Katalog

Ermeni sorunu bir siyaset oyunu olarak sürdürüldükçe, bu kısırdöngü sürüp gidecektir. Değişik ulusların hangi siyaset oyunlarıyla önyargılı davrandığı, kendi halklarını nasıl yönlendirmek istediği anlaşılacaktır. Yeter ki biz kendimizle barışık olmanın dinginliğini duyalım. Mustafa şehf Onaran Dergilerden 1915 Ermenileri Tifüse yakalanan hekim eşektir, dermiş. Kendi de tifüse yakalanıp iyileştiği zaman, Bu kadar eşeğe bir eşek başı da gerekir, diyerek işi şakaya vurmuş. Tuhaf bir çelişkidir; bir yandan Osmanlı ordusunda görev yapan, hastalarımızı iyileştirin Ermeni hekimler var; öte yandan orduyu arkadan vuran Ermeni çeteleri de var. Ama salgın hastalıklar yüzündendir ölümün asıl başarısı. llnlü bir Sarıkamış türküsü diyor ki: "Oltu'dan girdikte Saııkamış'a Akıl alnıaz orda yatan öleşe Askeri kırdırdı Enveri Paşa Kitlendi kapılar, mckân ağladı." Zorunlu göç yüzünden yalnız tifüs değildi ölüme yol açan. Kolera da önemli ölüm nedenlerinin başında gelir. Birinci Dünya Savaşı'ndaki kötü koşullara yoksıılluk, yoksullıığun yol açtığı açlık dışında, Enver Paşa gibi düşler içinde yaşayan bir komutanın kötü yönetimi de eklenince ölümlerin arkası kesilmedi. 19561991, Yapı Kredi Yayınları, 1996 lstanbul). Demek ki zorunlu göç güvenlik için çözüm değil. Savaş yalnız doğu sınrıları için yapılmıyor. Lozan Barış Antlaşması'nda Ermeni sorunu kötü savaş koşullarının doğal sonucu olarak karara bağlanmış, soykırım suçlaması kabul edilmemiştir. Daha 1915 Ermeni olayları üzerinden on yıl bile geçmediği, olayların etkisi sıcaklıgının koruduğu halde, uzlaşmaya varılabilmiştir. Rahmetli thsan Sabri Çağlayangil anlatmıştı: Ermeni sorunuyla ilgili madde karara baglandıktan sonra, Ermeni ulusunun soylu oluşu, eski bir kültürü yaşatması üzerine göremli bir söylev çeker. Gündemde olmayan bu konuşmaya tsmet Paşa'nın canı sıkılır: Böyle konuşmakla ne demek istiyor sunuz? diye Lord Curzon'a çıkışır. Lord Curzon'u yanıtı, olayın ileriye uzanan bir siyaset oyunu oldugunu düşündürmesi bakımından anlamlıdır: Paşam, bu olay bitü, bu delter ka pandı. Ama bir ölümün ardından biraz gözyaşı da dökmek girekmez mi? Lozan Barış Antliişması'nın ıki önemli maddesi var: 1 Yunanlılar, Kurtuluş Savaşı'nda halka uyguladıkları öldürüm, işkence ırza geçme olayları; kentleri yakıp yıkmaları dolayısıyla Türklerden özür dilemişlerdir. 2 Türkler, ne savaş, ne insanlık koşullarıyla bagdaşan bu durum karşısında, Yunanlıların tükenmişliğine bakıp, ödence istememişlerdir. B rugel'in "Ölümün Zaferi" tablosunıı anımsar mısınız? Avrupa nüfusunun dörttc birini yok cdcn 1347 vcba salgını düşünülcrck, karanlık güçlerin insanlık üzerine nasil çöktüğünü gösteren bir resimdir. Hekimlik tarihiyle ilgili bırbaşvuru kitabı şu sözlerle başlar (ÇAĞLAR BOYU TIP, Albcrt, S. LyonsR. Joseph Pet rucelli, Çev. Nilgün Güdücü, Poch Yayınları, 1997 lstanbul): "Yeryüzünde insalar yokkcn hastalık vardı." Emin Çölaşan, Hikmet Özdemir'in yazdığı kilaba ilgimizi çekmeseydi, "ülümün Zaferi", Osmanlı'nın kıyıcılığına yamanacaktı (HÜRRÎYET, Salgın Ilastalıklardan Ölümler 19141918 8 Nisan 2005 HÜRRİYET, soykırım (!) Gerçekleri,9 Nisan 2005). Hikmet Ozdemir, siyaset bilimi üzerine derinleşen biröğretim üycsi. Halen Tiirk Tarih Kurutnu'nda görevli olan, siyaset tarihi üzerine yirmiye yakın kitabı bulunan liikmet Ozdemir, duygusal davranışjara düşmeden, yerli yabancı yüzlerce kaynağa başvurarak Birinci Dünya Savaşı'nda salgın hastalıklardan ölcn milyonlarca insanımızı anlatır (SALGIN HASTALIKLARDAN ÖLÜMLER 1914 1918, Türk Tarih Kıı rıımıı Yayınları 2005, Ankara.) Bu ınsanlarımız arasında Ermeniler de vardır. Zorıınlıı göç bu ölümleri kalaylaştırnıış olabilir. (Kitap bir başka basımevinde basılmış. Türkiye'nin en güzel basımevlerinden biri olan Türk Tarih Kurumu'nıın basıevine ne oldu? Yoksa yönetim yanlışları yüzünden elden çıktı mı?) Kurtuluş Savaşı'nda esir düşen General Trikopis, askerliğe yaraşır biçimde karşılanmıştır. Izmir'de, Karşıyaka'daki bir konak krala konuk evi olarak ayrılmıştı. Kral, beyaz eve Türk bayrağını çi|*neyerek girmişti. Valilik konagma giren Mustafa Kcmal aynı yanlışa düşmedi. Bayrak bir ulusun onurudur, onların yaptığı yanlışı benden beklemeyin, demek inceliğini gösterdi. Mustafa Kemal, yönetici durumundaki Ittihatçıların Kurtuluş Savaşı'na karış mamasına özen göstermiştir. Gene de Kurtuluş Savaşı, geniş ölçüde, Ittihatçı subayların savaşıdır. Osmanlı Devleti'nin onurlu çalışmala rıyla övünmek hakkımızdır. Yapılan onur kırıcı işler için özür dilemesinı bilmek de bir erdemdir. Gerçekten bir Ermeni soykırımı olsaydı, o sorunun ödeşmcsi de Lozan'da yapılırdı. Mustala Kemal o sorumlulugu da duyan bir önderdi. Ama Ermeni sorunu bir siyaset oyunu olarak sürdürüldükçe, bu kısırdöngü sürüp gidecektir. Tarihimizi iyi bilmeyen, Anadolu insanını yakından tanımayan gençlerimizin de içinde bir kuşku uyanacaktır. Değişik ulusların hangi siyaset oyunlarıyla önyargılı davrandığı, kendi halklarını nasıl yönlendirmek istediği anlaşılacaktır. Yeter ki biz kendimizle barışık olmanın dinginliğini duyalım. LOZAN BARI$INA DOĞRU Zorunlu göı,ler Maraş dolaylarına getirilen Ermeniler, Kurtuluş Savaşa'nda da düştnanla işbirliği yaptı. Gülten Akın "Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı"nda diyor ki: "Aksu koprüsünden geçen Fransız alayı Dört yüz Ermeni, bin Fransız, beş yüz Cezayirli asker ve Ermeni kadınlarının alkışlarıyla Kcntc girdi" (TOPLU ŞİİRLER DOĞU CEPHESİ Kuzeydoğu cephcsindcki yüz binlerce Osmanlı askeri Ruslara değil, soğukla tifüsün getirdiği ölüme yenik düştü. Birinci Dünya Savaşı'ndaki salgın hastalıklaı arasında tifüs hemen biitün cehhelerde önde gelen bir hastalıktı. Selimiye Kışlası'nın avlusu bitlerle örtülüydü. Postallar altında çatır çatır ezilen bitlerdeıı kurtuluş yoktu. Emin ÇölaşanDoğu Cephesi subaylarından Vasfi Cindoruk'la yaptığı bir konıışmada; kötü kış koşullarında donarak, titüse yakalanarak, açlık çekerck ölen askcrin yürekler acısı durumunu anlat.r (TARİHE DÜŞÜLHEN NOTLAR, Ümit Yayıncüık, 2001 Ankara): () zamanlar Osmanlı ordusunda meslekten gelen Ermenilerle Musevüere de geriksinim duyulurdu. Hüsamettin Cindoruk'un babası olan Vasfi Cindoruk da tifüse yakalanmış, bir Binbaşı Ermeni hekimin sağıltımıyla iyileşmiştir. Hikmet Özdemir'in araştırmasında Osmanlı ordusunda görevli 10'dan çok Ermeni hekimin de tifüsten öldüğü belirtilir. Tıbbiye ögrencisi olduğumuz yıllarda Tevfik Sağlam hocamız anlatmıştı: Birinci Dünya Savaşı'nda hekimbaşı Süreyya Paşa, SAYFA 24 Ermeni sorununun yaratıcısı Batılı devlet adamları, 11 Temmuz 1931 de Londra'da. Royal Albert Hall'de yapılan bir barıs' toplantısında: Robert cecll, Lloyd Ceorge, Sir vvilllam Robertson, Ramsey McDonaid ve stanley Baldvvin (ustte). Fransız Cenerall Jullen Dufleux'nün Orgutlediğl Ermenllerden oluşan Doğu Lejyonu', 19191921 tarlhlerinde, Çukurova toprakiarında (sağda). TOPLUMUN VİCDANI Edebiyatçılar toplumun vicdanı olma nın sorumluluğunu taşır, Orhan Pamuk gibi düşünenler 1915 Ermenilerinin öldürülmesini, edcbiyatçı kimliklerinin sorumluluğunu duyarak kendi vicdanlarmda yargılayabilir. Onlaıa karşı çıkan lar ulusun onurunu koruduklarına ınanabilir. Kişisel çıkışların insanı ctkilcyen duygusal bir yönü vardır. Duygusal davranışlar kimi bağnaz Ermenilerin bayrak yakmasına dek, değişik boyutlar kazanır. Bu kişisel yorumlar TürkErmeni dostluğunun zedelenmesine yol açmamalıdır. Orhan Pamuk Nubcl Edcbiyat Ödülii'nü alacak olsa, "Soykırımı onnylayan davranışı yüzünden aldı" diyenler çıkabilir, bu ödülü hak etmediğini one sürebilirler. Ödülü kazanamasa, "Batılı Ermeni dostlanna bile yaranamadı" yorumları yapılabilir. Toplumun vicdanını içinde duyan bir yazar bilimsel gerçeklere yakın değilse, duygusal bir çıkışla çocuklarınıızın geleceğini karartabilir. "Aidiyet sorunu" Ermeni kesimlerini değişik yönde etkiler. Onlar Osmanlı cemaatinde "Tebaayi sadıka'ydı. (,umhuriyet Türkiyesi'nde yurttaşımızdır. Artık 1915 Ermenileri, onların çocukları iyice azaldı. Cumhuriyet Türkiyesi'nde de onların dostluk ilişkileri içindeyız. Onlar Anadolu kültürüyle bütünleşmişlerdir. Bizim bir parçamızdır. Ama yurtdışına çıktıkları zaman bu dostluğu savunmayı göze alabiliyorlar mı? Dünyadakı Ermeni diasporası, komşumuz Ermenistan çoktan çözümlenen bu sorunu kurcalayıp durmakla nasıl bir siyaset çıkan umuyorlar? Artvin'den Adana'ya çizilen yolun doğusıı Ermeni toprağı mı? Yapılmayan bir soykırımı nasıl bir dayatmayla kabul ettirebilirler? Yakın tarihimizi iyi bilmiyoruz. Sıı gibi okıınan Turgut Ozakman'ın 'belgesel anlatısı' Anadolu insanını gençlere tanıtacak, yer yer gözlerimizi yaşartacaktır (ŞU ÇILGIN TÜRKLER, roman, Bilgi Yayınevi2005). Resmi tarih demeye kalkarsanız ken dinizi yadsımış olurstınuz...* M H I p l F W M MkHny DtMl 20. Sık. NK I M800 uriUyM. M: (0312) 236 9111288 23 48 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 794