Katalog

'0, modern Tiipk mimarisinin mimarıvdı' SERCAN ÇALIŞKAN Vedad Tek üzerine bırçok kıtap yaytmlandı fakal hazır0 lami} oldugunuz kitap, Vedad Tek'in hayatım ve mmıarlık seriivemm anlatan en detaylı çalışma oldu. Sızı höylt' bir çcılışma yapmaya ıten fey ncdır? Mimar Vcdad Tek'in yaşamının, tarihin dönüm noktalarında geçmesi ve yaşamının incelenmesi ile dönemin algılanması, ayrıntılandırılması saölanmış olacağından, ayrıca kişisel olarak da Vedad Bey'ı bir kez daha bu yakınlıkta okıımak iste£i ve onu okumak aynı zamanda dönemini okumak anlamma geldiği için önemliydi. Ve de Vedad Tek'in torunu Selma San'nın bana gelerek elinde böyle bir malzemenin olduğunu ve bunu degerlendirin demesi beni böyle bir çalıs,maya ıten en önemli nedenlerdı. Bir dnneme damgasım vurnıu^ olan M Vedad'tn " liirk mıman\ını mndernize" ettıjlı one türülmiiştür. Vcdad Tek'in mımari alanda nasıl bir değışım yarat/ı Afife Batur ile Mimar Vedad Tek üzerine kimlik kaıtedılıyor. Ya da o jiıinün yenı mımarisınde bir kımlık yaratmaçabası mı () done min mimari sinde bir kimlik yarat ma çabası var. Vedad Tek'in o döneme özgü bir kimlik yaratma çabası yok fakat onun derdi kendi kimligini aramaktır. 19.yüzyılda Paris're Akademide okumıış bir mimar olarak tstanbııl'agelip çalışmaya başladıfiında "nasıl lasarlamalı" sorıısıına kendi cevabını bıılmaya çalışmı^ıır, "Kimliğinin i/inde" derken claha çok Vedad'ın kendisi için aradığı yanıt, peşine dıısjtugü yanıt neydi, hangi tasarımı yapmak için nasıl duşunecektı bunu vuıgulamak istedim. Yapıları da gozden geçirildiğinde cok değişik denemeler yaptığı görülmektedir. Yani onun yapılarına, hemen kısaca milli mimari deyip kestirip atmak kolay değildir. Yapıları çok kişiseldir. Cıünümüz mtmarlan, tasartmlarında özgür olamamaktan ve ışveren ya da imar koşullarıntn yönlendırmesi karşıunda eser yaratma ortamından uzaklapnaktan şikâyetçıler. Vedad Tek dünemınde de bu böyle miydiya da Vedad Tek nasdbtr mimarlık ortammda mesleğini yaptı '•> Vedad Bey döneminde mimarlık mesleğini yapmak çok daha zordu. Çünkü mesleğin kuralları daha belirlenmemişti. Bazıları o kurallardan şikâyet ediyor olsalar da o dönemde kurallar yeter li açıklıkta değildi. lşverenin etkisi şimdikiyle karşılaştırılamayacak olçiideydi. Vedad Scr mimardı. Ne istenirse onu yapmak zorundavdı. Mimara o anlamda çok iazla ozgurluk alanı bırakıldığını sanmıvorum. Yalnız o dönemin ınsanla BASIN TOPLANTISINDAN; Millı mimari söyleminin klişelere yaslanan, genellemeci üslubunu a^ maya çalıştık ve mimarın kendisının okunması voluyla, mimarın söylemi ne ulaşmaya çalışan bir konsept çerçevehinde kitabı nazrlamaya çalıijtık. Aynı zamanda Vedad Bev'in, bu tıır önceden kabul cdilmış, ıdeolojik di yebileceğimiz klişeleıe kendisinı hıç kaptırmadıgını ve bunu kendine özgü bir hıçımde vorumlamaya girıştı ğini, dolayısıyla hayatının her aijama sında kendi nıimaı i kimligini aratlığı ni görmekteviz. Vedad Tek'in tek renklı olmayan bir portresı var. Bu calışma, tlaha pek çok ara^urmacının, yazarın, edebiyat çının, tarıhçinin ilgisini çekmeli dir.Yani Vedad voluyla ulııs devletin doğuşunun sancılarının yaşandı^ı bir dönemin, ki^ilerin yapıtlarına baka rak da anlamak ınümkün divedıı^ıınmekteyim. Bizim çalıijmamı/ın ıla bu anlamda, daha sonraki çalışmalara ışık tutmasmı dilivorıım Mimaıidönemlereaıt monogıalileı çok eksik, boyle oluma da lıpkı milli mimarinin genellemeci söylemine benzer biçımde, biitün mimarı do nemlere ait ister istemez geneüe!;tin ci sövlemlere giriyoıuz. Bunu bı/.ım bir eksigimi/ olarak görüyorum. Bu cksiğın aşılabilmesı için ınonogralık etüdlerin savıca çoğalması ve dönem hakkındaki deKerlendirmelerde daha enıin, güvenli bilgı tabanına oturma sı gerektiğini düşünüyorum. • K İ T A P M "Bir mimarın kitabını yazmak kolay değil... Meslek yaşamını yazsanız, projelerden, tasarımlardan, binalardan sayfalarda söze yer kalmaz... Özel yaşamına girseniz, coşkularında, hüzünlerinde, sıkıntılarında, her anında, yine binalar, projeler, tasarımlar... Her ikisini yazmaya kalktığınızda ise bazen bir projenin hem başarı, hem de gerilim yarattığını görür, hangisini öne alacağınıza karar veremezsiniz... Ya da tersi olur, bir bina, yaşamında burukluk yaratan anılarla gerçekleşmişken, aynı bina alır mimarı dünyaya taşır; kendisi de neye uğradığını şaşırır... Iştc böylesi bir zorluğun doruğa tırmandığı Vedad Tek için eğer Afıfe Batur kolları sıvamasaydı, inanıyorum ki kimse de buna kolay kolay cesaret edcmezdi... Afife Batur, sadece güçlüğü aşmakla yetinmedi, kuşkusuz aynı zamanda bir mimar olarak da 'halden anladığı için', Vedad Tek'in tüm yönlerini bir insan ve bir tasarımcı kimliğinin bütünleşmiş duygularıyla belgeledi." Bir başka mimarımız, Oktay Ekinci söylüyor yukarıdaki sözleri. Bu sözleri duyar duymaz hemen Afife Batur'lu bir söyleşi gerçekleştirdik. ğını düsünüyorsunuz? Vedad, modern Tiirk mimarisini yaptığını kendisi başta söylemektedir. Modern olma düşüncesi, Ronesans'tan beri devam edegelen ilerlemeyi ifade eden bir kavramdır. O bakımdan Vedad Bey'in temsil ettiği dübüncede, sürckliliği sağlavarak ye ni olmak miimkiindür Eskiyi unınısatan yenı, yeniyi ifade eden eski ijeklinde tasarımlar yapmak mümkündü ve Vedad Beysürek liliği sağlayarak veni olmayı seçen bir mimardı. Vedad Yek yapılarıntn hugiinkü durumları ve kullantlı$ bıçimleriyle ılgılı ne düşünüyonunuz? Yapılarının birçoğu ortadan kalkrı. Benim en (,ok ortadan kalkmasma üzüldügıım yanılarından biri Mezbaha binasıdır. Çünkiı bu bina Türkiye'deki çağdaşlaşma projesini temsil etmekteydi. Istanbul'uıı bir sağlık sorununun çözüınlenmesını gerçekleştiren bir endüstriyel yapıydı orası. O mirasın ortadan kaldırılması dogrusu çok acı olmustur. Vedad Yek'ın mimarı üslubu ile ilgili dnşıincelerınız nedır? Tek başına bir mimari üslubu yaratmış demek çok doğru değil ama o mimaride kendi kimligini yaratmaya girişmiştir. Onun üslubu, tarihi sürekliliğin inşasına giden yolda bir arayış olarak ifade edilebilır ıztnde" derken, hangi Osmanlı Geç Dönem mimarlığının en karakteristik Orneklerinden blrl olan Buyuk Postane vedad Tek'in adı ve kimiiği İle butunie$mı$tir. SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T S A Y I 68 1