Katalog

RENKLER n SESLER n HARFLER AYTÜL AKAL n NİLAY YILMAZ n ÇİĞDEM GÜNDEŞ n MAVİSEL YENER n MUSTAFA DELİOĞLU Kitap Gölgesi Konuk Harfler Umay Bir Kedi mi? Ünlü Fizikçi Tesla’nın kedisinden ilham alan minik kedi Umay diyor ki; “Bilim, sanat, edebiyat bizden sorulur desem, fazla mı ileri gitmiş olurum?” r Mavisel YENER lman düşünür Cassirer’in söylediği gibi “dilde, dinde, sanatta, bilimde insan kendi dünyasını kurmaktan başka bir şey yapmaz. Bu dünya, onun kendine özgü yaşantılarını anlamasını ve yorumlamasını, eklemleyip düzenlemesini, birleştirip evrenselleştirmesini sağlayan simgesel bir dünyadır.” Kitap Gölgesi, kitaplarda nasıl bir dünya kurulmaya çalışıldığını, ne tür karakterler yaratıldığını, yazarın çocuk edebiyatı ve okura ne oranda katkıda bulunduğunu, kısıtlı alanında aktarmaya çalışıyor. Elbette, bu köşeye alınan kitaplarla ilgili çok daha derinlikli inceleme ve eleştiri yazıları hazırlanabilir, kurgulara metinler arasılık penceresinden bakılabilir, bu da akademisyenlerin ve edebiyat dergilerinin işi! Nitelikli çocuk ve gençlik kitaplarını öne çıkarma çabamız, çocuk edebiyatının arka bahçesinin pek derli toplu olduğu anlamına gelmesin! Zaman zaman yazılarımda belirttiğim gibi, hedefsiz, amaçsız, dünsüz, yarınsız, özensiz, inanç sömürüsü yapan, çeviri kitaplardan esinlenilmiş, anlatım ve kurgu sorunlarıyla dolu çocuk kitapları ortalıkta fink atıyor. Bu tür kitapların okullarda önerilmesi ise akıllara ziyan! İçsel kavrayışı güçlü, okuyan, öğrencilerini edebiyatın derinliği ile buluşturmaya niyetli olan eğitimciler sayfalarımızı izliyor, bize katkıda bulunacak iletiler gönderiyorlar, iyi ki varlar. KEDİLİ EV, EĞLENCELİ EV... “Umay Bir Kedi mi?” Cassirer’in andığı simgesel bir dünyayı önümüze koyuyor. Romanın kurmaca dünyasının kahramanları herhangi bir ülkenin vatandaşı olabilirler, kendilerini herhangi bir dinden hissedebilirler, isimleri ne olursa olsun fark etmez… Gül Coşkun’un okurlara sunduğu dünyada bir kedi, bir anne ve ortaokulda okuyan hınzır ikizler var. Kitapta, kedili evin eğlenceli hallerine tanık oluyoruz. Eve gelen kediyle birlikte, yaşamı değişen bir aile ile tanışıyoruz romanda. Kedi bakanlar iyi bilir ki asla onun sahibi olamazsınız, kedi isterse ancak onun arkadaşı/bakıcısı olabilirsiniz. Onur ile Öykü, kentsel dönüşüm programı uygulanmış bir mahallede yaşayan ikizler. Onur, eve kedi almak isterken bunun pek de farkında değil! Onların ebeveyni boşanmış, psikolog olan anneleri ile birlikte yaşıyorlar. Alışmış görünseler de, içlerindeki burukluğu zaman zaman seziyoruz. Onur’un eve kedi getirmek istemesiyle birlikte kurgunun ilmekleri atılmaya başlıyor. Anne, boşanmadan önce, eşiyle birlikte baktıkları köpeği anımsıyor. Kuçu kaçıp gittikten sonra eve bir daha evcil hayvan getirmediklerini öğreniyoruz. Metinde, geçici heveslerle eve alınan hayvanların sorumluluklarını taşıyamayanlara da göndermeler var. Eve kedi alınma konusunu gündeme gelince, Kuçu artık annenin gözünün önünden gitmiyor. Gerek çocukluğunu sürekli anımsayarak, gerek boşandığı eşiyle ilgili olarak geçmişten bir türlü kopamayan annenin tahlili başarıyla yapılmış S A Y F A 1 8 n 2 0 K A S I M A kitapta. Kedi eve gelmeden önce demokratik bir aile toplantısı yapılır. O arada okurlar da kedi bakımı ile bilgili epey ipucu almış olurlar. “Gelelim bir kediyle yaşamanın olumsuz ve zor yönlerine. Bir kez evde kedi varsa sağda solda tüyleri de olacaktır. Mevsim değişikliklerinde saçlarımız nasıl dökülüyorsa onun da dönem dönem tüyleri daha çok dökülür” (s. 29). Kediler konusunda düşündüren pek çok soruyu da barındıran metin, “Sokak kedisini eve alarak onu özgürlüğünden koparmış olur muyuz?” sorusunu da tartışmaya açıyor. Ev ve sokak kedilerinin yaşantılarını irdeleyen roman, kedilerin her türlü özelliğini satır arasında okurla paylaşıyor. Kedinin eve gelmesine karar verildikten sonra sorumluluklar paylaşılır, aşı programı yapılır, yiyecek sağlanır, kedi için gereken araç gereç satın alınır. Fakat önemli bir sorun vardır, kedinin sepeti kimin odasında duracaktır? Bir yanda çocukların muzipliklerini okurken öte yanda Tagore, Gogole, Mevlana, Cahit Külebi, Özdemir Asaf, Bilge Karasu gibi isimlerden alıntılarla okur yeni okumalara gönderilir. Kimi bölümü Onur’un dilinden okurken kimisini de kedinin dilinden okuruz. Aile kedinin adını seçerken Türkçe olmasına özen gösterir, özleştirme kılavuzuna bile başvururlar. Kediye bulunan “Umay” adının Orhun yazıtlarında geçtiğini biz okurlar da öğrenmiş oluruz. “Umay adının iki anlamı var. Birincisi Orhun Yazıtları’nda geçiyor. ‘Çocukları ve hayvanları koruduğuna inanılan tanrıça.’ İkinci anlamı da ‘Hint Okyanusu adalarında bulunan güvercin büyüklüğünde, kanatları zümrüt yeşili, kemikle beslenen, üzerinden geçtiği kimselere zenginlik ve mutluluk getireceğine inanılan masal kuşu’dur” (s. 96). Umay, elektrik fiziği üzerinde önemli buluşlara imza atan Nikola Tesla’nın esin kaynağının bir kedi olduğunu söyler. “Tesla olayı şöyle anlatır: “Macek’in sırtı sanki ışıktan bir levhaydı. Onu okşayan elimden çıkan kıvılcım yağmurunun sesi, evin her köşesinden duyulabilecek kadar yüksekti. Kedim, karanlık odalarda yürüdüğünde çok hafif de olsa ışık saçıyordu” (s.119). Umay, Tesla’nın kedisinden yola çıkarak “Bilim, sanat, edebiyat bizden sorulur desem, fazla mı ileri gitmiş olurum?” diye sorar. Bir okulun bahçesinde doğduğu için okuma yazma da bilen kedi Umay, Öykü’nün kitap sevgisinden çok mutludur. Çünkü Öykü farkında olmasa da onunla birlikte okuyabilir Umay. Kedinin gözünden aile bireylerini tanımak, onların karakter gelişimlerini izlemek çocuk okurların hoşuna gidecektir kuşkusuz. Boşanmış bir ebeveynin çocuğu olma konusunun aile bağları üzerinden, minik serüvenlerle beslenerek anlatılması, yaşamın farklı gerçeklerini çocukların tuvaline yansıtır. Umay’ın ortadan kaybolmasıyla birlikte serüvenin kurgusu daha da heyecanlanır ki kitabın seslendiği yaş grubunun kitapla iletişimi koparmaması açısından böyle bir hamle yerindedir. Kurgu matematiğinin okuru taşıdığı yere bakılırsa Umay’ın serüvenleri devam edecek gibi görünüyor… İyi okumalar. n Umay Bir Kedi mi? / Gül Coşkun / Koza Kitap / 192 s. / 2014 / 10+ 2 0 1 4 Dünyayı çocuklarla paylaşalım r Timuçin ÖZYÜREKLİ T eknolojinin bütün olanaklarını çok iyi kullanan günümüzün çocukları, ayaklarının üstünde durarak: “Bana masal anlatma!” diyorlar. Oysa masal bir anlatım dili olarak ne kadar etkileyicidir! Tekerlemeler, ardışık söz dizilimleriyle akıp diğer cümlelerle bırakın çocukları büyükleri de büyülü dünyanın içine alır. Ne var ki bilinmeyenlerin gittikçe azaldığı çağımızda masallarda değişmek zorunda… Artık ne devler var, ne peri padişahları ne de onların evlenmek için Keloğlan’ı bekleyen prenses kızları!.. Ne de büyüyle, sihirli lambalarla, şamdanlarla değiştirilecek insan ilişkileri… Varsıl niye varsıl, yoksul niye yoksul? Geri bıraktırılmış üçüncü dünya halklarının cahil insanları dışında, bunu çocuklar bile biliyor!.. Bize yeni masallar gerekiyor. Örgütlü gücün önemini, dünyayı iyiye, güzele doğru değiştirip dönüştürmenin güzelliğini çağdaş bir söyleme yaslanarak anlatacak masallar… Yaşantımızın ayrıntılarını, olağanüstü yaşam mücadelesi parçalarını “masal”ın teknik ve anlatım olanaklarından yararlanarak dillendirebilmeliyiz. Çünkü vahşi kapitalizmin yoksullara dayattığı bütün davranışlar, bu ilişkilerin içinden geçerek örgütlü bir donanımla durdurulabilir. Belki de çocuklar var olan gerçekliği daha çabuk kavrıyor ve örgütleniyorlardır, ne dersiniz? Ülkemizde “Gezi Parkı Olayları”nı yaşadığımız günlerde ve daha sonraları bu yaklaşımı daha iyi kavradım. Çevre sorunlarına sahip çıkan çocuklar, gençler ve büyükler örgütlü bir dayanışmanın gücünü gösterdiler… Evet “örgütlü birleşik güç yenilmez…” ÇEVRE SORUNLARINI İRDELEYEN BİR KİTAP Elime alıp okumaya başladığım “Düşyutan” beni içimde gizlediğim çocuk dünyamı yavaş yavaş bir coşku seline taşıdı… Günümüz çocuklarına sunulan böyle bir çağdaş masal, uzun zaman başucu kitabım oldu. Yalnız geceleri uyumadan önce değil sabahları da okuyarak aydınlık günlere karıştım. Çiğdem Gündeş anlattığı başarılı masallara bir yenisini daha katmış “Düşyutan”la… Giderek büyüyen beton yığını kentlerdeki çocukların, çocuksu özlemlerinin unutulmasını, atlanmasını verirken yaslandığı temel, güzel bir çevrenin herkes için, özellikle çocuklar için nasıl bir anlam taşıması gerektiğini duyumsatıyor. Gerçek varsıllığın insanların doğanın “yaşam hakkı” olduğunun altını çiziyor. Sözcüklerin büyüsüyle çocuk dünyasına girerek başarıyor bunu… Çelişkileri, bağırmadan, kırmadan, incitmeden gösteriyor… “İçeri girebilenler telaşla Sırça’nın en güzel köşesinden bir ev kırpmaya çalışmış. Birbirlerini ezenler, kalp kırıp eski dostunu üzenler, yeni gelenleri beğenmeyip iteleyenler…” Ve sonra bu gerçekleşen “durum”a çocukların bakışı: “Ama çocuklar, sessiz, suskun, üzgün çocuklar, düşlerinde deniz kokusu, uslarında ağaçların yeşili sabahı sabah etmişler. Güneş doğmadan önce de süzülmüşler şafağa…” Çiğdem Gündeş “Düşyutan” masal kitabıyla son yılların en başarılı çevre sorunlarını irdeleyen çocuk kitabını yazmış… Çocukların gelişim çizgilerinde çevre faktörünün önemini onlara ve onlara yön vermek isteyen büyüklere, güzel Türkçemizin geniş olanaklarından yararlanarak anlatmış. Bu çağdaş masal birçok önemli konuyu masal oylumunda oya gibi işlemiş… Çocukları hemen içine alıp sarmalayan kıvrak dil büyüklere de geniş kapılar açıyor… Bir solukta okuyorsunuz… “Şimdilik bunu kimseye söylemeyelim, büyükler bizi anlamaz, biraz sabredelim…” diye kararlaştırmışlar. “Anneler babalar uyuyunca çocuklar ağaçlara kavuşmuş. Gecenin karanlığında, yıldızlara sarılıp birlikte uyumuşlar.” “Gezi Parkı” olaylarının yıldönümünde bir çok doğa direnişçisine, çocuklarıyla paylaşsınlar diye “Düşyutan”ı armağan ettim… İsterseniz siz de çevrenizdekilerle bu çağdaş masalı paylaşın, asla pişman olmazsınız… n Düşyutan / Çiğdem Gündeş / Top Yayıncılık / 48 s. / 2014 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1292