radyosu’ndaki yayınlarının metinlerini çok önemsemediği biliniyor. Konu çeşitliliği açısından zengin yayınlarda, aktardığı dünya sorunlarını yorumlayan bir entelektüel kimliğiyle dinleyicilere seslenen yazarın program metinleri yayımlandıktan sonra büyük bir ilgi gördü. Henüz yolun başındaki radyodan sesini duyuran Benjamin, iyi bir arşivci olmasına rağmen yayınlarını kaydetmeyip prog ram metinlerini geri plana atınca bu notlar epey geç tarihlerde gün yüzüne çıkıyor. Geç yayınlanmasının bir başka nedeni, program metinlerinin dolambaçlı yollardan geçerek badireler atlatması; kimi zaman ise yazarın arşivinin talan edilmesi. Almanya’nın hızla değişen, daha doğrusu değiştirilen politik yapısını ve sosyal dokusunu, ahlaki yozlaşmayı, erişkinliğe çabucak ulaşmada bir basamak gibi görülen çocukluğu, hayatın olağan akışının bir parçası sayılan adi suçları, popülerliği ve popülizmi, kitapları ve okumayı, Aydınlanmayı ve kişisel gelişimi anlattığı yayın metinleri, Benjamin’in tarihsel kişiliğini de koyuyor ortaya. Yazar, hem içi boşaltılan toplumsal dokuya bakıyor hem de bunu tedavi edebileceğini umduğu bir pedagojiye sarılıyor. Çocuklara tanıttığı köhne Berlin’in kültürel kimliğini yâd ediyor. Bir anlamda kültürel sınıflandırma yoluna girip eskiyeni karşılaştırması yapıyor. Sadece bu değil elbette; son yayınında anlattığı Missisippi Nehri taşkınını, Lizbon depremini, o günlerde ses getiren bir tren kazasını veya 1930’lardaki çıkar ilişkilerini çözümlemesi, kaybolan yaşam tarzlarını anarken güncelle bağını koparmadığını gösteriyor. KİTAPLARIN HABERCİSİ YAYINLAR “Kör nokta”dan seslenen Benjamin için program yaptığı radyo, yalnızca sorular sorup yanıtlar aradığı bir iletişim aracı değil, aynı zamanda dinleyicilere oyunlar oynadığı bir başka dünya. Öte yandan, o günlerde yaşamı biçimlendirmeye teşne bir güç. Yazar, hayata dair getirdiği eleştiri dikkatle dinlemeye çağırıyor ve ebeveynlere metafetişizmine karşı uyarılarda bulunarak betimlediği gerçekliğe fikirleriyle nüfuz ediyor. Görünmediği bir ortamdan görmediği kişilere seslenen; dinleyiciler için kendisini, kendisi için dinleyicileri maddi olmaktan çıkaran Benjamin, radyoyu insanların uzmanlığını geliştirip barbarlığın önünü kesebilecek bir aygıt olarak niteliyor. Bu potansiyelin varlığından güç alırken çeşitli radyo programlarını, sunucu ve yapımcıları eleştiren cümlelerine de rastlıyoruz. Yergilerinin merkezinde, kimi yayınların dinleyiciyi köreltmesi bulunuyor. Çocuklar ve yetişkinler için kaleme aldığı oyunlarda buna sık sık değiniyor. Propagandadan popülizmin yaygınlaştırılmasına dek pek çok işlevi olan radyo, Benjamin için didaktik bir yapıya sahip. Görselliğin işitsel olana çevrildiği radyoda yazar, sesin ve fikrin uzun menzilli yayılımını önemsiyordu. “Gerici hareket, radyo çalışmalarını etkileyene dek” süren yayınlar, yazarın ileride kitaplarına girecek metinlerinin omurgasını oluşturmuştu. Kısacası radyo, Benjamin’in hayatı boyunca işlediği temaları seslendirdiği, fikirlerini geniş kitlelere ulaştırdığı bir mecra olarak öne çıkmıştı. n Radyo Benjamin / Walter Benjamin / Çeviren: Cemal Ener, Elif Okan Gezmiş / Metis Yayınları / 440 s. ‘Flamingolar Pembedir’ A slı E. Perker yeni romanı “Flamingolar Pembedir”de, Kars’ta bir trafik kazası sonucu anne ve babasını kaybeden altı yaşında bir kız çocuğunun gözünden yetişkin bir birey olana dek tüm renkleriyle, sancılarıyla, müzikle ve doğayla iç içe yaşadıklarıyla buluşturuyor okuru. Gamze Akdemir, Perker’le kitabını konuştu. Haydar Ergülen, bir deneme toplamı olan kitabı “Şiir Niye?” ile okur karşısında. Ergülen’le anılarından ve kendi dünyasından süzülen görüşleri üzerine Gökhan Bakar konuştu. Politik okumalara merak duyan herkesin âşina olduğu Rex A. Wade, “Rus Devrimi 1917”de kronolojik olay anlatımının yanı sıra sosyoekonomik sınıfları, cinsiyetleri ve fikirleri ayrı başlıklar altında inceliyor. Bu başarılı sınıflandırmalar ve başlıklar, Rus Devrimi’nin çelişkili ve karışık yapısını daha iyi anlamamızı sağlıyor. Büşra Uyar tanıtıyor kitabı. Menekşe Toprak’ın “Arı Fısıltıları”, bedenle bilinç arasında temasın koptuğu o tuhaf kısa anların yarattığı tanıdık ama tanımsız hissi aktarıyor bize. Yazar, ruhlara ses verdiği bu bölümlerde farklı bir atmosfer yaratmayı dilin olanaklarını zorlayarak başarmış. Şirvan Erciyes bakıyor kitaba. Neil Gaiman, eserlerinde fantastik diyarlar yaratırken kadim mitolojilerden de ilham alan bir yazar. Şimdi dikkatini bu diyarların kaynağına yöneltiyor ve destansı kuzey masallarını kendine has üslubuyla anlatıyor. Ömer Ezer yazdı kitabı. Bol kitaplı günler... KITAP İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya lYayın Yönetmeni: Turhan Günay l Editörler: Ali Bulunmaz, Eray Ak l Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı l Sorumlu Müdür: Ozan Alper Yurtoğlu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Direktörü: Deniz Tufan l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: DPC Baskı Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. l 311 Ekim 2018 [email protected] [email protected] twitter: www.twitter.com/CumKitap