Katalog

AHMET YILDIZ A nımsanacağı ıızete, 1960 laı ve 70'ler ıkıntı yenıyle ve onun yanında votesınde yaşayan çok daha kabul goren çızgıde bır şıırdı Geleceğe çok daha umutla bakan bır havası vardı Daya nışmacı, eşıtlıkçı soylemı, kapıtalızme, emperyalızme yonclık ı adıkal eleştırılerı temel ozellığıydı Ne var kı 80'lerde askerı dıkta torluğıın bıı çevrelere uyguladığı baskı vc korkunun vaıattığı boşluktan yararlanan dııısel/Musluman akımlar, şırınga edılen hoşgoru, demokrası sıvisiyla bııîıktepost mocıcrn akımlaı ı yedeğıne alarak hızla so lıın dıyalog alanına gırdı Şaırın vc şıırın geçmışınden gelen reflckslerle buna dııen meye kalkışması ıse yıne aynı solun egemen bır kanadının netret nesnesı halıne donuşturuldu, dınozorluk vb yaftalarla mııhale fct nesnesinın dışına ıtılmeye çalışıldı Ll bcttc kı, o donemın devrımeı akımlarının Stalınu kaba mateıyalıst burokratık yapılaıı, II Enternasyonal perspektıfıne sahıp nco ldasık estetık anlayışları bunıı kolay laştıran etkenlerdt Bellcı de bu reflekslerın tıi7İa bıız oluşunun ncdenlerınden bırı dc bu zayıt ozellığıydı Kapitalizmin baâıpsaklamnda Ergin Yıldızoğlu, Şehir ve Ben (Göz Göze Geldiğimizde) adlı şiiı kitabiyla Tüık şıırının son yırmi yıl içinde gittikçe eriyerek ıçine düştüğü "ıktidarsızlık" krizinin bugünkü noktasından cıddı bir kırılmayı temsil ediyor. ^ g j t a yadırganıvoı Belkı de Vey sel ((olak haklı "^>ımdı yadırganıyor ama uc, be^ yıl sonrasının şıırını yazıyor Ergın Yıldı/oğlu " ( ) CJOZ goze geldiğimizde, sehırvc ben Ağıı bır nota geçtı aramızdan, sadece ıkımızın bıldığı, Sa7da (.alıştıktan sonıa sabaha kadar Bır sabah bclalısı tarafından itınavla ve par<,a par(,a kesılıp çopluğe atılan Bır travestının kızlığına daır eskı bır şar kıdan (Ah' Bu tuzzamlı ve hızla ^u ruyt n bu grntesk şehırle bu aşkı yaşamak uzun umuhuz bır arayıştı gerçekten, Sunytlı Yunan buyuculerın tarıfı uz rc' yaptlan ık%ırın peşınâen ) ( Ergin Yıldızoglu'ndan şürler: Şehir veBen rl ayrı bır ıntelenıevı hak ediyor Şehir ve Ben'ın şııılcrı ısmınden de an laşılacağı gıbı daha çok 'kent' şiırlerı Ka pıtalıst sıstemın meta ılıskıleıının en yo gun vaşandığı mekâıılaı şehırlcr Bu şehır ler kapitalizmin merkez kcntlerıdır Istan bul, Londra, Frankhırt Munıh ınıgesı be lırır okurun go7İerınde Sehır şımdı, yavaşı,a (,uruyen bır kadav racıır Cığerlcrınde, bacaların tuberkulozlu su Karnında kurtlar meşgul, cıddı, telaşlı, uyanık Ilık, ıı, bayicı kokusu metan gazının Trafık kabi7i bağıisaklarında, (uınluk yaşanıın sıkıntısına teslım ol muşturattiK (Şehir ve Sabah) Ergın Yıldızoğlu'nun (Ekonomıst olma yonunun) saptamalaııyla açıklamaya çalışırsak, " 1980 lerdekı ıtnalat patlaması, eko noınının dolara endekslenmesı, medyanın Hollywood'laşnıası, antı emperyalıst, arıtıkapıtalist aydınlanmacı muhalcfct soylemının hızla parçalanması ve yerınc moder nıztn ont esı soylemleresahıp dınci akınıla rın dnldıırıılması" sanatçiyı dağıtan, sıkış tıı.ın, kabuğuna kıvııan etkenler oldu Sa natçı (şaırya/ar) artık, geçmışı sılınmiş, do layısıyla geleceğı olmayan, dınscl ve burju va lıbetal cluşuncelerın kıskacında kalmış, tepkısını tutatlı bıı bıçımde ıfadc cdeceğı estetık ve polıtık perspektıflennden yok sun bır orramdaydı Dah.ısi yanında yoıe sınde geçmişe ılışkın hiçbıı nafızaya sahıp olnıayan yenı bır şaır/yazar kuşagı arsızca şekıllcnmeye başlamıştı Buna, şu veya bu bıçimde clcştırılse de (buıoktası, sosyal la şıst vs ) Sovyeller Bıılığı'nın yıne de bır umul olarak duruyor olmasının ortadan kalkması, yanı yıkılması eklenııiLe dağınık lık ıyıce kaosa donuştu 1990larda şa ııın/yazarın elındc ne estetık bır hafıza, ne de avakta duracağı bır ıımııt kırıntısı kal "iıştı Zayıf olanlar ve karşı gelme retleksı ııı kontormıze teslım edeııleı (bunları çev renıizde çok ıyı bılıyoruz1) prekapıtalıst bıı dılc sahıp şıırle karıştırılmış bu pasıhst post modcrn havıi7iın 1 , 1 0 balıklama daldılaı 11 1 Maix'm "obur taıafa geçmek" dıye adlan dıı dığı eyleıııı gerçekleştırdılcr (Orada bıı mayımın ıçinde hâlâ boğuşuyorlaı Sıyase tı sanata bıılaştımıayalım dıye bağırıp du tarak ustellk1) ? Tüketilmiş Insanlap Walter Bcn)amın Brecht'i Anlamak'ta "Onun şıırının konusu yoksulluktur" der Ergın Yıldızoglu'nun şıırının konusu da şehıılet ve orada yaşayan hep tııketılmiş, oğutulmuş deyım yerınde\se ınsan nıus veddelerıdır Yoksul ınsaııfar degıl kapıta lıst ışletmelerın, lınans pıy ısasının ıçınde kıler de aynı kaderı paylaşırlar ^ehıı hep yağmurlııdur Gıınoşhiı, cfoğnıaz Ilepge cedır neredeyse A .ıtlı yağmuılar yağar, kopekleşlerıgoruJuı yolkenarlarında ^ehır kapıtaJızmın bağırsağıdır, dışkılarının merkezıdır Kırlıdıı, kokaı En onemlı ya nı ınsanı oğuten bır makıne olmasıdır Gercekten de sehııdc gunlcr bırdcn fılm şerıuı gıbı gıttık(,e hızlanarak geç,er Tem po hep artar "Kırlı pencereleıde gıdeıek soğıır zaman ' I ıpkı tukenıp gıden yaşa mımi7 gıbı Bıınun nedenı gittikçe yoksul laşmamızdan başka bır şey cie^ıldır Bıı da ka[iıtalı/mın bızden bıra7 daha bııaz da hafa7İabırşevleı satın alınanuzı luraz daha çalışmamı/ı emrctnıesidır Bır cenderc de sıkışırız Gokyuzunc kaldırma7 kınıse başını Gozlerının onıınde "kanalızasvon I7garalan' dıı Sonuçta Yıldızoglu'nun şı ırınde cerahat patlat Mendıl satan kuçuk kız belırır bır ycrde Sehır "Gıotesk, nı zamlı' ama ""Tı^Tı çurııyen bıı kapıtaJıst çağlar mekânıdıı Uykusu/luk akaı dızc feıın aıasından, sücn scslcrı dııvulur Eğer antıkapıtalısi bır şıır va7iyorsani7 ışe şelııı lerden başlamalısınız zateıı 'jehırlerı ço 7iımleyeıek kapıtalı/mın mantalıtesıne ınebılır, onu ancak ço7iımlcycbılırsıni7 çunku1 ^ıır yazaıkciı csiıı kaynağı duşlcdıklcn değıl, bıldıklerı, goıduklerıdır (,ok kıılla nılan "gclecek guzel gunleı dıışu hep ge rıdedır Sezılme7 bıle ()nce bugune Dak malıyi7 Neyız' Neyı vaşıyoruz" Bunıın uzerıne keskın eleştırıler gorulur Polıtık bıı şıırdır demcyc gerek yok (jiınku IA manın gurtıltusıı' nun peşinde bıı şıııın po lıtık olmaması olanaksız Ergın Yıldızo^ lu'na goıe ıse polltlka \ c şıırın avrı şeyleı ol dugu ıddıası bııyuk yal ındıı zaten I leı şı ır baştan sona polıtık bıı metuıdır Buyuk tekellerın lsımleııvle o tckellcıın ım/ası ısimler yanıp doncr şıırk rın ıçınde Bart lvs E.\\on, Mobıl, Bocıng, I lalepçe, Aıısclı wıtz, Nagazakı1 Kaç kere daha dondu bıırgan zamanın kım bılır Derken "paket tuılaı" vc "devremulk leı ' !jı/ofrenık sunuııler saytılı otobusler Ve karanlık nenılı bır gecedc bazen Kızışmış fılletın aşk şarkılarını anımsatan bır Iren (Terra Mutabıle) "tlk bakişta duz tumcelerdcn buyuk şıır yaratmaya çalıştık" dıyordu Ezra Pound (YaTS Elıot'), Ergın Yıldızoğlu bubuvuk şıırın peşınden koşuyor • Goz Goze Geldiğimizde (Şehir ve Ben) /Ergın Yıldızoğlu / Vmıt Yayınctlık/9'y s CUMHURİYET KİTAP SAYI 681 (Göz Goze Geldiğimizde) Gorulduğu gıbı başka bır şıır evrenıyle kar^ı kaı şıyayız Bıze bır butun olarak sunulan evıendc gorunenın arkasına sızmaya <,alı^an bır şıır dılı Gerçeğe par^alar uzerınden ıılaşmak belkı donuşturmenın en onemlı voluduı Yabancı dılden yapılnıib, alıntılar, Turk(,esı dıpnotlar (Turkçesız dıpnotlar), eskı usta şaırleregonderme lei, dıırıı, sakın ımailaıla başlayan şıırı bırılen tam teiü bır lıuzursuzluğun ve kokuşmuşlugun ı<,ıne keskın bır bıçımde çevıren bır şaır sankı hıc yaşanmamı^ gıbı kendı ışınc baktığını ıkıncının deaslındabınncıyc kaıi!)tığı"ndan so? ediyor goruldıığıı gıbı temel bır sap madan soz edcıııı yor Umut olarak ancak kuciık, grı bır alandan soz edebılıyor Bu da s,u saptamayıdoğrıılu yor "Turk bjırı kendınc teorık ve taııhsel 1 olarak yakla^makta he]i tereddut edıvor Oysa, Rrgın Yıldızogkı'nun Şehir ve Ben adlı b,ıır kıtabı bıı yaınıa haıckctının uıunu ^ıııleıı ı<,crıyor Gcrek ezbcrlenmış ımgc kullanımı dı^ında bır ııııge kullanı mı (' anlamını kendı n,ınde değıl kullanıl dığı bağlamda bıılan", "ıııaddı ya^anıa/ta ulıe iikı sikıya bagh" ımgclcrc), gertk ıma)lara(resım) vtrdığı oncm, gerek bır oyku anlatması, hepsınden oneııılısı vuka ııda soz ettıgımız unutulmu^ gcı,nıii;in "eşıtlıkçı, antı kapualıst' soylemını dcv rıtncı bır ruhla kullanarak bence 'yenı bır şıır yazıyoı Yenı cıınkıı, on beş vılın nııstısizme bulaş.mış,, dılını kaybetmı^, yo ııu belırsız, hcpsı bırbırıne benzeyen ve Hılmı Yavu? vs gıbılerın ortaya attıgı va rarsi7, saptırici sabun kopuğu soıun;>alla 1111 pe^ınde keııdını vurarak, hepsı bırbı ııne benzcr topu topu otU7 kırk "scvgılı ımge'yle yazılan, artık gelenekselleştı dı vebılecegımı? kolay ^ıııın <,ı kdı^ında Us telık es>tetık bıı aıayıs,ı dırı tutarak Osıp Mandelstam'ın kullandığı deyımle '7.ım,ı nın man7arası"nı (shum vremenı) yakala mak îstıyoı Şıırleıındc okuıu bıt vcrı "bombardımanı"na tutuyor Bırkaç dılde dıpnotlar, ıtalıkler, ahntılar harta geomet rık şemalar, yabancı isimler okuıu ııkıltı cı bııa7 geıı <,ekıp du^undurucu arkctıp leı olarak duruyor Şıırın bır bılgı vı yıi7 de seksenının (,ali!)ma urunu olduğunu bıl dırıyor "Butıın bunları modeınısl bıı ta vıı alaıak, l)ilın<,lı ve gobtererek yapmaya ı,alı^ıyorum " dıye a(,ıklıyoı bır soyk^ısmde Boylece "ori)inal bır ımge pe^ınde AVA çıkmış "geleneksel1' şaırlerımızın ku 1 ııttuğıı şıır üilımıze bambaşka sulak alanlaı açıyor kopeğını okşayan genı, kızın guneş yanığı bacaklarını Çekınerck kokladı, davetsız bıı meltem Kıpırkıpıı bu eteğınaltındange(,eıken, derın bır netes aldı Ve sonra ağulu bır şarap gıbı doldurdıı tozlu bardafını sokağın uzaktan, yenı başlayan "Sıvas 1 Anma Yuıuvuşu' nun ıığultusu gelıvordu (Kızıltoprak'ta Bir Oğle Vaktı) ( ) Zıımıut Yeşılı oınıanların eteklerınde Bakır renklı patıkasındayım bır koyun ( ) vc bır tımsahın gozvaşlaıı suya damlasa bıı ı,ocuğun cesedını ıştahla yerken ( ) (Kamern, Rolex ve Timsah) Şehir ve Ben ıkı bolumden olıışııyor tkıncı bolıım Kantolar'a aıt Şıırlerle kan tolar, kıtabı yaı 1 vaı ıva paylaşıyoılaı Kan; yabancı bır tur bıldığım to kadaııyla Bızdcbutıırt yakın bır ıkı şıırdcn, daha doğrıısu destanlardan S07 edebılıri7 (Nâ/ım Hıknıet'ın Kurtuluş Savaşı De.stanı vc Memleketımden tnsan Manzaıalan'nı belkı sayabılırız ) Kanto, klasık donemın sonuna ve geniş anlamda 1110 deınıte donemının başına (Ronesans) aıt bıı şiıı tutu Bııı,ok bolumden oluşannarlatıve (bıı hıkayc olay vb anlatan) des tan sonıası epık ya ua epık taklıdı (bıle rek parodı olaıak yazılmış) şıır/şarkının alt bolumlermc vcrılen ısım Her şeye yeniden başlamak Llbette kı bu boyle gıtmczdı Burjuva dunyasmın yarattıgı bıı kaotık ortam bel kı de sanatçının bııravı yaııp aşmasını, kendı hegemonvasını buraya oturtmasını geıektııecckdıyalektığıdeiçındebarındı rıyordu Nevarkıbu eokımın sıırdıı San kı her şeyc yeniden başlamak geıekıyoı 11,111e duşurulduğu dıııunı sanatçinın su cııdeğıl Bıı çıkış.tabulunmaıstcğındebu lunmamasıdır dıışundıırucu olan bence F S Elıot ıınlıı denemeletınden bmııde yaşayan bıt cdebıyatınız yoksa geçmıs, eelebıyatınıza hızla yabaneilaşırsıni7" gıbı bır şey soylemıştı Bunıı tersıne çevııebı lır mıyı? bılmıvoııım Lğer geçmış edebı yatını/dan kopmuşsanız yaşayan edebıyatınız da yok demektır1 Cemal Sureya 8O'lı yıllar şıırını değerlendırırken soyledığı Şaıı (,ıkmazdadır" sozu bır ozdeyıi} olarak kaldı, 1 , 1 1 doldunna hareketlcrınc 11 1 pck rastlanmadı Sanatı,!, ^aır/ya/ar başı boşbırbı^ımdegıttıkı^t pa/.ır ılıskıleıının llberal hele7onu iı,ınde enıılıp kıueler nezdınde ıyıce tukendı, ıktıdarsızlaştı' 'Bu arada, Orhan Koçak'ın "Son otuz yılın şıırıne orta mesareden bakınca " dı yebaşlayan, 1 ıııkşıırıne bıraz "fal bakma" yontenııyle bakarak yazdığı kuçuk bır gırı^ yazısında Virgul, Şubat 2003 " ıkı kar^ıt cğılımın bazen bırbırıne karı^arak bu nıp gıttığını", bunlardan bırınunın "1980leıın zıhınsel, duygusal yırtılması SAYFA 6 Kanto tüpü Kantolardan oluşan şıır, bıreyı, toplıımu, dogayı bır harmonı ıçınde sunma geıeksı nınııne cevap veımek ıızeıe gelıştırılınış Bu vuzcktı lıeıııen her zaman yoöun bır bı<,ımdc ıdcolo)ik/fı lsefı bır arka plana daya nıvor rrgtn Yıldızoğlu nun boylece ni(,ın Kanto tııııınu seı,tığuıı de burada anlamış oluıuz Ln ıyı oınck Dante'nın Ilahı Komcdya'sı Daha sonra Ezra Pound bu tıını denedı Pablo Neruda'mın ( anto Gene ıal'ını bılıyoruz Sanırım bu ture yakın ılcı gosteren başka bır şaır gunumuzde yok Daha <,ok bır ruh halını dıle gerıren bır tur Bunıın ıçın Ergın Yıldızoglu'nun kantola