Katalog

Haydar Ergülenîn yeni şiirlertoplamı yayımlandı Keder Gibi Ödünç Haydar Ergülen yeni çıkan "Keder Gibi ödünç" adlı kitabında, kurucu öğeleri, farklı şiirlerde farklı biçimlerde kullanıyor olsa da, sözcüklerin birbirlerine olan yakınlıkları, ilişkileri kitaba içeriksel bütünlük sağlıyor. Dile, benzetme ve egretileme içinde şiirsel bir tanım getiriyor. D Necmi SELAMET* lan da şovle odunçluvordu "( ) / ağu bu ku şa benzıyor omıi7İarımda / odunç kanatlı za man, odunç atııları da " (2 sf 232 Budala) Mıstık bır yan sezınlenıyor, ama, sezınlettır meden daha otede değıl 1 laydar Lrgulcn va şamın kederlerınden kendını soyutluvoı an cak, asla bıı bır kaçış değıl "Bcnım şıırdcn baijka kedeıım yoktur" Çunku şur 1 , 1 ya 11 1 şamdan alınan keder, şaır duyarlılığı gercktı rıı, bu da yaşamın ctddıye alınması anlanıın ı gelır, şur ıle keder ayrılmaz ıkılı Soıııakı şan unvanuıl LL\ mııteva7i bır dıl ıle reddcdıyor "Benımkı ne şur ne keder / onlaıın teıkettığı golgcyı bulsam / bana yeter" (1 sf 86, 85 Kc dcr gıbı odıınç) teren ıle bırden fazla gostenlen oluştıırulmalıdır kı anlamsa! boyut başat durumundan kur tulabılsm, bu dıınım, so7cuklerın kendı ıçlcrındekı ılışkıleruıden doğan van ve ıızak an lamlan gerektırır "( ) / hcr kalbın olur o kadar hyakası / boşuna mı beslıyoruz onu goğsumuzun / en guzel odasında''", "Gur bır hayat gerekır şure taramak ıçın / bundandır bende uzgun durması kelımelerın" (1 sf 21,23, Eıyakası Ncdır HayatuV) Bır başka şurde, yaz' sozcuğunden yola çıkılarak, bırden fa7İa gosterılcn ve anlam oluşturulnıasuıa bakalun 1 " 6 Yaz //ne mcvsımı / yaz bır gunmuş / cumartesı / o da dunmuş / ya/ı ya/rna / ya7 bır hece / sen çocuk musıın / yaz geçtı / yaz bır gece / şıır yaznıa" (1 sf 50,7 ()kuma Parçası) Şıırın bu bolumundc ses ve anlam uvumunun ayrıcalıklı bır denemesı oldtığunıı da ımleme lıvım Bu boluınde 'yaz' so/cıığu ıle 011 yınele me, gunmuş' 'dunmuş', hcce' 'gccc' sozcuk leıı ıle de vaısıl bıı ses organızasyonu kendını apaçık bellı edıyor Ycnı ve ılk olabılme vetısı nı de ortaya kovan, kendıne O7gun bıçımıyle ddscl vc anlamsal sapmaları da o/eııle ııdcle mck gerekır kı, Haydar Ergulen şıırmde kımı /aman u/ak anlamlaıın bağlaşıklığını kavra mak guçleşır "Ahşabın mırıldandığı ıyılık / eskı aiışkanlığıdır hayatın / satmayın, kclımc vapın ondan / kelımeden kıracı /cumleden komşu / çotuklara vcnrsmız / varımız yoğu ııııubu" (1 sf 37, Irenlerdc Ahşaptır ) Ellıycdı dızelık bu şur ve kapsamının boylesı ne genış yclpazesı, şaınn bcklenen ruzgân aldığını dııyumsatıyor 1 laydar Ergulen bıı nızgârı, 'Şaırler annesı Gulten Akın' ıçın karşılı yor Sonrakı şurın adı "Elyazısı geve/edu" Ba§ langıçta "Ellen gemısıdır şaırın, yelkenıdır / ııızgâr yoksa şur yok" dızelerı ıle bırlıkte kıtabın butunsellığuıe katkı sunan, butunscllığı doğnıdan ortaya koyan şur olduğu hıssıne kapılmanın ardından, aslen bu şurde sozu edtlen 'kullerın', 37 kışılık Sıvas/Madımak kullerıne bır anıştırma olduğu anlaşılıyor, (1 st 56, Llyazısı Gevezedır) "2 Elım açik denızı kelımelerın once dumanı gorunur ya gemıleruı dıımanı goııınuronce avııcumuzdan seferc çıkan keluneleruı de gıttı gıder, duman gıder, kul kalır uğuılanan kelımcler gıbı şu yolculara bak yol yolcuyla gıdcr, gıdende go/ elde vedalardan uzun bır gece kalır Kul elım, ıssız elım, kor elım gıdcn gıttı bız nereye gıdelıın?" I laydar Ergulen bu kıtabtnda şure ve şaıre pek çok oğutler de verır Şıne, kuranı ve po ctıkalarına ılışkın pek çok dıze bulabılırsınız bu kitabında Şaır, şure, kendlsınden daha nı telıklı şıırlcr yazaıı şaırlere yenık olarak başla mayı bılmelı, buna alışmalı dıvor "Şaır vcnıl gıvle başlavan adamdıı / şıııe1 Buna ılışkın dızeler "Elvazısı (jcvczcdn" adlı şındc de vaı "Şur bır ya/ılırken, ıkı el degıştırırken / anla muıa anlam katar, dcğerı aılaı, / bazeıı elde kalmast çıkmasına ycğlenır / şaır sırrı olsun kı elde kalaııın daha / lyı şııılcıe bınktlğl soyle nır, ( )" 'tvı şıır'uı bazı ıutelıkleruıe dc değı nır, kımı di7elerıyle "Şur neve varar bır kelı me olsun / sokenııyoısa dunyanın dılınden / aşk kalbı yerınden edcmıyorsa vc hcvcstır geçiyoısa 1 " ıli7elerıyle, ozne ııın gcçıcı heveslı olup olmadı ğının /orlıı olçııtlcrını bcn7ct me yol ıı ılc ornekleıken, bu hcvesı, kulturcl cksıklığı yok sııllukla o/deşlcştırıı (1 sf 62 6^, Duııvanuı dılıııc duşme yoksıılsan1) 'Yoksııl' so7tuğuııuıı aıkaık anlamıyla vctınece ğını zaten duşıınmemıştUTi "Bak kumııılaı demıyİesusuvor yoksullar dılıylc / mırılda narak bır şcyın yoksa, sakın şı 1 vazma " 1 Bu bolumdc, danışmanlığını lıınceı Uçarol ve Nı/amettın Uğur'la surdurduğumuz Huryaşa Aslan ın gcllştırdığı bır bılgısayar progranu ıle "Kedeı dıbı Odıınç" adlı şıırden çıkaıılnıış sayısal vcııleıı değerlen dırmeyı duşunuvouım Şurın adı dahtl 94 dıze, ken dı ımlcmcsıne gore 15 ya/tlım ımlemcsıne gore 28 bolumdcn oluşuyor şur Bııyıık ya/açla başlayan dı/e sayisı 35 kuçıık vazaçla başlayan dıze savısı 58 Bıı dı/e valnız ca uç nokta ımındcn oluşuvor "Suyıı gorıınce taşmak ıstıyorum / otıun bıı baıdağı vaı be nım hıç kımsem / / Bır dı?ı daha olacaklı burada ama / aklını sııva gıttı ıınııttıım ' (1 sf 87) Unutmaktan çok, o/cllıklc vorcscl, su ıle ılgdı çok fa/la deyını vardıı vc suyıın ıısu ya vaşlatan, psıkulojık ctkısı olclugu bılınıı ()kur unuttum denılen dızcyı tamamlasın (Sonrakı dıze "senın kaınında olabılıı mı* ) 'onuıı' so7cuğu bır kışı adılı mıdır^ Su ncsnesını ımlı voısa 'bardağı'n kışıleştırılmesı so/ konusu Ozncnın su o/cntısı ılk di7edc "( ) taşmak ıstıvorum ( )" Uç nokta ımı ozgıır duşuncenın bır sembolu burada ()kuı, dıledlgl gıbı duşunsun vc doldursuıı Mallarınc ııın nes neııın kendisinı değıl ctkısını yazmak ısteğı yınc oneın kazaıuyoı üııcc taşıııa ısteğı ılc bıı llkte coşku, kcndı kabına sığnıayan dcvınım, soıua da vavaşlatan etkı oznenın nesne vc nesnelerdcn alımladığı ctkılcı Haydar Lrgulen, 8 farklı toplam 55 noktalama ımı kııllanıyoı bu şıııde, ıkı nokta ımını yalnı/ca bır deta kullanıyor, ancak, kıtapta cn çok kullandıgı noktalama ınılerıııdcn bııısı ıkı nokta tkı nokta ımı Havdaı Ergulen şınıııclc bır tıır o/gunlıık olııştııruyor Im sonrası sur duıulcbılırlık vc dcvanılılık ka/anıyoı şııı Ya 7im kıırallarma gore dc bu ırııın ışlcvmdcn valaılamyoı I lavdaı 1 ıgulen, boylccc anlamsal kapsamı gcnışlctıyor şıırın olası cksık vanları nı bu ım ıle tamamlıyor K İ T A P S AYI 79 YENİ AÇIUMLAR "Mırıldanma", "kalp" ve "aşk" sozcukleıı de farklı şıırlerde sıkça kullanılıyor "Mııılda nıp duruyoruın da eskıden yenıden / kcndı dı lımc bır çevıremedım şu sessızlığı1" (I st 12 Yağrnurlu go/ şiıre bakıyor) Bınncı ve ıkıncı şur arasında ıçerıkscl dcvamltlık sezınlenıyor faıklı şıırlerı tek başına değcrlı vc bağımsız konumda yaıatmakla bırlıkte kitaba bııtıınscl bır doku kazandırmak deneyım geıckınıvoı olsa gerck "Keşke go/lerınde nıtmasan bcnı" "Oyle yalnız kı soyunmuş / çıplaklığındaıı bı le, ya7sam / kırılır o gıi7ei cıımle / mırıldan sam ıncuıır / Seııı sevıyorunı çunku / sı'vmc mck dc aşk kadar vahşıdır 1 " ( I s f l 3 15, Yağ ıııurlu go/ şiıre bakıyoı) Haydar Ergulen "aşk ve "anne i7İeklerını "Karşılığını Bulamamış Sorular" adlı kıtabından başlayarak hiij terk et mcmıştır Bu ızleklerde şıırsel duyarlılık gıderck aıtmış, benzcrbiz, kendı nı yınelemeyen dızeler yaratılnjıştu "Çocuk tum, ayırama7dım, ha aşk ha /cytın / aşkı v.\7 sam kağıtlan uLanırdım, o bendcn mahcııp / 7ey tınc uzansam clalından kmlırdım, bcnden de 1,0cıık / ıkısını de gozle toplamayı sonra oğıen dım" (1 st 57, Elya/ısı Cıcvcvedıı) Haydar Er gıılcn, aşk ı/leğını surdu ıııvoı olmakla â,\ <,ekın cesını oıtaya koynıakta dıı Ş ı ' bağımsızlıklarını ılan cttıklcrı kadar kıtabuı butunsellığınc de katkıda bıılunmak tadır Dıl vc dılın kavramsal turevlerınden olan 'clya/ısı" ve "kâğıt' so/cuklcrı buna or nek saytlabılıı, dıkkatı c,ekcn ılışlu, so/uıkle ıın kavramsal yayılmalan açımlanmaları sonu cıı vcm so/cuklcılc oluşturulaıı ı/leklerın yenı açılımlar kazanması Havdar Ergulen aslm â,\ kendı şıııınm ı/leklcnnı kendısı elc verıvor 'Oleccfiı /aman hayvanlar gıbı / saklanmak ıs tıyor ya ınsan / saklanacak bır yerı olmalı / aş ka, cocukluğa, anneye şıııe / yoksa la7İa gelır olunı / vc eksık olur ınsan" (1 si 87 Kcdcı Gı bı Oduııç) Olıım vc yaşam, havvan ve ınsan annc vc çocuk, aşk ve scssı/hk kcder vc şııı gıbı mcıkc/de dııran kavramların acımlanma slvla ılışkllcııvlc so/cııklcrdcn kavraml, 11.1 dc gıl, kavramlardan sozcuklcrc doğru gclışcn bu şııı oluşumuna o/etı gostcrıyor, bu so7iı açık bıc,ımdc dcsteklcyerı ıkı dızeyı uıneklcmck ya rarlı olacak ' hllcrı gemısıdır şaırın, yclkcnıdır / ru/gâr yoksa ^11 yok" (1 sf 47 7 okııma par çası) Ellcrın nesncleşmcsı ılc anlam bulaıı dı zcleı \clkcnm ııi7gâıla ^alışması şıırın cl vc ııs ılc va/ılması evlemınc bcıı/etılıvoı dcnk duşıııuluyor Eğretılemelcr ılc bır şurgcmısı belnıyoı, uı/gaıını odunı, kederını bekleven bır gcmı Dencyscl lıııdc şur ç,alışması olmadığl j'lbl ses vc anlam uyumuna, sozcuklerm başat An lamlarından çok, yan vc uzak anlamlarına O7en gosterıyor Uyak clu/enı ıçın anlamın fe da cdıldığını, anlam ı<,m de şursel rıtmın feda edıldığuıı okumani7 olası değıl Şıırde bır gos|r cr Ş ur, erek ıken, dıl araçtır, sozlerı, kav ramları, rumcelcn, scvcuklerı, seslemlert ekletı ya/açlau ıle Içerık, bıçim ve nır ne olursa olsun, bunlar dılın ku ıııcu oğeleııdır Yazın turlerınde, dılın yapısa] oğele ıı hınnci] derecede rol oynar Bu yapı ıçındc kavtam vc sozlere, yapının temel taşlanna ve rılen adlar vc semboller bellı tanımlar ı<,crır leı Bu ogelcıın so/luk anlamları dardır Dıl ıçın olduğıı kadar, şıır ıçın dc kurucu oğc go ıcvleııne soyundııklaıında ıse bu ad vc sem bolkn sozluk anlamları dışıııa taşırabılmek kavramsal yctıılık vc ılk olma yctısı ılc olasıdır Havdar Ergulen yeni çıkan "Kedeı dıbı Odunç" adlı bu kitabında, kurucu oğelerı, laıklı şiırleıde farklı bıçımleıde kullanıyor ol sa da, sozcuklerın bırbuletuıe olan vakınlıkla ıı, ılışkıleıı kitaba içerıksel butunluk sağlıvor Dıle, ben/etme vc egıctılenıe ıçındc şıırsel bır tanım getırıvor "Dıl bır buluttur, yağdıkça şur olııı " ( l s ( 2 7 Yağmur ve 1 ransı/ca) Bu dı zcnııı dılc tanım gctırme ereğı ıle kıuulmuş ol madıgını da ımlcmck gerek Dıl, bulut, yağ muı veşııı dortlusunun ılgınç ılişkisinı suıdtı ruyor "Yağmurgıbı I ransı/ca konuşacaktık / bulut gıbı I urkçe aglayacaktık" (1 sf 29, Yağ mur vc 1 ransızca) Kımı ycrılc 'harfler' sevılebılen, dokunulan nesneler bıçunuıe clonuşuyoı Kımı yeule takı lan M\ ılc bır tıır va7ilma ncdcnıylc doğan şurı o/deşleştıılyoı Kımı vcrdc ad ıçındekı seslı ve scssız yazaçları kışılcştneıek ayıııyor "tdıl için" ya7ilan bu şıır, kıtabın ılk şıırı "Scnın Haıllcıın Içın" Kıtabın tumunc hâkım soz cuklcrı daha bu ılk şıır clc verıvor Dılın yapı sal ogclcıının kışıleştırıldığı şıırın son di7esı şovk "Harllcrın guluştuğunu senın adında gordıım 1 ' (1 sl 11 Scnın Harflerın Içın) Havclaı Etguleıı "Bıınca kedeıden sevınç dııvma tuhaflığı da şaırlerc mahsustur ( )", dıyordu bıı va/ısında Hıi7iın duvarlılık, ke dcr, topluınsal calkantılar, sevda, gıbı kav iaml.it şiııın kıvnıklan arasında gorulebılır Bu kcdudcıı sevıııç dııvma tııhaflığı, o keder ka\naklı bır şıırın oluşmasındandır Şaıı, ışlev selllğııı sevıncinı vaşaı Sessl/lığl, suskıınluğu ancak vc ancak «jiır yazdıgı ıçın leıcılı cdebılıı Mmlılannu ılı başlavan ardından gelccck olan başkalclırı, bıı şiıı olacaktıı Keder !)iırc donuşuyor, keder, kedeı olarak bu yuzclen odunçtuı Haydar Lrgulen, geç miijti de 'Kırk Şur ve Bu clc "Budala" ısımlı şıırın son dızesınde hızla geçen zamanı vc anı 'Dıı/ Şıır" adlı şıır doğanın, yol ve yolculu ğun, bolgcsellığın, gclenck vc şur tarıhınııı şııı ve dıızya7i kuramlarının bırlıkte yoğrulduğu bıı şur KAYNAKLARIN SONSUZLUĞU l'aul Valery'nın, şıır dılını dansa, duzyazı dı luıı ıse yuruyuşe benzettığını anımsıyonım 1 tavdar Ergulen bu şurınde ıse, "Oturmak dıızvazıdır, yıımmek şıır' di7esı ıle farklı bır yorum getırırkcn, ınetmlerarasılığın olanakla rından da yararlanarak Cemal Surcya'nuı ıkı dı/esmı almtılıyor bu şıııe " AğırolBayduz va7i / Scn ancak uçağa bınebdırsm 1 " so7u, clıı/ya/ının şure gore ıçjne kapanık, so7cukle rın yan vc uzak anlamlaıından nıahrııın edıl mış anlam urctmcycn, okunur okunmaz tuke tılınış olan yapısını betımlemektedıı Aynı şıır dc bolgcscllık ılc şur ve duzyazı kuıamlaıının bırlıkıelığının di7cleıı oldııkça ılgınç "O gol de.11 berı / Ankaıagııcu du/ya/ıdıı / l skışe hırspor şıır" Yol vc yolculuk ungelcrı ıle vınc du/ya/ı ve şıır i(,ın, doğadan alınmış, harckct halmdekı trenuı raylaıuıdan gkan ntnıık ses, şiııdekı ses ııyumları ve yınclcmcler ılc ortuşuyor "Kaıatıcn şıııdır / hcle loros Ekspresıyle / kahyc tutturursa" dızelcnylc doğa devuum kıınııı vc gunılelık yaşanıılakı bırçok ıınsunın aslında şur ıçın bu araç olabılcccğını dc anım s ıtırken, şıırın kaynaklarının sonsuzluğunu da ımlenıcktedır Geleııek vc 1111 k şıır tarıhıne dcğıncn dı/eler "Şchzade Ccın masaldı / Ccm Sultan şııı / yazdığı 1 ıırkçe Dıvan'ı / sakladı gazel dıyedır" (1 st 51 54, Duz Şur) SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T