Katalog

scl sayılabılecek formalıst ve morfolo jık bır tııtum sergılemesının yanı sıra, sanat toplumbılımıne de gonderme yapıyot Butun bıınlar Ra/ın'ın bır bı lım olarak gorduğu s>anat tauhının ır dclemclcrı vc açıklamaları ıçınde kalmayı seçmış ve otekı ınsan bılımlerıyle de ılışkı kurmak gerektığını dus,un muş olmasından oturudııı Bazın'ın bır sanat tanhçısı, yanı fclscfecı değıl de bılım adamı olarak bu ş,ckılde dav ranması doğal vc haklıdır Çunku, sa nat urunlennın tarıhsel vc gorunurde kı varlığına ılışkın açıklamaların otesı nc geçcrck ba/ı kuramlar ılcrı surul muş, olsa da, sanatın ozune vc ne ol duğuna ılışın tanımlamalar yapmak, aslında felscfcnın ırdeleme alanına gircr Ne var kı, Bazın'ın, açık ve kesın bır şekılde bclırtmcsc de, sanatı, fclscfe, bılım ve teknolojı gıbı bır ınsan ctkın lığı, hem ınsanın gerçekleştırdığı hem de ınsanoğiunu dıyalektık olarak olıış turan vc gerçekleştıren bır uğras, bır çaba, bır eylem, bır "praksis' olaıak gormeyc eğılımlı olduğu bır varsayım olarak ılcrı surulebılır Nıtekım Ba zın'ın, "Hegcl, çok dalıa once, sanat eserının, ınsanoğlunun, evrımınde ha yatı bır anlamı ve onemı taşıdığını gormuştur" demesı, bu açıdan anlam îıdir (s 569) Yanı Bazın, sanat tarthçnı olarak, bu tarıb ıçınde olup bıtenı, sırgılemek le, derleyıp loplamakla vc anlaşılabılır kılmakla yetınıyor, ama sanattn ozune fehefı bır açıklama gclırmıyor S. Hilav Kuşkusıi7 oylc Ama bu durumun, Ba/ın ın bır eksıklığı değıl, sanat tarıhçısı, yanı bılım adamı ola rak dıkkatiı davranmasının sonueu ve dolayısıyla bır ııstunluğu olduğunu unutmamak gcrekır Bazın sanat tarıhı değıl de felsefe tarıhı ya/saydı, id nıan ıçındekı art arda gelısjerı bakı mından cle aldığı felsefe sıstemlerının ve gorus,lerının Tİokmunu yapaeaktı kusjkusıı/ Belkı dc, aynı soıunların çeşıtlı /aman ve mekân kos,ullarında ycnıden ele alındıklarını go/ onunde tutup felsefc sorunlaıının laııhını ır deleyeccktı, yanı bır tur sorunlar tıpoIOJISI ya da morfolojısı yapaeaktı Ayrı ea çeşıtlı sıstemlerm vc gorusjenn te melındekı ctkcnlerı ve eğılımlerı dc ortaya koyacaktı Ama tıpkı Sanat Tarihi'ndc olduğu gıbı, felscfcnın ne ol duğu sorusuna kıs,ısel bıı cevap getır meyeeektı (telsefe tarıhçısı olarak kal dığı surece) Vc hıç kus,kusuz, doğıu davranmış olacaktı Bu orneklemedcn sonra, yıne de Ba7in'ın sanatın ne ol duğu konıısıındakı gorus,une ılı^kın olarak ılcrı surduğumu/ ve l legcl konusunda soyledıklerıne dayandırdığı mu varsayıma doncrek s,unlan ekleye bılırı/ Bazın'ın dokumunu yaptığı vc sana tın kaynağına ılışkın olan yaıı felsefî ya ı\d kuramsal acıklamalarda dıkkatı çckcn bır ortak nokta var Bu acikla ınaların hepsınde, sanatı yaratan kay nak ık yaratılan .anat urunu bırbırın dcn ayrı ve sanatın o/ncsı ıle nesnesı arasında bır nedcnscllık ıhijkısı var, ama bu ılıs,kı sadcce o/neden nesncye yonclıyoı ve nesnedcn ozncyc donmu yor Sanat o/nesı ılc nesncsı etkıleş^m ve surcç ıçınde değıl, aıalarında dıya lcktık bır ılı^kı vc bııtıınscllık yok Oysa, ınsanın sanat urunu yaratışının vc bu uıunlcrın ınsanı da bır ırk ola rak yaraıtığını unutmamak gcrekır Aslında, sanatın ne olduğu sorusu, ın sanın ne olduğu sorıısuyla ılıntılıdır insan, o/u onceden belırlenmış, ol mus, bıtınıs, ve ne ısc hep ovlc olan ve kalan bır varlık dığıldıı, bıı değişım vc olııs.tıır, bıı sureçtn, kuıdını yara tarı bıı varlıktır doğrudan doğruya CUMHURİYET KİTAP SAYI 434 verılmış dolayımsız varlığı, yanı doğaya ve ıçınde yaşadığı toplumsal çevre nın geleneklenne, Kuraflanna, manevı değerlerıne karşı çikarak ve çabayla, çalısmayla, emekle ve çcsıtlı eylcm bı cımlerıyle (sanat da bunlardan bırıdır) bıı dolayımsız vaılığı olumsıı/layarak ve dıyalektık olarak aşarak kendını adeta bır "yapıt" olarak ortaya koyan bır varlıktır, dolayısıyla, ozgurluktur vc gcrçek bıreysellıktır ve bu o/ellıkle rı olduğu ıcın de tarıhı olan, yanı ta ııhsel bır varlıktır Oyleyse sanatın ozu, ınsanın olumsu/layıcı ve aşıcı et kınlığının ve eylcminın, yanı praksısının O7cl bır çesıdı (tıpkı, bılım, tekno lo]i ya dasıyasal mucadclc gıbı) olması açısından, ınsanoölunun kendını bu O7el alanda ve ozel araçlarla nesnelles, tırmesı, kendını yaratması vc seyret mesı ve kendının bılıncını zengınleş tırmesıdır Hegel, bundan oturu sana tı, Tın'ın, yanı ınsanoğlunun ve yarat tığı tarıhın ve kulturun, duyusal dun ya ıçınde kendını gostermesı (çunku sanatın malzemesı, kavramlar ve soyut duşunceler değıl, duyularla algılanır varlıklar ve onlara dayanan ımgclcr dir) olarak, yanı ınsansallaşmasının ve özgurleşmenın bır aijaması olarak go ruyordu Dolayısıyla, sanat etkınlığı nın, praksisının, yaratıcılığının dcrecc sı ne ıse, ınsanın rıayvansal vaılığından sıyrılmasının, ozgurles,mesının, kendı nın bılıncıne varmasının, kısaeası, ın san adına layık olmasınm derecesının de ne olduğunu soylcyebılırız • Sanat Tarihi / Gcrmaın Bazın / Çevırenlcr l Bolum Ihra Nural, II Bolum Selahatttn Hılav /Sosyal Yayın lar/596 s Bîlim ve teknoloii nolitikamız f Şükran Şahin daha yalın bır tutum izlemiş araştırmasınaa.Oncelikle Türkiye'nin özelliklc 1963'ten ünümü/e bilim ve teknoloji arşısındaki resmi davranışını olabildıöince aracısız bir anlatımia ve bır bütünluğu gözeterek betımlemiş. Bu amaçla geniş ölçüde kuramsal bilgı ve Dclgelerin verilerine dayanmış, ardından bir bilimcı kımlığiyle eleştirel ve sorumlu bir değerlendirmeye tabi tutmuş bilim politikamızı. AHMET HALUK ATALAY* davranışını olabıldığınce aracısız bır an bır oneme sahıp Bır TUBİTAK belge latımla ve bır butunluğu gözeterek be sınde ıfadeedıldığı gıbı "Ulusal tnovastımlcmek, bu amaçla genış olçude ku yon Sistemi, Türkiye'nin sanayileşme ramsal bılgı ve belgclerın verilerine da eşiğini gcçip enformnsyon toplumuna yanmak, ardından bır bılımcı kımhğıyle ve gıderek nilgı toplumuna evrilınesieleştirel ve sorumlu bır değerlendırme nin, bu ikili sorunu aynı zaman diliminye tabı tutmak Kıtabın ılk onaltı sayfade asabilmesinin, manivelasıdır". Bılım sının ÜEC.D Raporu'nun (3) ozelukle ve teknolojıyı hızla ekonomık ve toplum Turkıye'nın ulusal araştırma gelıştırme sal yarara donuşturme beccresının mak (Ar Ge) sıstemı uzerınc çozumleme ve ro duzlemde orgutlenmesı anlamına ge değerlendıımelerının yorumlanmasına len "Ulusal tnovasyon Sıstemı" mcrkez aynlmıs, olması bu açıdan oldukça an lı bır bakış açısı, bundan boyle yuksek lamlı oğretımden kentleşmeye, çevre sorunla rından ulusal guvenlığe, îstıhdamdan ka OECD Raporu'nun değerlendırılme mu yonetımının yenıden yapılandırılı^ı smı ızleyen bolumler, gene buyuk olçu na dek her tartışmanın ıçerıklı olması ıs de ulusal bılım polıtıkasına ılışkın çoğu tenıyorsa temel almak /orıında kalacağı aynı /amanda noımatıf bır etkıye sahıp bır duzlem oluşturacağa benzıyoı belgc ve raporlara dayanıyor Bunların onemlı bır kısmı konuyla yakından ılgı Boyle bır kavrayış, Şahın'ın yapıtını lı dar bır uzman çcvre dışında kalan keoluşturmaya koyulurken neden ıkıncı sımlerın ılgısınc ılk kcz Jjalıın'ın kıtabı yolu seçtığıne ılışlun yazının başında sovesılcsıyle sunulmus oluyor 1983 'tc zunu ettığım argıımanları sanınm daha oluşturulduöundan bugunc gecen on anlaşılır kılacak • dort yıl ıçınde aııcak uç ke/ toplanabı(*) Marmara Unıversıtesı, Hukıık Falcn ve bu toplantılardan sonuncusunu kultesı, Oğretım elemanı Ağustos 1997'dc gerçekleştıren Bilim ve (1) TUBıTAK'ın bır çalışma raporun Teknoloji Yüksek Kurulu'nun (B TYK) da bu olgu çarpıc ı bır bıçımdc ^u sozlc r çalı^ma vc kararları aynı zamanda VIII le dıle gclıyor Türkiye'nin bilim ve tekBes, Yılhk Kalkınma Planının bılım ve noloji sö/konusıı olduğunda, temel ekteknolojıde ulusal bır atılınıı hedefleycn siği çoğu zaman sanıldıgı gibi, Bilim ve unsurlarına kımı noktalarda açılım sun Teknolojı Polıtıkasının olmaması değil, raa ozellığını de tas,ıyor Kurulun aldığı varolan politıkanın gereklerınin, sistemyırmıdoku/ karar arasında Turkıye'nın sel bir yaklaşım, sureklilik, sıyasi ya da bıı bılgı toplumu olmasına yonelık tek toplumun ilgili butun katmanlarına mal nık hukukı altyapı perspektıflerı oldu eailebilmiş bir kanırlılık ıçinde ve tam ğu kadar, orneğın ulusal Ar Cıe Butçesı bir bıitiın nalinde hayata geçirilememeoluşturulması gıbı operasyonel adımlar sidir." Turkıyc nın Bılım Vc leknolo/ı da yer alıyor Pohtıkası, TÜBÎTAK, BTP 97/04 Ağustos 1997, s. 15. Şahın'ınılk ıkı bolumeoranla daha geniij bır oylumla ele aldığı jenerık tekno (2) Çokdısıplınlılık Bılım Polıtıkasının lojılere ılışkın strate|i vc hedefler ıse ya neredeysetanımsalbırozellığıdır Al.ının pıtının uçuncu bolumunu oluşturuyor Turkçc'dekurucusu sayılabüecek bu ça Gerek VII Bes Yılhk Plan, gerekse Ulu lışmada bu o/cllık s.oylcce vurgulanıyor sal Bılım vc leknolojı Polıtıtcası bclgele "Bilim Politikası tam anlamıyia disiplinrı I urkıye ıçın şu alanları jenerık teknoler arası bir konudur. Sadece klasik, "bilojı olaıak oelırlıyor Bılısım, nukleer limi inceleyen" disiplinlerden değil, ikalan, u/ay (havacılık) vc askerı teknolo tisat, sosyoloji, teknoloji, eğitim, hukıık, jıler, ılcrı mal/cmeler, robotık ve oto tarih vb. disiplinlerden yararlanır ve son masyon, bıyoteknolojı, gcnetık, denız bı zamanlardaki gelişmesiyle de kendi lımlerı tcknolojıleıı lşte Şahın'ın çalı^ içinde birçok aît dısıplinlere ayrılmıs,masının bu son bolumundc, aerek I U tır". hrgun Turkcan, hknolojmtn I hn BİTAK bunyesındc geıekse 'rUBtTAK, nomı Pnltttkğı, Ankara A I T t A Yay , Tıırk Bılımler Akademısı ve 1 urkıye 1981,s 203 leknolojı (ıclı^tııme Vakfı'nca olu^tıı (3) So/konusu tapor boylesı ulkı ra rulan "BilimTeknolojiSanayi Tarlışporlarının hazırlanmasından uyulan su maları" çerçevesınde urctılen tekıl stra rece uygun olaıak hazırlanıp 1994'te ta teıılcrı karijilaştırmalı olarak dcğcrlendı mamlanmrş, ozgun metın Turkçe'ye çcv nlıyor rılırken yayımından 1996 ya dek geçen Bu değerlcndırme ve dayanağını olus,suredc ortaya çıkan ve ulusal aras,tırma turan belgelerın dar anlamda soz konu gelıştırme sısıtemını ctkılcyen yasal ve su reknolojılcıın uretım veo/umsenme yonetscl dcğı^ıklıklerın de cklenmesıvle sıyle sınırlı olduğu sanılmamalı Bunla TUBİTAK tarafından yayımlanmıştıı rın Ulusal Bılım ve leknolojı Polıtıkası Bk? OECD Türkiye Ulusal Bilim ve nın unsuıları olahılmesı ıçın gercklı Teknoloji Politikası Raporu, Ankara TUBİTAK, 1996 Ulusal tnovasyon Sıstcmı"necnş,ilme sınc yonelık stratejı, yanı ıtım bu çabala rın ' hılım vt tcknolo|i polıtıkası başlı Türkiye'de Bilim ve Teknoloji Politiğını taşımasına neden olan temel surecin kası 19631997: KurumlarBclgeler. lsmmıarısı I urk topltımunun uçıınc u bın tanbul./!)uhraıı Şıifrın/ do^ı'bı Yayınla yıldakı ya/gısını belırleyeoek dcnlı krıtık rı 1997 160 \ SAYFA 15 Şükran Şahin'den ilginç bir araştırma T uıkıye ıcın bır ulusal bılım ve tek nolo)i polnıkasından so7edıldı ğınde bu alana ılışkın kuramsal taı tışmaların ya da orgutsel oluşumların dı^ında kalmış çevrelerın tepkısı, nere deysc şaşma/ bır bıcımde Turkıye'nın bır bılım polıtıkası mı var" sorusunu bı ı<\i kuçumseme bıra/ da s.as.kınhkla sor mak oluyoı Bu •jaşkınlığın bır nedenı ar tıkazımsanamayatakbırmcelığıulaşmi!} bulunan I uıkce bılım ve teknolo)i polı tıkası ya/ınından habersı/lık olabıleceğı gıbı, bır dıgcı ncdcnın de ıılkemı/ ıçın planlı kalkınma donemının başlangıcı sa yılan 196O'lı yıllardan gunumuze bılım vc teknolo|i alanındakı ulusal lıedeflerın tuttıırulamami!} olmasınm getırdığı kıs mı basarısızlıöın yolaçtığı toplumsal du yarlılık cksıklığı olduğu duşunulebılır (1) llk neden bır yana, ijukran ^ahın'ın çabasının asıl hedefı, ıkıncı ncdenın mevcut ve olası ctkılerıne kar^ı olabıldı ğınce gcniij bu okur kıtlcsını aydmlat mak Şahın'ın, boylc bır amata ulaş mak ıçın ızlcvebıleceğı baş,ka yollar ua olabılırdı Orneğın, genıs. olçude Tıırk çc bılım polıtıkası ve ıktısat polıtıkası ya /ınma dayanarak bu yoldakı kuramsal bıleıyı, gt ncl okuıun 1 urkıye gundcmıylc dee!;les,tiRbıleceğı tarzcla populcrles, tırmek bunlardan bıuydı ()ysa bıı tııtu mun daha ba^tan ıkı sakıntası vardı Bı rıncısı bılım polıtıkası gıbı cok dısıplın lıbıralanın bıles,ımındcveralanbılgıkol laıından (2) bırının daha agır basması sonucunda asıl amaç gozdcn kaçabılırdı tkıncısı hcı bır uzmanlık alanının konu ya ılışkın kavıam çeıçevesının zorunlu tanıtımı, okuyunı açısından dogıudan lığın ve butunluğun kaçırılmasına yol açabılırdı Bıınların otesınde Şahın daha yalın bır tutum ı/lemış Rorunuvor Oncelıkle I uıkıvt'nın o/cliıklc 1963 tengunumu ze bılım vc teknolojı karçısındakı ıcsmı