Katalog

Rankin, “Veda Müziği”nde, dedektifin sokaklardan “çekilişini” cinayetler, kovalamaca ve esprili bir soruşturma eşliğinde sunuyor. Rebus’ın çözmek için kıvrandığı cinayetin sırrı, Todorov’un bir şiirinde ve oradaki dizelerde yer alan imalarda saklı sanki. Rebus, bunu fark ettiğinde her şey, freni patlamış bir kamyon gibi son sürat yokuş aşağı gidiyor. Katil bir yana, Todorov’un ölmesini istediğini söyleyenlerin varlığı, dosyayı daha da sinir bozucu hale getiriyor. Burada Rebus’ın kafasında birkaç soru dolanıyor: Todorov’un öldürülmesine kaç kişi karıştı? Cinayeti işleyen bir erkek mi kadın mı, yoksa her ikisi de mi işin içinde? Cinayetin Rusya’yla bağlantısı var mı? Rankin’in, Veda Müziği’nde “Rus şair” ve “Rusya” gibi ayrıntılara yer vermesi, kimi eleştirmenler tarafından zekice bir hamle kimilerince kolaycılık şeklinde değerlendirilmişti. Birinci gruptakilerden bazıları, yazarın, İskoçya’yla Rusya arasında bağlantı kurarak polisiyeyi uluslararası bir noktaya taşıdığını söylemişti. Aynı gruptaki başka eleştirmenler, oldukça “düz” bir müfettiş olan ve bu anlamda siyasetten uzak duran Rebus’ın, adı geçen bağlantıyla ister istemez, hem de uluslararası politikaya bulaşmasının kaçınılmazlığının, romana ayrı bir heyecan kattığını vurgulamıştı. İkinci gruptakiler ise Rankin’in, Rusya’yla ilgili herhangi bir şeyi bırakın işlemesini, onun adını geçirmesinin bile Veda Müziği’nin satışını arttırmak adına Rebus’ı kimliğinden uzaklaştırma riskini göze aldığını iddia etmişti. Her iki tarafa da yakın duracak Rankin ve Rebus hayranları bulunabilir elbette. Ancak bu tartışmayı ya da eleştirileri sıralamayı, Veda Müziği’ni henüz okumayanları düşünerek fazla ileri götürmemek ve kitabın sonunu açık edecek ipuçları vermemek adına burada sonlandırmak en iyisi. KANLI GEÇMİŞ VE ŞİMDİKİ ZAMAN İÇ İÇE Todorov dosyası, bir cinayetin dikkatle araştırılan ihtimaller dışında bambaşka bir nedeni olabileceğini gösteriyor. Bu anlamda Rankin, hem Rebus’ı hem de bizi bir kez daha şaşırtıyor. Kısacası Rebus, mesleğinin “son” günlerinde bir C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I şeyler öğrenmeye devam ediyor. Polis kimliğini masasının kenarına bırakıp kendisine ait olan tarihi geçmiş grip ilacıyla arada bir tekleyen ucuz tükenmezkalemini cebine atarak ayrılığa hazırlandığı sırada, Rankin, Rebus’ın kafa sesi oluyor: “Pazartesi sabahı çalar saati kurmaya gerek olmayacaktı. Bütün günü kahvaltı sofrasında geçirecek, takım elbisesini ancak cenazelerde çıkarmak üzere gardıroba kaldıracaktı. Bütün korku öykülerini bilirdiişten ayrılanlar, ertesi hafta tabutu boylardı; büyük resme bakınca insanın işini kaybetmesi amacını kaybetmesiyle eşdeğerdi (…) Kendini Edinburgh’dan ayrılırken düşünemiyordu bir türlü (…) Polis olduğu sürece burada yaşamıştı, mesleği ve bu şehir birbirine karışmıştı. İşlenen her yeni suç, onun anlama yeteneğini arttırmıştı, o yetenek olmasaydı epey yoksun bir adam olurdu. Kanlı geçmişle şimdiki zaman iç içeydi.” Rebus’ın kariyeri, araştırdığı dosyalar gibi karmaşık, sert kayalara toslayarak ve hiçbir kurala tam anlamıyla uymadan geçiyor. Rankin, Veda Müziği’nde, mesleğinin “son” günlerini anlatırken Rebus’ı şu cümlelerle tarif ediyor: “Yirmi küsur yılını külahını ters giyerek, çizgileri aşarak, kuralları çiğneyerek geçirmişti. Bir de en az birine kişisel kin güderek.” Rebus, Todorov cinayetini çözmek için kolları sıvarken ve son birkaç hesabı kapatmak uğruna didinirken bunlardan hiç ödün vermiyor. Yani meslek hayatı gibi “vedası” da gürültülü patırtılı oluyor. John Rebus, “emekli” oluyor olmasına ama dikkatimizden kaçmaması gereken bir ayrıntı var: Rankin, 2008’de okura sunulan Veda Müziği’nde Rebus’ı, polis merkezinden çıkıp giderken resmetmişti fakat 2012’de yayımlanan Başkasının Mezarı’nda, onu adeta tekrar göreve çağırmış ve eline dosyaları tutuşturmuştu. Veda Müziği’nin herhangi bir kafa karışıklığına yol açmaması için hatırlatayım dedim. n alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr Veda Müziği/ Ian Rankin/ Çeviren: Dilek Şendil/ Yapı Kredi Yayınları/ 442 s. 1 3 3 3 3 E Y L Ü L 2 0 1 5 n S A Y F A 1 5