Katalog

Direncin şairi Kurdakul'un anıları yayımlandı Geleceğimizi aydınlatacak bir kitap ClZAI VINDFN B A B I A L İ ' T E Tüm kitapları "Evrensel Basım Yayın"ca yeni düzenlemelerle okura sunulan şükran Kurdakul'un son zamanlarda iyi gitmeyen sağlığı onu sevenleri üzüyor. 0 ise, acılarını ve rahatsızlığını alt etmeye çalışarak ömrü boyunca yaptığı gibi toplantılara koşuyor, konuşuyor ve ülkesinin aydınlık geleceğine katkılarını sunmaya devam ediyor. Anıları da bu duruma bir ek gibi. önerYAĞCI Ş ükran Kurdakul; 1943te "Tomurcuk" ile başlayrp "Zevklerin ve HiiJ yaların Şiirleri', "Giderayak'. "Nice Kaygılardan Sonra", "Izmir'in Içindc Amcrikan Neferi", "Halk Ordulan", "Acılar Dönemi", "Bir Yürekteıı Bir Yaşamdan', "()kselerin Yörcsindc ", "Ölürnsüzlerle ", "îhtiyar Yüzyı la" ile sürdürdüğü şiir kitaplarıyla özgün vc özgür bir şair olarak edebiyat dürıyamızı zenginleştiren, "ycnılıkçı Türk şiirinin köşetaşlarından hiri "dir. Kurdakııl'nn edebiyatımıza katkıları, şiirinin yanı sıra öykü süyle de sürdü: "Tanığın Biri", "Beyaz YakaJılar", "Kurtulıiijtaıı Sonra", "Önların Çocukları". Onunşairveöykücüolmaklayetinmeyeceğini kamrlayan edehiyatçıllğı, döneminin sorgulayıclsı olan "Yeryiizü", "Beraber", "Yelken", "Ataç" gibi dergilerle; kültürümüze zenginlikler katan "Ataç Yayınları"yla, bilincn edebiyat tarihi anlayışının sınırlarını zorlayıp özgürlüğün ve diyalektiğin üzerindetemellendirdiği "ÇağdaşTürk Edebiyatı" adlıedehivat tarihiyleveyoksayılaıı, görmezdeıı gclinen, ıınuttunılmaya çalışılan edebiyatçıları dagüııdenıe taşıyan, 1518 şair ve yazarın ve 136 düşün ve sanat dergisımn yer aldığı "Şairler ve Yazarlar Sözlüğü' ile sürdü. Edebiyatçılığınin diğer ürünlcri ise, "Nâzım'ın Bilinmeyen Mek tuplan", "Naınık Kenıal", "Şairce Düşün mek', "Zindandaki Şair, "Nâzını Dünya ve Biz"dir. Tüm bunlar, yalnızca yazmakla yetinmeyenbiredebiyatçınınürünlcriydiveo.siyasal ve kültürel yaşamdaki örgüîlü savaşımıylu, " 1 üıkiyc Işçi Partisi", "Türk Edebi yatçılar Birliği", "Türkiye Yazarlar Sendi kası", "PEN Yazarlar Derneği", "Nâzım I likmct Külrür ve Sanat Vakfı", "Özerk Sanat Konseyi', "Ulusal Sanat Kıırulu" gibi kuruınlardaki yöneticilikleriyle de yaşamını ve yaşamımızı zenginleştinneye devam etti. Ona, "1983 Ncvzat Üstün Şiir Ödülü", "1998 Filisrın Yazarlar Birliği BanşÖdülü", "19. THYAP lstanbul Kitap Fııarı ()nur Yazarı", "1999 Makedonya Yazarlar Birli ği Edebiyat Yasası Ödülü", "Dünya Şiir Günü 2002 Büyıik Ödülü", "2002 Terakki Vakfı Şıır Onıır Ödülü" ödülleri vcrildi. Ilakkında Alpay Kabacalı ("Coşkunun ve Direncin .Şairi") ve Oner Yağcı ("Şükran Kurdakul; Yaşanıı Saııatı Yapıtlan") kitaplaryazdı. "50. Sanat Yılı", "70. Yaşı", "75. Yaşı' birçok il vc ilçcde, birçok kurumca toplantılarla kntlanaı. I'ünı kitapları "Evrensel Basım Yayın "ca yeni düzenlemelerle okura sunulan Şükran Kıırdakul'nn son zamanlarda iyi gitmeyen sağlığı onu sevenleri üzüyor. O ise, acılarını ve rahatsızlığını alt etmeye çalışarak ömrü boyunca yaptığı gibi toplantılara koşuyor, konuşuyor ve ülkesinin aydınlık gele ceğine katkilannı sunmaya devanı ecuyor. "Biz ki acılar döncmindcn / cllerimizi kirletmeden geçtik..." dercesine... "Cezaevinden Babıaliye Babıali'den TÎP'e" adıın verdiği anılariyla geçmişe yolculuk yaparken de geleceğimizi aydınlatıyor Şükran Kıırılakul. "Yetim Çocuk Duyarlığı" ile başlıyor anılarına vc o daha bir yıl dörl aylıkken toprağa verilmiş olan, "kaç cephenin savaşçısı nldııgıınıı sonradan öğrendigV' babası Binbaşı Mehnıet Salih Şenremini ile il ili sorular sorduğunu aktarıyor. "'l'rah ııs'a, Balkan Savaşı'na, Sarıkamış'a, Süıa Çölü'ne, Çanakkale'ye." katılan babasının o yıllardaki fotoğratlarına bakarak asker olmayı düşlediğini söylüyor. Ulusal Kurtuluş Savaşı'na lstanfuıl'daki Mim Mim adlı gizli örgütte çalışarak başlayan babasının yokluğunda geçen çocukluk günlerinı şiirle nasıl doldurduğunu, "ye rım çocuk" duyarlığıyla çocuk dergilerinde ve magazin deıgilerinin şiir sayıalarında hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerinin yayımlanmasını anlatıvoı Karşıyaka Ortaokıılıı veNamık KenıalLisesi ınleokurken, "Kaç kıışağın kafasını aburcuburdan arındırıp bilımscl kazanımlara açık tutan" Sabahattin Arıç ve Zıya Şölen adlı iki öğretmeniııin katkllarından ve oyılların çocukluk arkadaşlan olan Attilâ flhan, Mustafa Şerif Oııaran, Kem;ıl Bekir'den söz edivot "YETİM ÇOCUK DUYARLIĞI" f, ZENCİN BİR YAŞAM şükran Kurdakul e$l İle blrllkte. 16yaşmdayken "Yedigün" "lstanbul" ve "Fikirler" gibi lstanbul dergilerinde adını görmcyc alışmıstır ve kendı olanaklarıyla "Tomurcuk" acilı şiir kitabını (1943), ertesiyıl da "Zevklerın ve Hülyalann Şiirleri"ni çıkarır. Bir yd içinde de kendindeki değişimi gözlemeye başlar: "Serveti FünunUyanış'ı tanıdım, yeni edebiyat harekctinin yalnızca GaripçÜere bağlı olmadığını öğrendim. Sait Faik'i, Nâzım I likmet'i, Sabahattin Ali'yi okııdum. Dünyamızın arka penceresini aralayarak ne vazgeçilmez gerçeklerüı, ne korkulu ri'ıya ların var olduğunu öğrendim. Rilke'yi, C e hov'ıı, Ciorki'yi, Balzae'ı okumaya başladım. Kendi gerçeğimi öğrenmeyebaşladım. Bu gelişme şiirferimi de etkilerdi. Acelc ctmediğim zaman dizenin yapısını belirleyen kendine özgülüğü bile buJmaya başladığımı görüyordum..." (s. 18) İYİMSER OLMAK Kurdakul, "çok küçükkeıı acılaruı üstesinden gelmenin ustası obııuştum..." diyor. "tyımser olmayı yaşam fclsefesi haline" getirdiğini; kültür odakları olan Izmirve Karşıyaka Halkevleri'nin çalışmalarını; Kcmal Bilbaşaı'ın yazdığı "tzmir Kültür"; Behice Boraıı, Niyazi Berkes, Peıtcv Naili Boratav'ın çıkardığı "Yurt ve Dünya"; Besim Akımsar'ın cıkardığı, Behçet Necatigil'le Nahit l)lvı Akgiin'ün şiirlerinin çıktığı "Kovan" ve "Fikirler" deıgilerinin o yıllannı; Izmir Şehir Tiyatrosu'nun kuruluşunu; Nâzım Hikmet iıı rahlei tedrisinden geçen" Naci Sadullah'ı anlatıyor. "Sosyalist Savaşımda llk Adım" bölümünde,40 Kuşağı'nın "kendimizle, iktidardakilerle, hızla gelişen Dcmokrat Parti" ile hesaplaştığını; 20 Flaziran 1946'da kurıılup dört beş ay içinde birçok büyük ilde örgütlcnen ve Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi'nin (TSEKP) ve Türkiye Sosya list Partisi'nin (TSP) bayrak açtığını; bu partilcrin ve "Sendika", "Ses", "Gün", "Yığın", "Dost" gibi gazete ve dergilerinin 16 Aralık 1946'da lstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı'nca kapatıldığını; bayrak açtığını; Recep Peker'in "Truman Doktri ni"ne minnettar kalışını ve hapislikle ilk tanışmasını anlatıyor: "Evden alıp öııce 1. Şube'de tuttular... Sonra tzmir Eski Cezaevi'nin Jandarma Karakolu'nda bir odaya kapattılar... Ertesi akşamüstü çıkarıp şakur şukıır kelepçe taktılar bileklerime. C)kuduklarım, birçok şe e alıştırnıış olacak ki pek umursamadım... )enizli'ye götürülüyorduın, trenle..." (s. 3334) Bu günlerin biriktirdiği duyarlığı yansıtan şiirini de aktarıyor: "...Jandarmalar, elleriınin garip ııöbetçi leri / Daha ilk kampana bile vurmadan / Yalnızlığın kelepçesini taktı içime... / lçimdeki adam kabına sığmıyorgenc... / Kaç akşam geçirdiğim bırınci şubeden / Bir tünelden kopar gibi çıkıyor trenimiz /Jandarma lar, ellerimin garip nöbetçileri / I Iangi yal nızlığa gittiğimizi söyler misiniz?.." (s. 34) 19261927 doğumlu altı genç lise öğrencisi TCK'nin 141142. maddelerine aykırı eylemde bulıınma savıyla Dcnizli'dc turuklanır: "Savcı ifademi aldıktan sonra cezaevi nin yolunu tuttuk. Demir kapı açıldı kapandı. Duruşmalar başladı, bitti. Dürüstlüfiü ve ihaneti tanıdık. Savcılarla yargıcların bizlerden başka dünyalann insanlan olduklannı gördük. Karar verildi. Beraat edcrek çıkan arkadaşların ardından sevınmenin ve de bir başına kalmanın hüznünü yaşadık..." (s.35) Dört buçuk ay sonra Yargılay'ın tahlive telgrafı ile cezaevının kapıları açılır Kurcfakul'a; "cskisine benzemeyen, tedırgin bir özgürlük dönemi" başlamıştır. O, "asıl güç"ün "kalem'de ve "nirlikteçalışma "da olduğunun bilincindedir; çiinkii: "Biri dü şüncenin somutlanmasını, öteki yaşanıa geçmesini" sağlamaktadır. 1947'de "Gcnç Nesil" dergisini (3 sayı) çıkanr genç arkadaşlarıyla. Calıit Sıtkı'nın Nâzım Hikmet üzcrinc yazdığı şiirin son iki dörtlüjğü bu dergıde çıkmıştır: "En yavuz evladı bu memleketin / Nâzım Ağbi mapushanelerde çürüı ' Eluard'ın dediği gibi, Fraıısız direnç hareketiniıı şairlerle ka zanddığını öğrenmiştir; "Çünkü onlar biz demeyi öğrenmişlerdir." Kurdakul, "Bence bizim toplumsal savaşım tarihimiz için de gecerli olan bir yanı var bu sözlerın." diye ekliyor. O yılın haziran ayında askere alınarak "Maraş Sürgün Alayı"na gönderilir. 1950 Ağustosu'nda tezkeresini alıp lstanbı.l'a gi der. Sınavı kazanarak 6 ay Beşiktaş Noterliği'nde daktilocııluk yapar, sonra Ziraat Bankası'nın Bahçekapı şubesinindeposundaçalışır. "Kaynak" tlergisindeşiirleri çıkar. Rıfat llgaz'la, A Kadir'le, (lahit Irgat'la, Aril Barikat'la (Damar), Liitti Eıisçi ile ta nışır, onu anlatır; 1946 tutukliuııalanndan sonra Mehnıet Ali Avbar'ın "Hür" ve "Zincirli Hürrıyet"; Azız Nesın'in "Başdan", "Yeni Başdan"; Kasıh Güran'ın "Nuh'un Gemisi"; Baıışseveıler Cemiyeti'nin "Banş" dergi ve gazeteleriııi çıkardlklanni; bu dergilerin "demokratikleşmenin vazgeçil mez koşulları adma savaşım verirken ABD yardım programının ülke bağımsızlığına ters diiştüğünü anlatmayı giindemlcrinin birinci maddesinde" tuttuklarını; bu nedenle de "son CHP hükümetlerinin onları yasadışı baskı yollarıyla susturmaya çalış tı"ğını söyleycn Kurdakul şöyle devam ediyor: "Markopaşa, kapatıldığı içın Merhıım Paşa, Malunı Paşa adlarıyla çıkmak zorunda kaldı..." (s. 39) l "YERYÜZÜ" Baskılann Demokrat Parti iktidarındada sürdüğünü; 1951 yılı sonuna doğru ()rhan Kcmal, Rıfat Ilgaz, A. Kadir"le birlikte "Yeryüzü" adlı bir dergiyi çıkarmaya karar verdiklerini; ilk sayının 15 Ekım'de, Nâzım Hikmet'in Romanya'da olduğunun öğre nildiği günlerde çlktığını; ikinci sayıyı bağ ladıklarında "TKP tutuklanıalan"nuı baş ladığını; dördüncü sayı çıkmadan Aril'in runıklandığını; çıkan üç şıır nedeniyle Suat Taşer, Şükran Kurdakul ve Sabin Şendil'in mahkemeye verildiğini anlatıyor ve ekliyor; " Yeryüzü'nün yayınılandığı yıl Ce zayir halkı kurtuluş savaşı veriyordu." (s. 40) îktidar, bağımsızlıkla ilgili Atatürk'un demeçlerinden alınan sözler hakkında bile sorujturma açmaktadır... "Tasarıların Kaptan Köşkünde" bölü münde Orhan Kemal'le tanışmasuıın öyküsünü anlatırscvccenlikle. "Yeryüzü"nün K İ T A P SAYFA 12 C U M H U R İ Y E T SAYI 723