Katalog

GARY SNYDER’DAN “KAYRAK” OKURLARA ‘Boşlukta minik bir ses düğümü...’ Gençlik dönemi şiirlerini kapsayan “Kayrak”ta Gary Snyder, geleceğin yollarına taşlar koyuyor. O yıllara ait karşılaşmaların ve imgelemin bir dökümünü yapan Snyder, sonradan dönüp bakacağı ve yararlanacağı şiirlerle çıkıyor okurun karşısına. alİ bulunmaz alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr “Doğaya saygı”, günümüzde içi hızla boşaltılan bir ifade. Henüz içini dolduramadığımız ise “doğayı anlamak”. Anlamak için önce bakmanın, sonra da görmenin şart, hatta bugün daha bir manidar olduğu dikkate alınırsa hâlâ onu kavramaya uğraşan, doğa içinde yaşayan ve bu yolda kalem oynatanların bulunduğu unutulmamalı. Türkçeye Kayrak ismiyle çevrilen Riprap’in yazarı Gary Snyder ve kitabın çevirmeni İnan Mayıs Aru böyle iki isim. Aru’nun hatırlattığı gibi Snyder, ABD ismini uyduruk bulup yerli ve gerçek halkın coğrafyaya verdiği “Turtle Island” (Kaplumbağa Adası) adını kitaplarından birine başlık yapacak kadar ciddi bu konuda. “SÜRÜKLENİYORUM AKINTIDA” Snyder’ın kaygılarının başında gelen doğanın sesini dinlemek, Kayrak(*) adlı kitapta da kendini hissettiriyor: Yazarın; dağ, patika ve ormanlara yuvalanan şiirleri yabana, Amerikan yerlilerine ve modern insan eliyle kış uykusuna yatırılan hayata selam gönderirken gezindiği doğa hâline geliyor. Bu yolculuğunda, doğaya kendisi gibi bakan şairlerden başka, memleketinin ve Japonya toprağının her santimetrekaresinden bir şeyler öğreniyor. Snyder’ın öğrendiklerinin başında, tıpkı doğanın dili gibi az kelimeyle çok şey anlatma ve her şeyi yerinde kullanma geliyor. Yazar, doğanın hiçbir şeyi çöpe atmadığını veya çöp hâline getirmediğini biliyor. Doğanın sözünü duymak, Snyder için içinde yer alınan coğrafyanın sesini işitmek demek; Kayrak’taki şiirler de buraya odaklanıyor. Snyder, adımlarıyla ve Fotoğraf: Simon Weller Gary Snyder sözcüklerle “öteki” olmaktan kurtularak kendisini, bulunduğu noktanın yerlisine dönüştürüyor. Bir zamanların yol işçisinin dizeleri o günlerin estetik biçimi oluveriyor böylece. Snyder, “sürükleniyorum akıntıda” dizesiyle demek istediğini gayet açık biçimde ifade ediyor; içindeyken de şehre uzak bir yaşamı dağın tepesi veya bir yangın gözetleme kulesindeki huzuru aktarıyor okura. Arı duru bir zihinle bakıp gören Snyder, kitapları ve cümleleri, kayalardan aşağı yuvarlarken kaosa tepeden bakıyor bir anlamda. Yalınlığın altına gizlenmiş bir derinlik var Kayrak’taki şiirlerde. Atların ezip geçtiği patikalar ve orman yollarından defalarca yürüyen Snyder, gittiği ve gitmediği pek çok yerin peşine düşüyor yeniden. San Francisco’dan Japonya’ya uzanan bir köprü kurduğunda ise “kayıp güzel işlere”, topraklarına ve anılara veda ediyor. Aru’nun, ‘Kuytuçuval Vadisi’ şiiri için yazdığı açıklamada belirttiği gibi “Kuzey topraklarına veda eden Gary, bir anılar ge çidiyle beraber kendini Japonya’da içine gireceği manastır yaşantısına hazırlarken zihni, çocukluğunun geçtiği çiftlik evine kadar döner.” Doğal döngünün bir benzeri, Snyder şiirinde kendini gösterir anlayacağınız. BATIKTAKİ ŞİİR Lawrence Ferlingetti’nin “Beat Kuşağı’nın Thoreau’su” dediği; Jack Kerouac’ın Zen Kaçıkları’nın Japhy Ryder’ı Gary, bazen dağ kulübesinden bazen de taze filizleri çiğneyen kısrakların yanı başından sesleniyor. Japonya günlerini anlattığı şiirlerinden ‘Bir Taş Bahçesi’nde, gezindiği Tokyo’da kaleme aldığı dizelerden birinde Snyder, “izini sürdüm geleceğinin/ insanın zekâ ve kaderinin” diyor. Japonya’nın, en az memleketinin dağları ve ormanları kadar verdiği ilham, Snyder’a “boşlukta minik bir ses düğümü bırakan” her şeyi görüp hissettiriyor. Snyder’ın gezintisi sadece Japonya’yı, ABD’deki orman ya da dağları kapsamıyor; bir dönem çalıştığı petrol tankeriyle Pasifik Okyanusu’ndan Basra Körfezi’ne ulaşırken yazdığı şiirler de Kayrak’ta karşımızda. Dağ, orman ve manastırlardan bir petrol gemisinin makine dairesine uzanan ve belli aralıklarla gördüğü denizde süren yolculukta Snyder, “batıktan şiir kurtarıyor” kendi deyişiyle. Gençlik dönemi şiirlerini kapsayan Kayrak’ta Snyder, “döşeyiver şu sözcükleri/ taşlar gibi zihnine” dizesindekine benzer biçimde geleceğin yollarına taşlar koyuyor. O yıllara ait karşılaşmaların ve imgelemin bir dökümünü yapan Snyder, sonradan dönüp bakacağı ve yararlanacağı şiirlerle çıkıyor okurun karşısına. n (*) Kayrak: Atların ayağının kaymaması için dağ yollarına döşenen bir tür taş. Kayrak / Gary Snyder / Çeviren: İnan Mayıs Aru / SUB Yayın / 64 s. KItap İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Murat Sabuncu lYayın Yönetmeni: Turhan Günay l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Faruk Eren l Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam ve Pazarlama Danışmanı: Ayşe Cemal l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. l 37 Eylül 2017 Sevin Okyay anlatıyor... P ınar İlkiz; sinema yazılarından, polisiye programlarından, çevirilerinden, kitaplarından ve basketbol haberlerinden bildiğimiz Sevin Okyay ile bir nehir şöyleşiye imza attı. “Hakikaten” ismiyle okurla buluşan kitapta, Okyay’ın, yaşamının tüm dönüm noktalarıyla birlikte hayata nasıl baktığı da yer alıyor. Okyay ve İlkiz’le kitabın öncesini ve sonrasını Sibel Oral konuştu. Mustafa Yavuz, “Demokratik İhtilaller Çağında Girit” kitabıyla Girit deneyiminin Türkiyeli okurlara kavuşmasında çok önemli bir girişim gerçekleştirmiş. Mümtaz Soysal, kitap içinde alıntı ile aktarılan sözlerinde, Girit’in kazanılmış bir harbin ardından kaybedilmiş olduğundan bahisle “biz o dersi biliyoruz” diyor. Yavuz, sadece Giritlileri, Girit kökenli muhacir ve mübadilleri değil, günümüz Türkiyesi’nin tüm toplumlarını ilgilendiren önemli bir tarih anlatısıyla okurların karşısında. Kitabı Mahmut Akan’ın yazısıyla tanıyoruz. Wang Hui, 1911 devriminden günümüze Çin siyasetinin ve siyasi tarihinin belli başlı meselelerini ele aldığı kitabı “Çin’in Yirminci Yüzyılı”nda üç sürece odaklanıyor: Siyasi bütünleşme, kültür ve siyaset ile halk savaşı. Kitap, hem geçen yüzyıldaki hem de bugünkü Çin’i anlamak isteyen okurlara sesleniyor. Çalışmayı Fatih Yaşlı inceledi. Bol kitaplı günler... turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap