Katalog

ethi Naci, ondan şöyle söz ediyor "Dünya Bir Gölgeliktir"de (Vapı Kredı,2002): "Memet Fuat içki içmezdi. Edip C.ansever'le benım çok içtiğimizi herkes bilir." "Bir gün,... Edip'le, başladık içmeye. Aradan epcy bir zaman geçtikten sonra ıı/aktan Memet Fuat'ın geldığini gördük. Yorgun argın yurüyordu. 'Gel, scn de bir kadehçik içersin.' diye basladık ısrara. Bakrı ki bizim soz dinlcr nalimiz kalmamış, oturdu. Edip durmadan konuşuyor, ben dıırmadan konıışuyorıım, Memet dc sesini çıkarmadan otııruyor. Bu garıp heraberlik nc kadar sürdu bilmivorıım, bir ara Memet avaga kalktı, 'Ben gidıyorum artık.' dedi. 1 Fdip'le ben hemen tırladık, 'ülur mu ' ralan gıbı laflar etnıeye başladık. SonunL\A Memet, sakin vc karaı lı bir ses tonuyla, 'Eve gitmem gerek. Bııgiın bir ogium oldıı. Evden beklerler. dedi. Edip de, ben dc hem üzülmiiş, hem utanmıştık... ()/ellıkle Mcmct'in sabrma şaşmıştık." (100, 1011 Kahramanlara ozgü tutumlardan biri dc bu Iıerhalde; ne kahraman olduğunu düşünmek, ne buntın kııruntıısuna kaptırmak kendisini, ne de hele böyle bir yanı bulunduğunu sczdirmek! Ama kahra man işteo! Meınet Fuat! Inatla gölgede kalmayı yeğlese dc böyle, yazgısı çünkü onun. Işte Gölgede Kalan Yıllar'da (Adam, 1997) bir kez daha yüz yüze geliyorsunuz onun bu tutıımuyla. Arka kapakta şu sözlerle sunmuş anılarını: "Bu kitabı yazmaya başladığımda altmış dokuz yaşındaydım; bitirdiğimde, yetmiş bir... Iki yıl sürdü... Arada bir gidip gelme de var... Yoğun bakımda gözlerimi açtığımda, 'Bir ay daha yaşayıp kirabımı bitirebilsem!' uiye kaygılanıyor dum... Bir ay daha!..' "O güzel insanları gönlıımce anlatabildiöimi sanmıyo ruın. Anlatabilmem için dinleyen de ben olmalıyım... Herkesinkcndi güzel insanları var, okurken ister istemez onları okııyacaklar... Yapabileceğim bu kadar!.. Hoşça kalın!..' [ İenüz o havattayken kulağınıza gelen bu vcda bclki burkmuşiu yüreğinizi, ama aramızdan ayrıldıktan sonra, şimdi yalnız burkulnıuyor yüreğimiz kendi içine kapanıp kıvranıvor d.ı F Gölgede kalan kahramanlap olurdu..." (74,75) Sonra işte o Piraye'yle Nâzım, Memet Fuat'ın bu ycni yaşama bakışı: "Gelişine en cok scvindiğim kişi Nâzım'dı." "... NcJen onıı bu kadar çok seviyordum, hiç bilmıvorum." "Nâzım'la sıksıkkarşılaşııdık. ' "Piraye, Nâzım'la evlenmeye karar verdiğinde vıl 1932 olmalı. / Nâzım'ın ise bu kararı çoktan, daha 193()'da verdigi anlaşılıyor." (84, 85) Memer Iııat'ın gunumuzdcn donerck bu aşka bakışı, çok şey anlatıyor bize: "Nâzım ıle Piravc ozcllikle cinsellik alanında u/laştırılması çok güç duyarlıkları olan insanlardı: / Nâzım bu konııvu son derece do^al göıüyordıı, Pirave ıse ıırangaçtı... / Nâzım sevgiyi sözlcrdc an vordu, Piraye ise davranışlarda. / Nâzım aşkını herkese duvurmak istivordu, Piraye ise hcrkesten gızlıyordu " Me met Fuat, Piraye'nın, "onun Mİılcrini odasına çekilip okurken ııasıl a^ladığını" da anlatıyor bu araıla (191). Nâzım'ın Memet Fııat üzerindeki et kısine de şoyle ıki satırla değinelim gc lin: "Öyküyü seçmem ise Nâzım'ın, şiirlerimi değil de, öykülerimi beğenmesin den olmalı. / Eleştırmesi için kendisine gönderdiğim şiirlerimi hiç övmüyor, öykülerimi ise bayağı begeniyordu. " (106, 107) Memet Fuat'ın yıırek titrctcn sızısı sonra: "... Oykücülük ise, 'Yeditepe' dergi sinde eleştiri alanına çekilişimle önce arkaya itildi, sonra da iyice tavsadı. / lnsa nın çocukluğundakı düşlerine ne umulmadık engeller çıkıyor!.." (108) Gölgede Kalan Yıllar'ı, orasından burasından özetleyecek, yer ver aktaracak değilim elbette... Okuyacak olan sizsiniz bu anıları; üstelik Türkçenin olağanüs tü güzellikleriyle uçarak, altı yüz sayf ayı aşkın kocaman kitap bitmese diye diye hayıtlanarak Yani sonııçta, kimilerinin "anı" diye geçiştirebileceği anlatıvı, yazınımızın soylu bir örneği olarak alımlayacaksınız, kıışkunuz olmasın bundan Kaçımız bir "insan bütünlüğii" sergıleyebiliyoruz dersiniz? Oysa Memet Fuat, anılara bakışında da yansıtabiliyor bunu: "... Anı kitaplarında amacın doğrııları ortava çıkarmak oldtığunu sanmıyo rum. Öyle olsa yazdığım her şeyın dogru olııp olmadığını araştırmam gcrckiı di. / Bu kitapta valnızca kışilerın, olayların, ılışkilerin, kısaca vaşamın bcndeki yansımaları yer alıyor..." (254) Memet Fuat'ın elcştirmen, denemeci yanıyla romanlarını, öykülerini ilerleyen haftalarda "KitaplarÂdası"ndayeniden odaklamayı tasarlıyorum... Ama asıl "Memet Fuat Kitaplıöı"nda duracağım onun yapıtları üzerinde... yenisayfa.com.'da sürdürdüğüm "Karşılamalar" köşesinde, bölüm editörii îjengül Yiıksel'in görüşunü de alarak 2003 yılı boyunca güncellenecek bütün yazılarımı Memet Fuat'a özgülcmeye ka rar verdim. Bir anlamda yıl boyunca hiç değilse kitaplarıyla bukışarak onu anma yı sürdürelim istedim. "Memet Fuat Kı taplığı" vaptım dizınin başlığını, yıl so nuna dek artık kaç kıtaba sıra gelebilirse... Yerini doldurabilmek olanaksız çünkü Memet Fuat'ın. Bir büyiık vitim o. Ama şimdi, Gölgede Kalan Yıllar'ı okumamış olmanın yıtimi daha bir koyacaktır yüreğinize. Eksiklerle yaşamaya çalışmayın liıtfen. "Hoşçakalın!.." diyerek sizlerden ayrıl mış kahramana siz de bir ses verin: "Merhaba," deyin, "Merhaba Memet Fuat!" ükudııkça onu daha çok sevecek, sevdikçe okumak, hep okumak isteyeceksıniz!.." CUMHURİYET KİTAP SAYI 681 Memet Fuat: Bir "Insan Bütünlüğii" Golgede Kalan Yıllar, Memet Fuat'la yüzbenzerliğiolan (ozellikles.33'tekifo toöraO, "yaşamının Cumhuriyetten onceki döneminı anımsamak istem(eyen)" (44) dcdcnin bası çektiği kalabalık bir aile yaşamıyla açılır... Osmanlı pasjalığın dan .sonra Cumhuriyetın tümgenerali olarak emekliye ayrılmüj bir dedcdir bu, "çifte kavrulmuş (bir) paşa." (43) Memet Fuat, şöyle tanıtır bu dedeyi bize: "üedemin nişanları çoktu, ama bir köşeye atıp bıraktığına bakılırsa onlara artık değer vermivordu. Yazıhanesinin çekmeccsinde yalnızca 'lstiklâl Madalyası' dururdıı." (47) Anıları okurken, Memet F'uat'ı asılyoöurup biçimlendirenlerden birinin baba Vedat Örri'nin yerini de doldurmaya çalışan babanın babası bu dede olduğunu sezcrsiniz: Mchmct Ali Paşa. Anıla nn ötcki önemlı kışısi anne Piraye Hanımdır kuşkusuz. Baba yokluklarıyla geçcn uzun yıllar... ("Benim babamı özlediğim, düşiindügüm Hlan yoktu. Dedemle Nâzım bol bol yetiyordubana..." [289|) Ancakeklemek gerek, "sevgi ortamında büyütül muş bir bahçe çocuğu" olan (262) Memet Fuat, aslında kadıncıl bir aileden, hatta gelenekten geliyor: "Aile çevremizde kadınlara daha yakınlık duyulduğu, daha açık olunduğu anlaşılıyor. / Nencm erkeklere güvenmczdi... / Aynı tedirginlik annemde de vardı." (252) Nitekim Memet Fuat, NâSAYFA 16 Memet Fuat: Bir Ahlaksallık Anıtı Anıları okurken, Memet Fuat'ı asıl yoğurup biçimlendirenlerden birinin baba Vedat Örfi'nin yerini de doldurmaya çalışan babanın babası bu dede olauğunu sezersiniz: Mehmet Ali Paşa. Anıların öteki önemli kişisi anne Piraye Hanımdır kuşkusuz. zım'dan etkilendiği kadar Piraye'den al mıştır sanatsal duyarlığını (266). () Piraye ki, "kendisine veruen şevleri sakla mak bir ahlak sorıınu "dur onun içın... Memleketimden Insan Manzarala n'ndan Hikmet Kıvılcımlf nın saklaması için kendisine verdiği dehcrc dek ni ce örnekle doludur yaşamı... (279 vd.) Çocuk Memet Fuat'ın tanıklıgını yap tığı ajjk o sıra başlar işte: "Sokaktan yanında bir arkadaşıyla Nâzım Kcciyor. / Bana el sallamış mıydı? Yoksa arkamdakilcrin kaçıştığını görmuij bakmadan mı geçmişti? // Nâzım'dan niyesaklanıyorîar? Ben Nâzım'ı tamyorum. Çok seviyorum. // 'Nâzım geçti,' diyorum. / Sanki bilmivormuş gi bi, 'Oyle mi?' diyor annem... / Biliyorum bildiğini, ondan saklandığını, ama niye saklanıyor, onu bilmiyorum..." (61, 62) Memet I'uat'ı dinlemeyi sürdürelim mi? "Yıllar sonra babam bir gün söz arasında bana şöyle dedi: / 'Biz Piraye'yle banşırtiık, ama arayabirbaşkasıgirmişti.' /... llişkilerinde ölçülü bir insandı, kesinlikle öyle babalık tilan taslayan bir havası voktu, ama bana giiven verici gelmiyordıı, ona bir yakınlık duymuyordum. (...) Benim sustuğumu gorünce, o da sustu. / Ne diyecekti acaba? / Kurım benimle evliyken bir başkasına âşık oldu, o yüzden benden ayrılmak istedi mi diyecekti? / Piraye o araya giren kimseyle de evlenme ye karar vcrmiş deuildi ki... Herhalde bir yakınlaşma, bir hoşlanma söz konusuydu, ama karısını karnında bir çocukla bırakıp konser vermek üzere Paris'e gitmiş, dört yıl geri dönmemiş, birlikte gittiği şarkıcı kadınla ilişkisi oldıığu dillerde dolaşmış bir kocanın.dönüşünde yuvasının dağılmasuıı araya bir başkasının girmesi yüzünden diye değerlendirmesi akıllara durgunluk verecek bir kendine yontma