Katalog

Cemal Süreya'dan Zuhal Tekkanat'a mektuplar Günün Mektupları Cemal Süreya, Zühal Tekkanat'a yazdığı mektupları, şiirlerinden alıştığımız bir anlatımla yazmış. Düşler, gerçeklerle, ayrıntüar, başka şairlerden dizelerle iç içe. Bir çiçek dürbünü gibi, Cemal Süreya'nın coşkusu, şiirinin kaynaklarını, yaşadıklarını ve yaşamak istedıklerini yansıtıyor. Kimi noktaları çok açık, kimi noktaları belli belirsiz. "Onüç Günün Mektuplan"nın bu ikinci baskısına, Cemal Süreya'nın çeşitli dönemlerde yazdığı 24 mektup eklenmiş. SENNUR SEZER ir yazarın, bir şairin yaşamının, düsüncelerinin en iyi göstergeleri, günIükleri ve mektuplandır. O kişinin dünyaya bakışı, şiirinin, öyküsünün, romanının ipuçları cn açık biçimde, günlüklerde, mektuplarda görülür. özellikle mektuplar, tek kişiye seslenişleri, gündelik olaylardan yolaçıkışları, yayımıanması olasılığı hcsaplanmadan yazılışları ile kişilikler için gcrçek tanıklıklardır. Edebiyatımızda heııı mektupların, hem günlüklcrin yayımlanması nek gelenek değil. Yazarlar, şairlcr, ya^arkon, kcndilerinin denetimindeyken yazıp çizdiklerini, yayıınlamamayı seciyorlar. Olümler, günıüklcrin, nıcktuplann kalıtçilann denetiminc gcçmesini sağlıyor. Yazarın bu ko nudaki yönergesine, vasiyetinc pek uyıılmuyor. Burada lıenıen Sylvia Platn'ın güncclerini anımsadınız bclki. Oysa bcn biziııı şair vc yazarlarımı/ı kastctmiştim. Nigar I Tanım'ın ölümiırıdcn 50 yıl sonra açılmasını, yayınıını istediği anılannı; Yaşar Nezihe (Bükülmcz)in, araştırmacı yazar Talıa Toros'a emanet ettiği mcktuplarını, ynyımlanmamış şiirlerinı. Hiri, öliimünün kırkıncı yılında, içinden çok kısıtlı bir iki bölümle yayımlandı. Gerisi gelmedi. Obürününsc yine bir iki örneği bir kitapta yer aldı. Bunlar bilincnlcr. Dağılan kütüphanelerle yok olanlar, göndcrildikleri kişilerde yitip gidenlerin hesabı yok! tuplar yazar on üç gün boyunca. Şiir dolu, sevgi dolu mektuplardır bunlar. Erdal Oz'ün anlatımıyla "tekmektup": "Cemal Süreya'nın, onüç gün boyunca aralıkstz yazdığı bu mektuplara, aslında tek ve uzun nir mektup gözüylc bakmak daha doğru. Biçimsel açıdan Oscar Wilde'ın 'De Profundis'i gibi. Gündelik yaşamın sıkıntılan içinde, bir yandan yaşam kav;ası verirken, bir yandan da bütün boyutarıyla şiiri yaşayan dar gelirli devlet memurunun uzun bir aşk mektubu." Cemal Süreya'nın yazdığı bu mektupların asdları, çizdiği resimler, karikatürler de yer alıyor mektuplann yanında. Bu da mektupların belgesel değerini arttırıyor. Cemal Süreya, Zühal Tekkanat'a yazdığı bu mektupları, şiirlermden alıştığımız bir anlatımla yazmış. Düşler, gerçeklerle, ayrıntılar, başka şairlerden dizelerle iç içe. Bir çiçek dürbünü gibi, Cemal Süreya'nın coşkusu, şiirinin kaynaklarını, yaşadıklarını ve yaşamak istediklerini yansıtıyor. Kimi noktaları çok açık, kimi noktaları belli belirsiz: "Evet, anılar. Niceserüven geçirdik, ne dostluklar eskittik biz, bir biz ikimiz kaldık ayakta. Aynı sapta tüveyçlerini birbirine dönmüş iki çiçek gibiyiz; bir de tomurcuğumuz var. * "Dolanırım Paris'imin sokaklarını Orda ölmeye cesaretim yok" (Apollinaire) * tavnnı çok net bir biçimde yansıtıyor: "Zuhal'im, Elif im, kolum kanadım. Yiyeceksin, değil mi, verilen bütün yemekleri? Ay hiç kin tutmuyor. Bana her yönden güveniyorsun, değil mi?" Cemal Süreya'nın Onüç Günün Mektuplun, onun yaşama bakışı kadar, şiirini kuruşunun da ipuçlarını taşıyor. Sevdiğine, sevgisini açıklarken de görüntüleri getirir yazdıklarına. Kimi zaman uzak bir zamanın görüntüleridir bunlar: "Bir günler Kars'taydım. Kudura kudura akıyordu Delice Çayı. Aklımda hiçbir şey yoktu. Çünkü o sıralar sana raslamamıştım daha. Sonra sen çıktın geldin. Ortalığı güzelledin. Beni ben ettin. Memo'yu var kıldın. Sen de bizimle var oldun, unutma bunu. Sözcükler değişiyor. Anılar sözcükleriııi değiştirmiyor. Gelecek anılardan da güzel olacak. Gün daha iyi kotarılacak. Deneylerden ders alınacak. Çiçekler biiyüyecek. Piliçler palazlanacak. •k Î dirememiştim. YürüyeyürüyeŞişli'ye ınmiş, ordan Karaköy dolmuşuna, Karaköy'den de vapura binmiştik. Ne günler di onlar. Bizim scvdamız boyle günlerden dc gcçmiştir." Cemal Süreya, böyle acı bir anıyı, sevdiği kadına neden anunsatıyor? BeDti ekonomik zorlukların üstündcn gclebilen bir sevdarun büyüklüğünü anlatmak için.Belki de, az öncc bir yazıyı kolayladığından sözettiği için.. Nedenini kendıde pek bilmiyor olmalı ki, anımsadığı kötü olayların anı değeri kazanmasının üstünde uurmayı seçiyor: "Ama biz o günleri de çok severiz, değil mi? Yaşadığımız günlerdir, birbirimizi tanıdığımız günlerdir. lyi, kötü günler geçirdik. Çoğunca da iyi günler. Operim o günleri. Onüç Günün Mektupları'nın ikinci baskısına, Cemal Süreya'nın çeşitli dönemlerde yazdığı 24 mektup eklenmiş. Cemal Süreya'nın Zühal Tekkanat'tan resmen aynluıktan sonra yazdığı mektuplar da var bunlar arasında. Bu Cemal SüreyaZühal Tekkanat evliliği, birlikteliği ya da sevda sürekliliğini daha iyi kavramak için Zühal Tekkanat'ın Dostlarının Kaleminden Cemal Süreya'nın Portresi (Yön Yayınlan) adlı kitabını okumak gerekli. Zühal Tekkanat, Cemal Süreya'nın yaşamındaki kadınlann, yaşadığı evÜliklerin kısa bir öyküsünü anlatıyor. Bu arada, Cemal Süreya ile 19671975 arasındaki evliliğini, evliliğin birişi ve bas.ka kadınlara karsın süren aşklarını da. Zühal Tekkanat ın arılattıklarına inanıp inanmamakta özgürsünüz elbet. Ancak, yeni yayımlanan mektuplarda Zühal Tekkanat'ı doğrulayan satırlara sık sık rastlıyoruz: "Sen birinci hamura basılmış dokuz punto beyaz karaktersin. ALnyazımsın, daha doğrusıı alınyazımın tek okunaklı yerisin. Koru beni. Ve güven bana. Güvenildikçe yaşarım ben. Ya güvenmezscn? O zamanda gider Cumhuriyetçi Güven Partisi'nc girerim. Yani kolumu kanadımı kırartm. Olürüm yani. Sana Ankara'dan Memo Emrah kokıı su ve Cemal Süreya soluğu. Elifimiz, günümüz, gecemiz, her şeyi miz. Kaçızbiz?"(23Haziran 1977) Daha önceki mektuplarda "üçü/, «ozüz biz", "üçiiz biz" biçirninde aıilatılan (ücmal SüreyaZühal TekkanatMemo Emrah ayrılmazlığı burada yeniden söz konusudur. Onüç Günün Mektupları, hangi tarihi taşırsa taşısın, sevda, şiir ve alaysılık ör neKİeri vercn metinler olarak okunabilir. Belki bir şairin aşık olmasımn, şiir için ge rekli bir bahane olduğu bile söylenebitir. Çünkü Cemal Süreya için yaşadığı en önemli gerçeklik şiirdir. O şair eşi Zühal Tekkanat'a şöyle açıklar bunu: "Şiir vaz. Şiirdir Kİşiyi kıırtaran bu ka ranlık, bu yalnızlıkla, berbatlıklarla dolu evrende. Bir de sevgiler kurtarabilir: bu Memo sevgisi, Elif sevgisi... Kuş kanadı, at soluğu, ana sütü" (21 la ziran 1972) "Elif" adının Cemal Süreya için ne anlattığını cklcmcliyim, Zühal Tekkanat'a şiirlerinde Elif Sorgun imzasını kullanmasını öğütlemiştir. Bir de Zühal'den doğmasını istediği bir kız düşler, adı Elil Zeyno. Onun ınektuplarında sevdiği ka dın hem eşi hem kızıdır. Bir şairin şürlcrini kavramak için mektuplarını, günlüklerini okumak da gerek li.Onüç Günün Mektupları, okura bu olanağı veriyor. • Onüç Günün Mektupları/ Cemal Süreya/ Yapı Krcdt Yayınları/ 1 i 1 ç Dostlarının Kaleminden Cemal Süreya'nın Portresi/ Zühal Tekkanat/ Yön Yayınları/'208 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 462 ftteMmakiuptar B Yann gene yazarım. * Seviyorum seni: biline." Cemal Süreya'nın Kars'ın Delice Çayı anışı, başıboş, sevdasız günlerinin coşkunluğunu simgelemek ister gibi:SoğuK bir iklim ve kudura kudura akan bir çay.. Sonra sevgiliye rastlama, onun "çıkıp gelişi" ile (bir bahar günii gibi) ortalıiı giizelleştirişi ya da övüşü (güzelleme bir şiir türüdür), sevdiğini ve çocuğunu var ederken.kendinideycnileyişi.. Bunlar bir şiir düzeninde istiflcniyor. Sonra, gerçck dizeler geüyor: "Sözcükler değişiyor/ Anılar sözcüklerini değiştirmiyor." Cemal Süreya, bu mektuplarda, sık sık bu yöntcmi dcneyecektir. SöyledikJerini başka şairlerden, Aragon'dan, Ulkü Tamer'den, adını anmadığı bir yabancı şairden dizelerle pekiştirirken, birden kendi dizclerine geçecektir: "Bir çeşmeye koşar gibi koşuyorunı bana./ Anlasana!" (.ernal Süreya'nın Onüç Günün Mektupları'nda kimi bölümler, Türkiye'de ya zar olmanın gerçeklerinı açıklıyor: " Aldımıla rıep sen vardjn. Geçen seferki amelıyatı anımsadım. Sen ameliyat olurken ben ne yapacağımı bilmiyor, bir yandan da birkaç kuruş elimize geçer diye oturmuş "Goriot Baba" çe virisine bir iki sayfa ekleıneye uğraşıyor dum. C) hastanc çıkış gününü hiçunutamıyorum. Derin bir çizgi çeknıiş belleğime. Paramız yoktu. (>m Yayınevi'nden 1000 lira alacağımız vardı ve yayınevi, çok önceden haber verdiğim halde, bu parayı gününde ödememişti, ya da ödeyememişti. Sonuçta o gün seni bir taksiyc bilc bin Dinle ak bakışlı bir çeşme söylüyor Kaç yıldır akarım bilmem pazar yerini O çeşme gibiyim ben de. Sen de o çeşme gibisin. * Seviyorum seni." (12 Temmuz 1972 tarihli mektuptan) Mcklubun alıntıladığım bölümünde, yıldızlarla birbirinden ayrtlan bölümlerin birbirlfriylc bağlantıları, gcvsek de olsa, seziliyor. JVlektuİnın başlarında da anılardan soz «iiliyor. Tek satırlık anılann mektubun yazıldığı mekândan kaynaklandığını anlıyoruz: " Anılar: Şu ağaçlıkların ardındaki binada cvlendik. Sen şuradan bir otobüse binipHendck'egittiydin, Nihal'leralan. (...) () zamanlar bu et tanzim ycri yoktu. Se viyorum seni. Hava güneşli." Bir konuya girdikten sonra çaörışımlarla baska konulara açılış, Cemal Süreya'nın konuşma üslubuydu. Dizeler, ancktodlar kimi zaman kendinden, kimi zaınan bir yabancı şairtlen bir dize anlattığı konuya fcrahlık getirmek istcr gibi gclirdi gunılcmc. Çünkü (vcnıal Süre va genelde konıışkanbiıideğildi. Baş' kalarının konuştuğu yerdc susan, ilk kez gören biri için daha çok sıkılgan ctkisi bırakan, utangaçbir adam. Konuşmaya başladığında Ja, kendi utangaçlığını yenmek ister gibi, lconudan konuya sıcrayan, yarıda bıraktığı bir sözü, bir on dakika sonra bir başka benzetişle biraz daha acıklayan biri. Sözel bir şair. | cemal Süreya Mektuplar onun bu Yazar oknann Bsrçsği Bugünsc, mektup zatcn pck yazılmıyor. Mcktupsuz vc gerçck günlüksüz edebiyatımızda, sıradısı bir kitap sayılır, Onüç Günün Mektupları. İkinci Yeni'nin cn sevilen şairi Cemal Sürcya'nın cşlcrindcn Zühal Tekkanat'a yazdığı mektuplar. llk kezCan Yayınları'nca yayımlanmıştı. ('.an Yayınları'nın yöneticisi Erdal Oz'ün bu mektuplar için yazdığı önsöz, hcm mck luplann yazıldığı dönem, lıem bu mektupların nedeni konusunda önemli ipuç lan taşıyordıı. Yapı Krcdi Yaymları, bu mektupları yeniden yayınılarken, Oz'ün Sevda Sözleri'yle Dolu Mektuplar başlıklı bu önsözünü de korumuş. Ayrıca kitaba, yine Zühal Tekkanat'a yaztlmış 24 mektup eklenmiş. Cemal Süreya nın Mektupları, Onüç Günün Mektupları adını yazıldığı süreçten alıyor. Zühal Tekkanat, ağır bir ameliyat geçirmiş hastanede on üç gün yatmıştır. Cemal Süreya, cşincyaşam scvinci vcrmek, sevgisini anlatmak, oğulları Memo Emrah'ın durumunu yansıtmak için mekSAYFA 6