Katalog

K irli Çıkı EMİN NEDRET İŞLİ Avanzade Mehmed Süleyman ve “Güzel Prenses, Saray Entrikaları” Hazerfen ve verimli bir yazar “Güzel Prenses, Saray Entrikaları” isimli dergi, pazarlama yöntemi, ilginç yayıncıları, İstanbul’un sosyal hayatından “sorunlar dertler” içerikli serbest ve açık mektuplaşma metinlerinden, grafik açıdan, çeviri roman ve edebi yönünden özelikle incelenmesi, araştırılması gerekli bir yayın. on yıllarda Osmanlı İstanbulu’ndaki yemek kültürü ile ilgili yayınlar hayli çoğaldı. İstanbul’da basılan Osmanlıca yemek kitaplarının yeni harflere aktarımı veya çeşitli Osmanlı yemek kitaplarından oluşturulan Osmanlı mutfağı kitapları hem ilgi görmekte hem de ticari raflarda yerini almakta. Ruhun Gıdası Yayınevi’den bu türde yayımlanan kitaplardan biri ve sonuncusu Avanzade Mehmed Süleyman Bey’in “100 Türlü Sebze, 100 Türlü Çorba, 100 Türlü Yumurta Pişirmek Usulleri” isimli kitaplarının birarada yayımlandığı “Aile Aşçısı” kitabı. Sunuş yazısını Irvin Cemil Schick’in yaptığı bu yemek kitabı Türk basınında yüzün üzerinde kitap kaleme almış, dergiler çıkartmış Avanzade Mehmed Süleyman’ın üç yemek kitabını günümüz okuyucusuna ulaştırıyor. Çok çalışkan bir basın emekçisi olan kaları” isimli resimli bir roman çevirisini yayımlamaya başlar. Haftada iki forma olarak çıkardıkları bu romanın tirajı belirli bir aşamadan sonra 12.000 adeti bulur. Roman çevirisini içeren formaların önü ve arkasına bazen dört, bazen sayfalık dergi niteliği taşıyan ekler konulur. Yani eser hem roman tefrikası hem de okuyucuyla mektup yoluyla ilişki kuran bir dergi görünümündedir. Bu yüzden “Güzel Prenses, Saray Entrikaları” isimli eser hem kitap hem de dergi kataloglarında tanıtılan bir yayındır. Roman formalarının dışındaki dergi sayfalarında Sahaf Halil Bingöl’ün de belirttiği gibi en önemli bölüm okuyucu mektupları ve bunlara verilen cevaplardır. Bu yazışmalar büyük bir serbestlik içinde yayımlanmış ve akla gelebilecek her konudadır. MAHKEME CELBİ... Forma/dergi 13 Ekim 1913 tarihli 60. sayısında mahkemeden bir celp alır. Celbin konusu Rumelili polis memuru Yusuf Ziya Efendi’nin gazete ilanına bakarak aldığı Beşir Kemal Eczahanesi’nin ürettiği “Kınakına” ilacının derdine deva olmadığını, aldatıldığını iddia ettiği açık mektup ve buna cevaben yazılan doktorlara danışılmadan bu tür yazılara güvenilmemesi belirtilen yazıdır. Mahkeme davetiyesinin gönderilmesini sağlayan Sirkeci Bahçekapısı’nda Beşir Kemal Eczahanesi sahibi Beşir Kemal Efendi’dir. Beyoğlu Mahkemesi’nde görülen davayı hakimler geri çevirir. Dava düşer. Eczacı Beşir Kemal Efendi 3 Kasım 1913’te bir kez daha mahkeme yolunu denerse de yine dava reddedilir. 29 Kasım 1913 tarihi 80 numaralı forma/dergiye hükümet ve askeriyeden “Güzel Prenses” isminin yasaklandığı bildirilir. Böylece yayın “Saray Entrikaları” başlığıyla, özgür içeriğinden eser kalmamış, sadece teknik ve sıhhî bilgileri kapsayan bir şekilde çıkar. Bütün bu zorluklara rağmen Avanzade’nin ifadesiyle “Roman uzadıkça uzadı. Halk şikâyet etmeğe başladı. Müşkil bir mevki’de kaldık. Karilerimizi memnun etmek için haftada üç nüsha neşrine karar verdik. Romanın Fransızcası tam 180 formada bitti. Yazdık, çizdik, aflar diledik.” Dediği gibi 153 formada sonlanır. Böylece 4 ciltten oluşan, 2464 sayfalık hacimli bir roman ve 153 sayılık (616+292 sayfa) muhteşem bir dergi ortaya çıkar. Yeni yayımlanan yemek kitaplarıyla günümüz okuyucusunun karşısına çıkan Avanzade Mehmed Süleyman, Sisak Ferid ile ortak çıkardıkları “Afiyet” dergisinin yemek konulu haberlerine göndermeler yaparak burada da yemek konusuna eğilmiştir. “Güzel Prenses, Saray Entrikaları” isimli Osmanlıca roman/dergi, pazarlama yöntemi, ilginç yayıncıları, İstanbul’un sosyal hayatından “sorunlar dertler” içerikli serbest ve açık mektuplaşma metinlerinden, grafik açıdan, çeviri roman ve edebi yönünden özelikle incelenmesi, araştırılması gerekli bir yayın. n K İ T A P S A Y I 1 3 3 3 S Avanzade M. Süleyman, oğlu öğretmen Halit Avan’a göre 200’ün üstünde kitaba imza atmıştır. Sahaf Halil Bingöl, Avanzade’nin 132 eserini saptamış, öğretim üyesi Eshabil Bozkurt ise 126 eserin tam künyesini vermiş ve bir sınıflama yapmıştır. BİR KADIN HAKLARI SAVUNUCUSU 1871’de Beşiktaş’ta doğan Avanzade M. Süleyman, önce askerî okulda okumuş daha sonra Eczacılık Fakültesi’nden mezun olup eczacı çıkmıştır. Öğrencilik yıllarından başlayarak Malumat, İkdam, Sabah, Tercümanı Hakikat gibi gazetelere “fennî ve sıhhî” yazılar kaleme alan Avanzade, bunlarla yetinmeyip kimi çeviri kimi özgün kitaplar kaleme alarak yayıncılık alanına dahil olmuştur. Irvin Cemil Schick’in saptamasına göre ilk kitabını 1891/92 yılı içinde yaklaşık 2021 yaşında yayımlayan Avanzade, oğlu Halit Avan’ın ifadesiyle “Yaşadığı devrin bâtıl iti Sisak Ferid (üstte) ile Avanzade “Afiyet” adlı yemek dergisini birlikte çıkarmışlar. “Güzel Prenses, Saray Entrikaları” isimli Osmanlıca roman/dergi. katlar ve köhne gelenekler içinde hapsolan sağlık ve sıhhat hakkındaki yanlış telakkilerine karşı onun bu alandaki yayınlarının müsbet rolü pek açıktır.” Hanımlara Mahsus Gazete’nin sorumlu müdürlüğünü de üstlenen Avanzade M. Süleyman, Ahmet Midhat Efendi gibi ılımlı bir kadın hakları savunucusuydu. “Musavver (resimli) Leke Risalesi”nden tutun da “Bel Soğukluğu”na, “Kendi Kendine Sihirbazlık”tan “Kuvvet İlaçları ve Kuvvet Yemekleri”ne kadar onlarca kitaba imza atan Avanzade Mehmed Süleyman 1922’de 51 yaşında ölmüştür. Basın sektörünün yazarlık, çevirmenlik, sorumlu müdürlük, makale yazarlığı, gazetecilik gibi pek çok alanında görev alan Avanzade, bir arkadaşı ile ortak sermaye koyarak kitap ve dergi yayımlar. Gaziantepli Ermeni bir ailenin üyesi olan Sisak Ferid Bey ile ortaklık yapan Avanzade, ortağının önerisiyle “Güzel Prenses, Saray Entri S A Y F A 1 8 n 3 E Y L Ü L 2 0 1 5 C U M H U R İ Y E T