Katalog

dığını soylcmek ısterun Olay orgusu bu yuk bır yoğunluk taşıyor Karakterler yal yoğunluk nızca' olaylara tepkı olar değıl, yalnız olarak ea duygu heyecanlarına bağlı olardk dd değıl, ınandıldarı, duşunduiderı şeylere baglı olarak cylcmde bulunuyorlar In sanlar, bır fikır yuzunden bazı şeylerı yap maya yonlendırılcbılırler yd da bır fıkır yuzunden ba/ı şeylerı yapmak ısteyebılır lcr Bu benımkıtaptaortayaçıkarmakıs tedığım bıı şey Savaş, buyuk tanhsel olaylarla kuçuk ınsan eylemlerı arasında kı, olay orgusunun buyuk olaylarıyld ka rakterlerın kararları arasındakı karmaşık ıliijkıyı en ust noktasına vardırır Ayrıca, kuçuk bır jestte kapıyı açmak ıçın odanın bır ueundan bır ucuna yurumedc buyuk bır olay orgusu, kamptan kaçıp tarlayı geçen bır tutukluyu gorme7İıkten gelme kaıarında çok buyuk olay orgusu tmala rı gızlenmış olabılır Sızın ıçın yazar olmamn en ılgtnç yo nu nedır> Kanımca, her kıtap farklı sorular or taya koyar Bana gelınce, gerek okurken gerek yazarken, canalıcı nokta, gerçek bır kaygının soz konusu olduğunu hısset mcmdır Bu benım ıçın çok onemlı Yok sa, nıyc uğraşayım kı? •Oyleyse Boluk Porçuk Yaşamlar'ıyaz dığınızda gerçık kayvınız neydu Bırçok şey Kıtabın yazılmasının bu kadar uzun surmesının bır nedenı de, on celıkle bır ınsarj, sonra da bır yazar ola rak benı kaygılandıran şcylcrdı Savaş malzemesı elealmakvebırorandauzlaş mak cn azından geçıcı bır uzlaşma ıstedığım sorunlar ortaya koyuyordu Bır de, ınanç, en gcnış anlamıyla ınanç konusu var, bence Jakob'un kendı ıçınde ulaştı ğı nokta o/erk ınancı tanıyışı, bedenın kendısını ınancııı bır kanıtı olarak tanıyı şı kıtabın temelını oluşturur Athos, Ja kob'a yeryuzunun, fızıksel dunyanın, onun yaşadığı kederın bır bolumunu ta şıyabılcccğını ve bır tur anı dağarcığı ola büeceğıru, doğa dunyasının kaldırılama yacak bır yuku taşımada ona yardım ede bıleceğını oğretır Çok sonraları Jakob, ınancın tende var olabıleceğını, sozcuğun gerçek anlamıyla ozerk olarak, ozerk bır ışlev olarak var olabdcceğını duşun duğunde, bu oğretıyı bır adım ılerıye go turur Ve bu elbette ındırgeyıcı değıl, mu uzevı bır şeydır Bır kaygım da malzeme ye saygılı olmaktı unutmayı seçıyoruz "Saygılı" derken neyı kastedıyorsunuz ? jakob Yahudı Katltamı'ndan hayatta Bazı olaylar bırer yıkımdır, kuresel bır kalanlardan bırıncı elden bu deneyımı ya anlamları vardır, ama bunlar aynı zaman jayanlardan bın, oysa Bın hayatta kaîan da yoğun kışısel olaylardır Kışısel olanın lartn offlu Bu farkîılığa rağmen, ıkı adam tanhsel olanla ortuş,mesı, tanhsel olana arasında benzerlıkler var mı? donuşecek şekılde genıslemesı, bu ıkı şey Mutlaka, aralannda kesın benzerlıkler arasındakı bağ, oyle onemlı sonınlan gun var Ben, Jakob'da, gerçekleştırmeye çademe getırıyor kı, kapsamlı zıhınscl da lıştığı benlığı goruyor Bır açıdan Jakob, raltmalara pek yer bırakmıyor Kanımca Ben ıçın kendı ıcındc ulaşmaya çalıştığı hakıkat çok kuçuk ve son dercce ek gelbır noktayı temsil edıyor mez bır şeydır Ve bu sorular, olabıldığın "Kahramanlık"a ınanır mısınız?'Jakob ce dennden ışlenmeyı gerektırecek kadar bır kahraman mı ? onemlıdır Buyuk bır saygıyla ydkldşmak Ikıncı Dunya Savaşı'yla ılgılı en ılgınç ıstedığım cıddı sorunlar bunlar şeylerdcn bın, kurbanın, kovuşturmayd •Isterkışıselgtanıs, ıstertarıh sozkonu uğrayan kımsenın toplumun bağrından su olsun, bır açıdan buyuk yapttlarımz ta çıkmasıydı Kapı komşunuz, oğretmenınhle ılgılı gıbt Bu konunun sızı bunca çek nız, kasabınız rinncınız, muhasebecınız, meunın nedenı ne^ çocuğunuzun en ıyı arkada^ı Bu ınsanlar, Benı çcken şeylcrden bırı şu Ln kotu toplumun ta ıçınden koparıp alınmıştı şey yaşandıktan sonra ınsan yaşamını na Her savaşta çeşıtlı derecelcrdc kahraman sıl surdururı* Insan bır ınanç bulacaksa lık olur Daha once kullandığım orneğe yaşamda kendı benı ıçın bıı ınanç yarata donersek Kamptan kaçmış bır tutuklu caksa, ahlaksal, kışısel toplumsal yıkımın tarlayı geçerken gormezkkten gelmenız ıçınden çıkarak bunu nasıl yapabılır? ya da yaşamınızı nske atarak su veya ek•Sozcuğun genış anlamıyla ınançlı bır mek vermeyı seçıp seçmemenız Aşırı uçların yaşandığı zamanlarda kuçuk ey ıman mnınu? Icmlcr buyuk bır ağırlık taşır Kanımca, Dönüştürücü bir deneytm bunu unutuyoruz, asknda değışıklık yap Yaşamın neredeyse sıradan nragmatız ma, ıyılık yapma konusunda buyuk bır kı mıne buyuk bır ınantım var, Jakob'un oz sısel gucumuz olduğunu, ıyılığın ılle de erk ınancı da benım dunyaya bakışıma buyuk bır jcst olması gerekmcdığını unu çok yakın Uçuncu Reıch, bır Yahudı'ye tuyoruz Insanların hıssettıklen guçsuz ınsan denmesını yasadışı tlan etmıştı Ya Iuk duygusunu bu kıtapla bır bıçımde yok hudı bır nesneyc, hayvandan daha asağı etmeyı umuyordum Elbette, savaş zanıa bır yaratığa, bır "şey"e donuştu Bır ba nında rıskler buyuktur, ama bır anlamda kıma, ırk yasalan madde karşıtıydı Bu rısklcr her zaman buyuktur yuzden, o butunsel yıkım noktasından yo Yahudı Katlıamı ndan hayatta kalanja la çıkarak bır şcyı kurabılmck ıçın, ınsa koh un hır trafık kazasında olmeu ıronık nın neredeyse ınancı kurabılmek uzere bır jey Kadere ınanır mısınız'1 maddeye bakması gerekıyor Yaşamın bır guçler bırleşımı olduğunu Yerbılım gıbı konulan romana sokma duşunuyorum, çoğu zaman kaderı du ntzın bır nedenı de bu mu ? sunme tarzımız, kaderımızın bır parçası Kcsınlıkle oyle Şıırlenntzde bır dıze var kı en azından halıne gelıyor Ted Hughes'un Oedıpus çevmsmdc nefıs bır bolum var "Insanın bana romammzla bağlantılı gorunuyor kader korkusu çoğunlukld kaderıdır Kaç 'Anımsamanın değtştırmedığı tek denc yım/dehşetttr " Neden dehşetı dışta bırakı maya çalışırken, onu karşısında buluve ;ob'a gelınce, belkı Jakob'un oluyorsunuz ? rır mu ' tarıhtn golgesı sonunda bıze ege Dehşet kendı ıçınde oylesıne donuştu men olur, hıç kımse onun ağından kaça rucu bır deneyım kı, bızı sanıyenın bınde ma/, ınsan yaşamı ınsanın çocuğunda sobın kadar kısa bır surede butunuyledeğıs, mut olarak ılerıye doğru taşınmaz" şeklın tınyor Bcllck her deneyımı bır olçude de dekı bır duşuncenın kanıtı gıbı gorulebı ğıştırebılır, ama bazı deneyımler otekılelır, ama kanımca bu, Jakob'un surdurdure oranla daha dırençlıdır Bence, dehşe ğu ve bır bdkımd Ben aratılığıyla bır son tı belleğımızde donuşturmekten çok rakı kuşakta surdurulen zengm yaşamın yadsınması olur Jakob un olumu belkı de Athos'un romanda once surduğu şeyı daha yakından yansıtır Buyuk ınsanı de ğerlerı, "yazgıya karışan" kuçuk rastlan tısal ayrıntıya oranla daha fazla denetle yebıbyoruz Jakob ıle Mıchaela arasındakı a\k, kı tabın tkıncı yarmnda çok guçlu bır oğe Mıchaela, Jakob u "tantr", bu yolla, sankı ılk kansı Alex'ın başaramadığı bır şeyı ba şararak, onu kurtarır Jakob'unkı gıbı bır durumda otekının tanınmau annmanın anahtar oğesı mtdır? Mıchaela'nınjakob'ukurtarmasından çok, (akob'un zorlu bır ıç yolculuk geçtr mesı soz konusu Ilk evlılığı sona erdık ten sonra Jakob'un adada gcçırdığı za man, bu karanlık zaman bu duşunce ve fıkır oluşumu /amanı, onu tanınmaya ya da gorulmeye katlanabıleceğı bır nokta ya getırır Tanınmaya hazır hale gelme den once boyle bır sureçten geçmck zo rundadır •Kıtap fıkrı oluituktan \onra karakterlerle mı tse başladınız > Buyuk olçude Karakterler son dere ce ısrarcı Aslına bakılırsa, bır sure onla n goz ardı etmeye çalıştım, çunku aman bizca gelıyorlardı uzerıme Ama bır an lamdaonlarbenıseçtı Bununbırklışeol duğunun farkındayım, ama soz gelımı er kek anlatıcıları seçen ben olmadım Ka rakterler kendılerı geldılcr bana Bır eleştırmen şunlan yazdı "Mıcha ıls ın erkek karakterlen çtztşı, kadın ka rakterlen çızışınden daha başanlt Kadın lar yalnızca umut tannçaları ya da karan lığı arındıranlar olarak ışlev goruyorlar sankı " Bıryorum gcttrmek ıster mtsıntz? • Alex'ın bır umut tannçası olduğunu soylemek, sanırım oldukça tuhaf bır yo rum olur, ozellıkle, Jakob'u kendı karan lığıvla acılı yuzleşmeye suruklevcnın Alex olciuğu duşunulduğunde Alex bırçok şeydır, ama salt olarak ıyı değıldır însan dır Kadınların son derece canlı, son de rece karmaşık ve erkek karakterlere denk olduğunu duşunuyorum Kadınlarda derın hır karmaşıklık olduğu kanısındayım Annebabantzın goruşLn vt deneyım lerı Yahudı Katlıamı na tlışkın goruşunu zu nı şekıldebıçımlındırdP Bu soruya verebıleceğım en ıyı yanıt şu olacaktır Savaşevın ıçındeydı.gcrçekten de, benım kuşağımdan hcrnangı bın ıçın, kulturel artalani ne olursa olsun, bunıın değışen olçulerde doğıu olduğunu sanı yorum Çocuklar evde ya da dışarıda bır çok oyku dınlerler, ınsan ısteı ruhunun cn dennlenne gommeyı, ıster daha sonra ya şanıa dondurmcyı scçsın, ıster anımsama yı ıster unutmayı seçsin, ıster bır vana bı rakmdyı ıster yu/leşmeyı seçsın, bu anla tılanlar bızde kok salar Benım kuşağım da, savaş ıle savaşın etkılcrı bırçok açıdan son derece belırgındı Yahudı Katlıamı ndan genel olarak bır tarıh araştırmasına gırış nokta 'nız olarak wz ettınız Boluk Porçuk Yaşamlar ı yaz ma surcande nektsjettınız? Daha once soyledığım gıbı, yalnızca gerçek bır kaygı scv konusu olduğunda, daıma sanatsal, ama aynı /amanda da kı s,ısel bır kaygı soz konusu olduğunda ya /ıyorum Kıtaba başladığımda, gerçekten de bır ınanç noktasına vanp varmayaca ğımı bılmıyordum Bıı projeye başlayıp, ote yana ulaşıp ulaşamayacağınızı bılme mek son derece urkutucu bıı şey Bu yu/ den, ıyılık goruşum dc gunumuzde ınançlı olmamn nc anlaına gcldığınc ılış kın kanım da bundan etkılendı Nııfu/ edılemez gorunen bır şcyın doğrudan yu reğıne ınıp oradan ınancı çelcıp almaya çalışmak buyuk bır rısktı Kttabın sonunda bu ınant, noktastna ulaştıg'ınızı mı soyluyortunuz^ Bıı soruya son derece ayrıntılı bır ya nıt vermek gerekır Ama temel olarak, evet Jakob'un soruları benı buraya gotur du Bu sorularda onun ızıne duştum ' SAYFA 13 S8vafn stMtari Böliik Pörçük Yaşamlar Uzerine PAUL GRAY A nne Mıchaels, Boluk Parçuk Yaşamlar da bazı gozupek rısklere gırıyor, bunlardan bın de romanın sonunu açıöa vuran kısa gırış bolumu Şaır Jakob Beer'ın bır uğraşı da savaştan kalan yayımlanma mış yazılan çcvırmcktı, 1993 baharında, Atına'ua, altmış ya şındayken, bır arabanın taıpması sonucu oldu Kansı yanın da, kaldırımda duruyordu, kocasının olumunden sonra ıkı gun yaşayabıldt Çocukları yoktu Mıchaels, bu karanlık başlangıçtan sonra, kurmaca saırı Ja kob Beer'ın olumunden oncekı aylarda ıkı deftereyazaığı anı lanna gırer Beer'ın anılan, yarım yuzyıldan uzun bır sure on ce meydana gelnıış ve yaşamını değı^tırmış bır olayla Nazı as kerlerının anne babasının Polonya'nın bır koyundekı evlerı negelışıyle başlar O/amanlaryedıyabindaolan Jakob duva rın arkasındakı gızlenme yertne gırecek kadar kuçuktur, ama on beşyaşındakı kız kardeşı Bella o kadar kuçuk dcğıldır Yaş lılıgında şaır o gun olanlaı ı şoyle anlatır Parcalanan kapı Mentes,elerdensokulen,uğlıkldi dtasuıda buz gıbı çatırdayan tahtalar Babamın ağ/muan kopııp çıkan, daha once hıç cıuyniddığımız gurultuler Sonra sessızlık An nem gomleğımın bır duğmcsını dıkıyordu Duğmclcnnı kırık bır fıncan tabağında hdklardı labağın yerde halkalar çizerek yuvarlandığını duydum Duğmelennsaçüdığınıduydum Ku çuk beyaz dışler Romanın başlarındakı, bu son derece yoğunlaştırılarak ve rılen bolum, daha sonrakı sayfaların nıtelığını de belırler Mıc haels yalnı/ca ımgelcınscl bır şaır yaratmakla kalmaz, aynı za manda şnrsel ımgelemın dehşetın ıçınden nası! yukselebıleceğını de ınccler Jakob'un hayatta kalması bır muuzcdır Gun KİTAP SAYI 454 lerce saklandıktan sonra, sonunda yaşamını tehlıkeye atarak, yanına gelen bır yabancının karşısina çıkar Bırkaç dılde bddığım tek so/u haykırdım sessızlığe, Lehçe, Almanta ve Yıdce bağırarak yıneledım, yumruklarımı goğsume gum gum vurarak Pıs Yahudı, pıs Yahudı, pıs Yahudı Vunılmayı beklcrkcn lakob, yorcde bır arkeolojı projcMnde çalışmakta olan aı keolog Athos Roussos tarafından kurta rılır Athos çocuğu Polonya'dan kaçırarak, Yunanıstan'a baba ocağı A<1AVA goturur Geıçı Nazıler de adaya gelırler, ama Jakob, sonraları, son derece kotu deneyımı yaşamış bırısı ola rak daha kotu dencyımlerden kurtulmuş olduğunu gorur Ben Athos'la Zakınthos'ta yaşarken, Yunanca ve tngılızce oğrenırken, yerbılım, coğrafya ve şur oğrenırken, Yahudıler Avrupa'nın koşelerını ve yanklarını dolduruyordu, var olan her alanı Ben Zakınthos tayken, bır Yahudı'nın ıkı sışe konyak karşılığuıdd satın alınabıleceğını bılmıyordum, belkı de ıkı kı lo şeker, sıgara karşılığında Bu bılgıyle ve yıtırdığı, aklından hıç çıkmayan kız karde^ının anibiyla Jakob Beer nasıl seçkın bır şaır halıne gelecek ve yaşamının sonlannda genç karısına buyuk bır aşkla tutkun bır koca olacaktıı r1 Jakob'un sozleny le bunlar Boluk Porcıık Yaşamlar'ın ele aldığı sorunlardır bır duanın sıkışık uzamında gcçmışı ya/ıya dokmeye çalışıyorum lakob bunu başarır da, başansının arkasında, onu yaratan Anne Mıchaels vardır Otuz sckız yaşuıdakı yazar, ıkı şur kıtabı vayımlamış Kanadah bır şaır Yapıtı, romanlardan hızlı, hep ılerıye donuk bır genlım bekleyen okurlara gore değıl Mıchaels'ınkı kobturmayan, yolunu ezelı gızemlerın ıçınden ve çevresınden geçerek orup yavaş yavaş açılan bır duzyazı Jakob Becı hıç yaşamadı, ama Anne Mıchaels sayesınde yaşıyor ar tık • Çevıren Atay Erı$ CUMHURİYET