Katalog

Milliyet Yayınları vc Çağdaş Yayınları ardı ardina iki yazarımızın, Kcmal Anadol ve Fahri Erdinç'in kitaplannı yayımladı. "Karşı Yaka Memleket" ve "Diriler Mezarheı "öte yakada yaşananları anlatıyor. SENNUR SEZER Karşı Yaka Memleket KAllKlKKDİNÇ Kemal Anadol ve tahri Erdinçten karşı yaka... H er şcyi anlatabilirsiniz, aşkı, sevdigınizı aldatmayı, çok severken öldürmeyi... Inandırabilirsiniz de. Anlatımınızın gücü, inandırıcılığınızı sağlar. Sanırım, anlatılması en zorduygu "göç" olgusudur. Yabancı bir coğratyaya, gonül rızasıyla gitmenıze ınandırmak zordur demiyorunı. 1 leı insarnn yüreğinde, yaşam koşullan zorlaştığında "gitmek" dileği kıpırdar çünkü. Göçün anlatılması zor yanı gidilen yerdc, kaçtıgınız ycri, hatta koşullan özlemenin doğallığına inandırmaktır. (Göçlerin en zor ları kuşkusuz geri dönüşü olanak.sız olanlar. Bu tür göçlerin en büyüğünü, yarattığı onulmaz özlem duygusuyla birlikte Nâzım r likmet'in şiirlerinden tanı yoruz. Kcmal Anadol'un anı romanı da Nâzım I likmet'in bir dizesinden almış adırıı. Bu ad, Karşı Yaka Memleket, bizi Nâzım 1 Jikmet'in özlemini anımsata rak romanın temasına hazırlıyor. Biraz daha dikkatliyseniz, kitabın kapağında Nâzım Hikmet'in bir başka şiirinin yer aldığını fark ediyorsunuz. Bu, yurdundan kömünizmin anayurduna göçetmiş bir komünistin öyküsüdür: I lacıoğlu Salih'in öyküsü. Böyle bir düzenleme, göçlerin kimi sorunlan çö/umlemedeki yetersizliğınin de, roma nııı konusunun da ipucu. Kitap arkası yazılarından daha ıncelikli olan bu dü zeni düşünen ve uygulayanı kutlamak gerekli. Karşı Yaka Memleket/ Bir Ayrı lık Roınanı, Kemal Anadol'un. 1941 do ğumlu Anadol'ıı, polıtıkadan (15, 16 ve 18. dönem milletvekili), gazetcciliğinden, belgesel dört kitabından: (12 I'A'IiiI Cîünleri, Kartal Maltepe'den Sağmalcı lar'a lıısan Maıızaraları, Milattaıı Sonıa, TermikSantrallerc \ Iayır) tamyoruz. Bir makalesiyle 1963 Yunus Nadi Armağa nı birineiliği ve Abdi tpekçi Barış ve Dostlıık ()diilü (1994) de vaı yaşam öy küsunde. Bence, oııuıı özyaşanı öyküsünün önemli bir ayrıntısı, kitabın sunııldııgu kişi: "Babam ve arkadaşım Turgay Zilıni Anadol." 194()kuşağı şair ve yazarla rından I. Zihni Anadol, kuşağının seruveninin önemli tanıklarından biri. Trıı va Atında ilk Akşam, Kırmızı Ciül ve Kasket, (.an Pazaıı Yolcuları, Aydınlığa Omuz Verenleradlı kitaplarındayaşadı ğı giinlerle ilgili önemli açıklamalaı ya pan Zihni Anadol'un yakınlığı ve arka daşlığı, Kemal Anadol için, kuşkusuz onemlı bir dayanak noktası oluşturmuş. Kemal Anadol, Karşı Yaka Memleket'i yalnızca babasının anlartıklarına daya narak yazmamış, Mehmed Kemal'ııen F'ahri I'.rdinç'e pek çok yazarın kitabını incclemiş. Bu kaynaklar kitabın arkasında yeralıyor Seçtiğı kişilerin kimliği, an lattığı olayların sıradışılığı onu kolayca "nostalji, ya/ıklanma, suclama" tutsaklarınadüşurebilirdi. Kemal Anadol, bııtıızaklardan aıaştııınacılığı ve anlatımıyla kurıulmuş. Bir gece sınırı geçerek Bııl garistan'a sığınan üç gencin öyküsünü, tarihsel plana oturtarak anlatmayı başar nıış. K.ırşı Y.ıka Memleket, l'ahıı Lrdinç, Ziya Yamaç ve Tıığrul Deliorman'ın yaşamıntlan kaynaklanıyor. 1949 yılında yabancı bir ülkeye sığınan bu gi'iıçlerı, bu kararı vermeye /orlayan koşullar, git tikleıi yeıierde yaşadıkları, hem bir ro DİRİLER MKZARLlCl Kemal Anadol (saflda) Karsı Yaka Memleket te Fahri Erdinç'in (soldaı, ziya vamaç'ın ve Tuğrul Deliorman'ın öyküsü yanında, Nâzım Hlkmet ten de anılara yer vermlş. man akıcılıgıyla anlatılıyor, hem dc Türkiye ve komşularının yakın tarihinin gözden kaçan nokralarının altı çiziliyor. Fahri Erdinç, Atatürk ilkelerine bağlı, yoksul bir ögretmendir. Türk filmlerinin bir dönenı yinelemesiyle kanıksanmış, neredeyse yok sayılan din hocasıögrctmen çatışmasının dengesizliği; ögretmenın devletçearkalanmayışı yüziindcn ögretmenligi bırakmak zoıunda kalır. Konservatuvar eğitimi alır. Bu arada Sabahattin Ali ile tanışır ve onu kendine ıısta olarak seçer. ()/el vaşamındaki olumsu/luklar, yurt gerçeklerindekilerle bırleşiıue anavurdunda yaşam çekil mez dııruma gelir. Sogıık s.ıvaş vılları, hertiııhi mııhaleleti "komüniznıle" suç lamaktadır. Benzer baskıları vaşayan ar kadaşlarıyla biı likte, yandaşı olduğu söy lenen ideolojinın yonetimde olduğu ülkeye göemeye karar veriı. Aneak, göçtüğıı ulkede cıe hcr şey gıillük gulistanlık deüildiı. Ve onu bevinçle bağıına basa cak kışıler yokrıır. Karşı Yaka Memleket, l'ahrı l'.rdinç'in, Ziya Yamaç'ın ve Tuğrul Deli orman'ın oykusü yanında, Nâzım I lık met'ten de anılara yer vermis. Bir bölumünü, lahri l.rdinç'ten dinledigım bu anılartlan kitapta eksik kalnıış birisini burada anmak istıyorum. Bulgaristan a göçcn, I ürk aydınları, günlük konuşmalarda sıkça kullanılan "Inşallah, maşal lah, AJlah kısmet ederse, Allah razı olsun, AJlah rahmet eylesin" vb. gibi kaIıplann materyalizmle ve komünizmlc uyuşup uyuşmadığı konusunda tartışır!ar. Nâzım Hikmet'e danışmaya karar verirler. Nâzım, karşılıklı yakınma ve suçlamaları şu cümleyle yanıtlar: "Kesin şu manasız tartısmayı Allah aşkına1" Karşı Yaka Memleket, hem r'ürkiye hem Bulganstan ıçın (inemlı bir kıtap. 1 iırkıve'deki konuinist ve sosyalist hareketlerm, vıırtdışınd.ı yaş.ıyabilen ulusal komünist partilerin .sorunlan, sosyaliztTii kurmaya çalışan bir ulus ve cografyamn sorurılarıyla paralel olarak ilk kez anlatılıyoı beııte. Kişiselden genele yayıla rak. Bu geni^ aeı, ben/eı saneılaıın yaşantlığı oteki Balkan iılkeleri için deönemlı ipuçlaıı veriyoı. Yaşaııanlar, kitapta yer alan bir şarkının sözlcriylc özetlenebilir: "Scn ey koca Balkan, bizim Balkan/ Ne kadar çile cektin/ Ne kadar sır sak ladm/ Sen ey koca Balkan, bizim Balkan Balkanlar'da, günümüzde de süren kaynaşmaların ipuçları bu araştırmadaıı da çıkarılabilir. (iünümüze ışık tutan bu araştırmanın önemli bir yanı da içerdiği lotoğrar ve belgeler. Örnegin Nâzım I likmet'in bu şiır kaıalaması: "Döşekte, "Sen ey koca Balkan" toprakta, havada, suda,/ ansızın, bekle yerek, uykuda,/ bu dünyada/ nasıl ölecckscm./ nasıl öleceksek. (...)" Nâzım Hikmet'in bu dizeleri, tıpkı kitabın kapağında yer alan dizeleri gibi, kitabın bir başka yanını vurguluyor: insan ömrunün sınırlılıĞı ile ülkelerdeki mücadeleleıiıı smırsızlıgı... Anı romanın, hemen tüm kişilerı, inandıkları düzerıe, dinginliğe, mutluluğa kavuşamadan olmiışlerılir. Bir gün vatan toprağma gömülmeyi o/leye rck... Kem.ıl An.ulorun çalısması, yalnızca belgesel bir onein ta.şısa, bclkı söz ctmcye değer bulma/dım. Belgeler, her çalış ma için bulunabilir. Aynca bu belgeleri çeşitlı kurgularla istediğimiz biçimde yo lumlayabilir, belgelerin kanıılandıpını yalanlayabılirsiniz. Kemal Anadol, bel geleri degerlendirmede ve yorumlam.ı da, olabildiğince yansız davranıyor, bu önemli elbct. Ama asıl önemlısi, kurgu daki başansı. Aıılatımını bir rotnan gibi kurmaya, okurıın dıkkatini uyanık tut maya özen göstermiş. Karşı Yaka Memleket, okuru şaşırtan, düşündüren bir biçjmde başlıyor: "Gözlerini açınca hemen iki şeyin larkına vardı. Bulundu)*u yer sallamyor ve bir yerlerden gelen soguk hava tüm vü cudunu etkiliyordu. Titrediğıni, ilıklerı ne kadar iişüdügünü hisbetti. tlli, kemikleri, sırtı, her vanı acıyordıı. Sankı vııcu dıına bir şeyler batırmışlardı; şimdi de yaraların sızısı başlıyordu. Gözlerini kırpıştıraıak karanlığa alış mak ısredi. Beş, altı parçadan oluşan en Ii tahtaııın üzerinde yattığını lark etti. Aşağıda karanlık odanın penccrcM oldu ğıı anlaşılan camın varısı açılmıştı ve ıçe riye bu/. gibi sogıık giriyordu. 'Bu boğuk hava filan değil, açiKça riızgâr' diye du şündük. Dişlerınin birbiıine çarptığmı lark edince 'Ilayır ruzgîrdan da güçlü, fırtına gibi bir şey' dedi kendi kendine. Cîözleri karanlığa alışmıştı. Tam karşıda kendisi gibi tahta üstiinde bir aılam yatı yordu. Aşağıya baktı. Karşılıklı iki pey kenin üzerine ıkişerkişi oıurnıuşl.ır uyuyorlardı." Bu sahnc okııra ilk anda bir hapısane hücresini anımsatmakta. Bira/ sonra, bu hapisane boğuntıısu, yerıni traji komık bırgerçegebııakaeaktır. Uyanan kişi.biı hücrede değıl, "Istanbııl'a giden posi.ı treninin üçüneü mevki vagonunda'dır. CUMHURİYET KİTAP SAYI 440 Başarılı bir anlatım Erdlnç, Yamaç ve Deliorman Fahri Erdlnc. ustte zihni Anadol yanda ise Nazım Hlkmet le birllkte . SAYFA 8