Katalog

Fırat Suvu Kan Akıvor Baksana ADNAN ÖZYALÇINER Yaşar Kemal barış ıçın scslenıyor Y as,aı Kemal ın "I ırat buyu Kan Akıvor Baksana" adlı uçlemesının ılk kıtabı 'Bıı Ada HıkâycM adı nı taşıyor Adı gıbı oyku, bır ada eksenın de elc. alınıyoı (,anakkalc vakınlaıında I ge nın sıslı uhıkl.ıımda bır yerdt bulıı nan bu adanın bınkıcc yıllık verlı halkı olan Rumlaı mubadi.Ii. \.ıs ısınagore Yu nanıstan'a goç cttııılmıs,tn Ada bosaltıl mı^ verles,tmlmck ıı/ere Yunanıstan'dan gclec c k Tıırk ummınİLrını bcklcmcktc dıı Ne var kı mubadılkr gclmcden verlı yonetıukr, ycrlı halklaıı vcıle^mck ıste yenkreparakarsilığında M\ ulatopr tk \t ev satımına başlamıslaıdn Anıa kasaba lılaıdan buıavı pek ıstcklı çıkmamakra dır Adayı uzak ve ıssı/ saymaktadıı lıalk Belkı de yu/yıllanlır bıılıktc v ısadıklatı kardes gıbı olduklatı Runı halkmın bıı sabah erkenden esy ılarını bılı ıl ını ul ın kovukluklan evletı yerleşmıvı bınkıce yıllık cmekktmın ı/ını taşıyan topı ıklaıı ıskmeyı ıçlerı goturmcz CJO/ gore goıe hırsızhk gıbıdır bu onlar ıçın I laksı/ ye rc el koymakrır Bıı gun kasabaya bıı yabanu gelıı Adı Poyıa7 Mıısa olan bu yabancı tck basına bır kayıkla adaya gıckıck gezıp goıcluk rcn sonı ı bııınya yırkşmek ıçın kasaba \ a d o n u Kasabalxibi.il PoyrazMusa va Kumlaıın gotuleıılmesınden duydugu u/untuyuanlattıktan sonra vcrlı yonetıeı luın donduıdugu dolapları açıklar bvet etenclım buıılaı Rumlaıdan ka lan bııtun cvlerı so7iım ona ıçık artrır mayla sattılar Yok, has,a, kınıseeıkleı ın. bıı tarlanın nc bu cvm açtk ıırtıımıvlı satıldığını ncgordu, nc deduvdu Hcp el altından sattılaı I la/ıneve uç kuı us yatır clılarsa kcsekrıne yu/kurus attılar Bov klıkle Kaı un kadaı /uıgın oklulaı BLI ka sabada onlann ruş\etçılıgını vcdısmden yctmısıne kadar h u k e s bılıı Bıı ısm ını dus.ru m ılmııdumne, Lıpıyı çalmadan ıçeuve gneeeksın içeıdc bırıkıı ını \aı beklcvcceksın O scnın ıçın beklcdığını durusunılan anlaı, odadakıkı ı lıcmuı ba sından s ıv aı ay ıga kalk ıı ak ı lını sıkar sc nıkaısısınaotıııtut kahvesoylu.senhos, beşten sonıa daha ondan ne ıstedıgını soylcmcdcıı keseye davıanıısaıı \eıcee ğın altının sayısı ne ıstedıgıne b.ıglıdır ama uç altından a/ını kabııl ctmc/ Fger uç altın yeıınc ıkı altın kovaısan onunc çok ofkclcnıı 1 k k tek altın koyaısan da vak venıeden kım ııluısan ol oclasından çıkamazsın Karsı koyacak olıııs ın d ı dı saıdakı ı/bandut gıbı aelamlaı geln suıın kemıklerını kıraı un ufak edeıkı Berbcrın çı/dığı bu tablo, bugunku çe tılesmenın başiangıcı gıbıdır Poyıa/ Musa, dcnılenlcrı ycrınc gciııc tek adada bır evlc bıraz topı ak edınır Ic k ba^ına adava ytılcijiı Bıı surc sonra ada da yalnı/ olmadıgını anlar Kımseyı gor mc7 anıa, hc r gıdi1; gclı^mdc bıı ı orıu goz lemektedır Halk Poyra7 Musa'nın cesaretıne hayrandıı "Macerası ncolursaolsun, boylcbırın sanın, yaküjiklı, akıUı, ^ckı bır ınhanın, ıib telık de Kafkaslı, Dağıstanlı bır kısının boyk bır adaya kuıdısını, henı dc tek ba ^ına hapsetmesı bır o/vui itlır Dıyorlar kı o atlada bır hayalct dola^ıyorınu^ Bu ha yaletten dolayı o adanın onunden bıle kımse geçmıvormus O adadan ayrılan Rıımlaı.hayalattLn kuıtuluyoıu/ dıycbn sevınmı^,bırsevınmı^lcr, goçemrınıalın ta uı, gun, uc geec zıl takıp oynamısjdi Gunahı vebalı boyunlarına, onlar sevın^ Bu, kasaba halkıyla ada halkının vcniden bir araya gclerek eskı şenliklı gunlerı ya^atmayı ıstemclcnnin habcrcısıdır. "Fırat Suyu Kan Akıyor.Baksana" valnı/ bu adada deöil, ulkcnın hem doeusunda, nem batısında, hem de dünyanın ncr bır yerınde baris. ı<,ınde hcp bırlıkte, ınsanca yaşamaya bir ı^ağrıdır. Insanlığımızı yenıden kazanabilmek içın. krınden sırtakı R perkrkcn, ha yalet de gelmis aı alarına gırmı^ o da onlarla uc gun, uç gece Mrtakı tepmnî " tşın rengı hıc <k oyle cieğıldır Hayalct, uc bın yıldıı yerlcşık oldukları ulısını bırakmak ıs tc ım \ciı lıcı kı^s çckıp gıdeıkı.11 oıada gı/lenm MU\A ılk ııka tak kısjyı vuıaı.ağına and ıcmn. olan Vasılı Atoynatano^lu dur Onıın ıtın clındc tukk calılaıın arasına g ı / k n ı u k ul ıva uıdıpgıkn Po\ı ı/Mıı sa >ı kollamaktadır ()\ku bovıınca Povra/ Mıısa ık Vasılı Atoynatanogkı arasında bır kaçıp kova lamaca va^ınacaktıı Yışar Kcmal bu kacıp kosalamacının ya^andigı;.a\ialaı boyuıua lııılıııınc tJu^ man edılmis ıkı ınsanın olum kalım sava sınıı arasıiRİa I uıkı\< nın vaklaşık ^()\ıl lık rınhını ı k alıvor Turkı\c halklarınm bııbııkııiK kııdııılnıasını anlatıvor lıısa nın doganın vıkımını dık gctınyor Busurcc Sarıkamı^'ı, Allalıuekbeı dag laıındakıseıuvenı Suryanı kırımını asker ka^agı, ba^ıbo/uk bır <,Ltc ekmanı olaı ak vabamış olan Poyraz Musa'nın gO7undt n anlatılır Kırımlar, baskınlar, soygunlaıla suru() gıdcı Poyraz Mıısa, bır baskındı \arılınıp Btck\ıkrın clıne ge<;er hnııt Musa vı ıvıkijtıııp \anında alıkovaı "Poyra7, [ mırın Bcdcvılerı nı<,ın basıp talan ettıkkııııı olduıdukkrını scııaca gınd ın (Kİu konuyor, o d a bırcok ^ t u so ruvoı, anasını I)ababinı, koyunu, kasaba sını \ i'jamlarını Sarıkami'j ı F n v e r P ı ^a \ı bıtkıını vıveıek oldurdugu I lalı/ Paşa yı hcı ^t\ı her $eyı soruyor Bıık\ı baskmlaıını askcı ka<,aklaıının, Kuıtk rın luıkkıın Aı ıplarınYe7idısoykııım larını bıı tııılu soramıyordu ^L/iclı kınmlaıını anlatırken o kosko caman hu/unlu teren go/lerı kısılıyoı, ka panıyor acı icinde çırpınıyoı sesı kısılın ca\a kad.ır kendındcn ge<,crek konus,u \oı scsı kısılıp ^ıkmaz olunta da susu \ortlu 'I ırat' dıyordu, "F ırat gunlcrcc avlarLaınsdiıoluleııyledoldudatastı 11 ı ıt sııvııkanakıyorbaksana " " D ı t l e " d ı yoıdıı 'Dıck gunkıcc, aylarca ınsan olu kııvk doldu taîjtı Dıınvanın bııtun kar talları cok ındıler, (,okk ınsan ctıne doy dulaı " <. ıiınumu7de dc sonu gelmeyen boykı ıımlaıın acı gerceğ\ını, Errur şu sozlerıyle dık gıtırıyor (,ocuk demıvor bebck genc kı/ dc Iıkanlı, yaslı, hasta ckmıyor tlaglaıı (,olk* ıı, mağaralaıı delıkleıı bu bır arayarak "^ < /ıd ı bııl ırak oldutu\orlar Cıcnc dc lıı kcnmıvoı vılmıvoı, dırcnıyorlaı Ve bu tıın ınsanl ıı h ıbcrkrı olsa da olmasa da onlaıla bıılıktc olduıuluvoı acı (,ekıvor, asagılanıvor fııkenıvoryaonlaı tuktnmı yoı Okluıcnkı dc onlar kadaı onlaı gı bı onlaıla bıı lıkte oluyorlar ya olduk krının, (.urıuluklerının farkına \ aı mıvoılar' îjımdı yuıclundan kovulm ık ıstencn Vasılı ılcÇanakkalc'dı lngılu gcmıkııııı batuııkcıı Turklerlc bırlıkte o gemde re top mcımısı atıp baca larının ıçıne duşıırmuştu Musa Poyra/ ın yaşadıklarını o da yaşamısjı "Koyun butun evlerı tutus, mus vanıyoıelu Koyun evlerı nın hcpsı talıtadandı Yaşlılar, ıkı buklum olmuslaı hastalar çocuklar, genç guzcl kı/lar dahı bıyıkları vcnı tcrkmış ılclı kınlııar, vanan evleıekn can havlıvle dısarı fu lıvoı, hrlar fıı lam 1/ da yo£un bır yaylım atc sı\k karsılanıvor dıısen dıısuvot duşmc v nk ı dı \ man ı \ k r c \cnidcn sığınıyor laı az sonıa yenickn dı^aııya \aylimatc sı gcrıevlere fçerdc cıvıt cavır vanan lar Dıs.aıda kan ıçmck debeknıp debe lenıp sonra kaskarı kesıknler Bo\ k çok koy vangını goıdıı Vasılı As kerlerın bır kısmı yangından k ıçanların usiunc kursunsıkıyoılaıdı Yuzba^ıuzak tatı kıırsııın siknıavanları saptıvor, koşa koş.if r ılı\oı o aske rın katasına tabanca sının namlusunu dayayıpsıkıvoı veredu sen ıskeı eğer olmemıssı., tabancasında kı kuısunlaıı bıtınceve kadar aıdı aıdına hıı vedı canlı ınsanın basına bosaltıyor, voıcvc dağılmıs bcyne tıksınerck baktık tan sonra oıadan avrılıvor otckı askcrın bevnını dağıtmaya gıdıyordu Cıene de bıı çok asker yangından kaçanlara kursun sıkamıvordu " Vasılı bunlardandı Onu adasından 07 uırdımclan ko\ma\a gckn adamsa Vası Iı \c gore yuzbasinın ta kendısıvdı 'Bugıın o adam gcleeektı vc bu adam yangından kaçanlara kuışunsıkmayanas kerlerın beyınlerını dagıtan vuzbaşıya buı/ıvoıdu Ben/emcse bıleolduıecektı \a, ben7cmesı çok dah ı ıyiycJı Daha gu /el oldururdu O v d u o Ikı ınsan bırbırı ne tıpı tıpınabu kadar ben/ermı,oduro O, çoktan olumu hakctmHjtıı O degılsc, onun burada bu ıssi7 adada ne ış,ı \ar bır vuzbasji nıçın, bu dünyanın e>te ucundakı adaya gelsın, hem de tek basına* Pckıyı, bu bov onun boyu, bu kırmı/ı bıyıkfar onun bıyığı bu uzun yu/, bu kalın dudak lar, bu kcmerlı burıın onun burnu deöıl mı1 Onu bır goz açın kapayıncaya kadaı bıle yaşatmak suç ueğıl mı'" * Yasadı£ı acı ger çekleı m onu surukle dığı duşuncelerden uıkcı Vasılı "Kes, ""*• kıo vangınları.o bıtlcıı doku lenkıı aklı nagctıımc mıs cilsa\ dı' tlıyt ciusunuı Masal soytaml Yaşar Kcmal, oykıısunu masal soylemıyleaktaııyoı Yeı vcı Bınbıı GcceMa salları'nı kıskandıracak do^a tabloları çı zıyor Onun ıçın olanların dun mu oldu ğu, bugıın de mı surdug'u konusunu du sunmedtn hangı donemdc olursa olsun ışlenen bır ınsanlık suçunun acısını yure öınızın cn dcrın yerınde duyuyorsunıu Ibterdoguda ıster batıda olmus Onem Iı olan boyk bır suçun ışlenmemı^ olma sıdır Adada va/, bır şolenle başlar "Nısanın sonuyla mayıs baslaıı bukaç gunlu^une adaya bınlerce, on bınlerce sa yısı/ turck kus,, nereden gelıılerse her yıl gelırler ıkı tepenın arasını ust uste doldu ıuılar 'kcıyuzu gokyuzu ku^a kescr Bu tıın adavı bır kuş cıvıltısıdır alır Kus cı ultısıiKİan denı/ ne kadar dalgalı olursa olsun dalgaların sesı bıle dııyulma7 Ko yağın zevtın agaçları, yaban gullerı, ıncırlerı narian, otları, çıçeklerı kuştan go /ukme7 ( ) Adalılar, kendılerını nıldıbı lelı bu hep boyledu Kuşlaı ne çok gelıı lerse, gokten yaömur gıbı ne kadar çok ya garlarsa yaösınlar bu tansık kımsevı ^a sırtma7 Valni7 bınlerce kus,un renklcrı dunyayı doldurmuş, saçılan renkkıı her kesı buyulemıştır Herkes uykııda olsun, gozlerı açık olsun rcnk dus.lcrı gorur ( ) Kuşlaraağiarkıııulıır Incebalık ağlarıdır bu aglar Yu/krce kus bu ağlara takılıı lar, kızlar, kaclınlaı a^Iaıdan kuşları top larlar ( ) Yıllar vılı balık yemekten bık mı^lardır Sonu gehneyen soy kırımlar Çeteleşmelerin başiangıcı Ortakyazgı Çınarlaım altına a k ş k r yakılıı, atesje rın ustunc kazanlar konur kus etı pılavı yapılır Dunyada bu kus, etı pılavı Kdddr le//etlı bır yemek, butun ada ant ıçer In cıl'ccl basar kı, dünyanın hıçbıı vt ıındc yapılamaz ' Bu şolen uç gun sıırcr Adanın boşaltı lacagıyıldaboyleolmustu Aclalılaı ada nın boşaltılıp gıtmc /amanınm geklı^ın den habcısızdıİer sankı ("Vakıt çabuk geçtı go/ ıçıpkipayın eaya kadaı mayıs ayına gclındı Butun bahçeler du7enlenmıs çiçekler seb/eler ekılmıs, clma, kıraz, zcvtın, se.ltalı lıclan lan dıkılmı^, gullerın agaçların dıplerı doldurulmus, kayıklar tcknckr onarıl mı^ boyanmıs venı aglaı oıulmus. eskı a/*lar cldcn geçırılmıs damların kırcmıl lerı aktarılmış suvolunun ustuaçılmış kı ıılmış pohrenklcn ekftıştııılmıs, her sey ycilı yciıne konmuş, balık avınavsa el ıha nısanın başında çıkmaya ba^lamı^larelı Bu yıl da o kadaı çok kılıç vardı kı ha maşallah, suvıın vu/ııne se rılmış uyuyan balıklaıın yclekrı aydınlık eknı/lerı doldıır mustu (Karınca) adasına ' olukla paıa akıyordu ( ) Bovlcsınc bır çalıs ına boylesıne bır hav huy ıçındc vaktın gclıp de geçtıg^ının kımsecıkleı farkındaolmadı Yu/ba^ı, arkasmda on ıkı candaı mayla bırlıkte adaya ı\ak basmcadır kı, hcı kcs donup kaldı ( ) Yu7basınınarkasın £ dan da tckneden esnallar, tucW carlar 7engın çıftlık sahıbı r k. koyluler, zengın kasabalılar ındıler ( )Onlerı ne gekn SAYFA 12 CUMHURİYET KİTAP SAYİ 434