Katalog

2 t T E U Z 1 8 8 8 • Galeri Nev'den üç önemli ressamımızın resim albümleri. . . . ,? sayfada • Leyla Şahın, Inci Asena'nın iki şiir kitabını ete alıyor yazısında .. 6 sayfada U Sennur Sezer, Kemal Anadol ve Fahri Erdinç'in kitaplarından hareketle "Karşı Yaka Memlekef'i değerlendiriyor H sayfada U Gürsel Aytaç, edebıyat estetiği ve eleştinsı üzenne yazılannı sürdürüyor / 4 sayfada Cumhuriyet Mitlerle savaşan bir yazar Fred Halliday Fred Halliday 1 ürkiycli okurun yakından tanıdığı bir isim. Kitapları 1970'lerin ortalarından başlayarak dilimizc çevrilmeye başlandı. Şimdiyc kadar dilimizde ikisi makaleler derlemesi olan beş kitabı yayımlandı. Nisan ayında Istanbul'da gerçekleştirilen 1. Uluslararası tstanbul Kitap Fuarı'nın 'Onur Konuğu' olmuştu Fred Halliday. UMUT OZKIRIMLI £ "¥"slam tehdidi mitlcri, tıpkı meşruiyet ve mılliyetçı I lik mitlcri gibi, iktidarda kalmak ya da iktidarı clc Igeçirmekı isteyenlerın sıyasi mücadelelerinde kul landıklan söyleminnir parçasıdır.' Bıı sözler, Frcd \ lalliclay'ın Sarmal Yayınevi tarafından Türkçeye çevrilcn Islam ı>c Çatışma Mıtı adlı son kıtabında yer alıyor. Yukaııdaki alıntıdun da anlas.ılabilcce ği gibi ya/ar bu çalış,masında, ()rtadoğu vc tslam hakkında üretilcn mitlerle hc;>apla:;iyoı ve bu mitleıin ardındu saklı olan gündemi gozler onııne sermeye çalışıyor. Kıtabııı adında geçen 'çatıs.ma mili' de buradan geliyor. Islam ve Batı dünyaları arasında köklerı yüzyıllar öncesine uzanan bir 'uygarlıklar çatıs,ması' olduğunu öne süren bu mit, farklı bıçımlcrde hcm Batı'da, hem de Müslüman dünyada üretiliyor. Bu anlamda bir is.birliğındcn söz etmek bıle miimkün Batı'da ortaya atılan 'tslam tehditi' mitlcri kcndi davalarını haklı kdmak istcycn tslamcılar tarafından sahiplenilirken, 1 lumeyni ya da Saddam I liisc yin gibi radikal liderlerin söylcmleri de Batı'daki 'cadı avcıları' tarafından kullanılıyor. Amaçsa aynı: Bitmek tüken mck bilmcycn iktidar mücadelelerinde avantaj sağlamak. Yazar, 'çatışma mitini' anlattığı giriş bölümünde içten bir itirafta bulunmaktan da geri dıırmuyor:' [Kitabımın] her iki grup taıafından da hoşnutsuzlukla karşılanabileceği tahmin cdilebilir' J'Vcd Halliday, uluslararası ilisjdlcr alarunda çalışanların yakından tanıdığı bir isım The Makınv of the Seamd C.old War vc Rcthıtıkıng Intcrnatıonal Kclatıons adlı çalışmaları şımdiden konunun klasıklen arasında sayılıyor ve pek çok üniversitede ders kitabı olarak okutuluyor. BB(^! Diinya Servisi için öndc gelen devlet adamlarıyla yaptıgı röportajlar tekrar tekrar yayımlanıyor. Yazarın geçmişi dc hayli ilginç. trlanda'da Katolik ve cumhuıi yctçi birailenin çocuğu olarak dngmıış; bunun sonucıında erken sayılabilecek bir yasta milliyetcilik ve etnik eatışmalarla tanışmış. Oğrencilık yıllarında Ortadoğu'ya merak salnıiij ve Londra'ya gclerek Bernard Lewis, Bill Warren gibi dönemın iinlii hocalarının ders verdiğı School ot Oricntal vc Af rican Studics'c kaydolmuij. Bu arada CUMHURİYET KİTAP SAYI 440 (S8'deki öğrenci olaylarına aktif bir şekilde katılmaktan da geri kalmamış. Daha sonraki yıllarda Perry Andcrson, Tom Nairn gibi yeni solun öncle gelen isimlcriyle New Lcft Rıvıctv'u cıkartmaya başlamış. 1983 yılındaysa The London Schooı of Economics'e girmiş. Akademik hayatını halen bu ünivcrsitenin Uluslararası llişkilcr Bölümü'nde sürdüren Halliday'in ilgi alanlan Orta<Joğu'yla sınırlı dcgil: Uluslararası ilişkiler kuramlarından devrimlere, toplumsal cinsiyetten milliyetçiliğe büvük bir çeşitlilik sergiliyor. Aynı çeşjtliliğe kitaplarında da rastlanıyor: Arabıa tvithuut Sultam, Iran Dictatorship and Dcvelap ment, (MaxineMolyneux'ylebirlikte) The Ethıoptan Rcvolutton, Revolutıon and Toretgn Policy The Casc afSu uth Yemcn, 1967 V)S7, Arahs ın Exıle Yemenı Communtttes ın Urhan hntain bu kitapların yalnızca bazılan. Yazar şu anda da biri devrimler, diğeriyse Ortadoğu ülkclerinin dış polıtikaları üzerine iki kitap hazırlamakta. liltiM ve Çatıştna Mtlı, ıkı ana bolıımden olıışııyor. Bıınlardan 'Ortadogu'yu Yorumlamak' başlığmı taşıyan ilki, üç ayrı alt bölümdcn olu^uyor. Bu böTümde yazar, 'Or tadoğu nasıl çözumlenmeli?' sorusunu yanıtlamaya çalışıyor. Bu bağlamda önce Batı'da yaygm olan baküj açıla rını dcğerlendiriyor, sonra da kcndı altcı natıf yaklasımını sunuyor. Halliday, Ortadoğu'ya yönelik iki temcl bakıs açısı belirliyor. 'Kcndineozgııcüliık' (partıculamm) adını vcrdigi ilk bakış açısı, Ortadofiu'nun Uçüncü Dünya'nın diğer bölgelerinden farklı olduğunıı, bu bölgede ki çatışmaların ancak 'yerel' tarihsel süreçler ineclenerck ve yeni değer yargıları geliştirilerek anlaşılabilecegini sa vunuvor. Bu görüşcgörc, 'Ortadoğu toplumlarının davranışfannı anlamanın yolıı" tslam"ı cözümlemekten' ge çiyor. 'Evrcnsclci' olarak nitclcndiriIeDİlecek ikinci goriışse, Ortadogu'nun dünyanın diğer bölgelerinden farkJı olmadığını, dolayısıyla genclde kabul cdilcn olçüt ve değer yargılarının bu bölge için de geçerli olduğunu öne sürüyor. Halliday her iki yaklaşımı da, tartışmalı kuramsal varsayımlara dayajı olmak ve ideoloiik amaçlara lıizmet ctmekle suçluyor. (^)nerdıği çözümse bu iki yaklaşımın bir sentezinedayanıyor: Analitîk bir evıcnsclcilik ilc tarihsel bir kendineozgııcüluk. Bıına gore ()rtadoöıı ı'ılkeleri, ta rihsel oluşum süreçleri ve farklı toplumsal nitcliklcri gözardı edılmeksızin incelcnmeli, ancak söz konusu ince lcme evrensel analitik ölçütler yardımıyla yapılmalı. Bir başka deyişle I lalliday farklılıkların dikkate alınmasını, Devamı 4. savfaJa