Katalog

0 K U R L A RA "Aşağı yukart yirmiyedi yıl ö'nce yazdığım bir kitapta, "însan ve değerlerı'ndc, degerlendirme görelilig'i olgusundan nareket ederek, değerlendirme fenomeni üzerinde durmuş ve deüer sorunlannın gö'recelikmutlakçıhk ikilemi dtştnda nasıl ele alınabilecegini; böyle ele alındıg'ında da değer sorunlan konusunda, gerekfehcfî bilginin çeşitli alanlannda gerekse kişi yaşamında ne gibiyollartn açudığını göstermeye çalışmıştım. Bu açılan yollardan ve en önemlilerinden biri, Etik alanındaydı. Bu yolu, hiç olmazsa bilgisel olarak, yürümek gerekiyordu. Mutlaka yürümek gerekiyordu; çünkü yüzyıtımuda Etigin Ortaçagını yaşadıgı sciylenebilir. Etik değer sorunlarıyla hesaplasmama, bugün en belirgin görünümlerinden birini, çag'ımıza damgasını vuran bir olguda: değerler adına değer harcatnalannaa bulıır. Günlük yasamda adım başma rastladıtımız bu harcamalarda aeğjerler, sık sık bir perde olarak kullanılmakla birlikte, çok kere böyle bir harcamanın, gerçekten, değer konusunda bilgisizlikten ileri geldiği dikkat çekmektedir." dıyordu 1971 yılında yayımlanan bir kitabında îoanna Kuçuradi. Bu durumun da bir bilgi sorunu olduüunu vurguluyordu. Kuçuradi yıllarca fehefenin izinden yürüyerek bilgilendirmeye çalıştı bizleri. O'na saygılartmtzt sunuyoruz. TURHAN GÜNAY Oliimsiizlük adildip VECİHİ TİMUROGLU Mehmed Kemal'in ardından... Ben Karapürçekli Hacımemct Dvyamam yabanın tırnaklarından kaçan Samanın yerde \avruluşuna Meşcdağ'dan güneş doğrulunca yukarı Beni ne idüğü bclirsiz bir kahır alır "Gene mi sabah oluyor?" derım Bakanm dağ gibi yıgl.lı çiçe Aarım bir günün geçliğine (Birinci Kilometre, Tınaz'dan) Duyarlığıyla farklıdır onlardan. Lirik bir tavrı vardır. Belki, lirikliğe karşıydı, ama iç tenliği, onu lirizmden ayıramıyordu. Akşam olmus ay yükselmiş tepeye, Bir çift göz var süzülmüstür, Niee âşıklar yol boyunca Kalim kalem dızıjmıştir. (Sevda Üstüne'den) Garip şiiri, imgeyi şiirden kovdu. Meh med Abi de, imgeye karşıydı. Ama, şiirini kurarken, anlamı clizeye ya da beyite sıkıştırmayıp da yaymaya başlayınca, bağımsız dizelerin arasından imgenin gülmesine engel olamıyordu. Çünkü şairdi, şiirsellik, onun elinde olmadan, onu balta girmemiş bir ormanda avlıyordu. Özellikle "Söz Gibi "de, lirizmi de, imgeselliği de, düşman görmemeye başladığı anlaşılıyor: U nlü lran şairi Şeyh Sadi, "Ölunı adıldir" tlemiij, "Aynı görkemle vıırur $ahı ve yoksulu " Nâzım Hikmet, "Ölüme Dair" adlı şiirinde, liır Acem şatri, ölüm âdildir, Jıyor, aynt bapnetle vurıır şahı, fakiri llâiim, neden şaşıyorsunuz? f lu, duymadınız mıydı kardeşim, herhangı bir \ahın bir gemt ambannda bir kömür küfesıyle oldii&ünü? 1. Milan Kundera, Olümsüzlük adlı yapıtın da, iki türlü ölümsüzliik olduğunu söyler: "Küçiikölümsüzlük, büyük oliimsiizlük." Küçıik ölümsüzlük, örneğin, bir kasaba belediyc başkanının kendisini tanıyanlar arasında unutulmamasıdır. Büyük ölümsüzlükse, birinın kendisini tanınıayanlar arasında, sürekli unutulmamaiıidır. Mehmed Abi'nin (Mehmed Kemal) öliimünü duytiuğumda ilk aklıma gelenler bunlar oldu. Bir devrimcinın ölümii, bende, her zaman, bıiyük güne^ tııtulması gibi bir etki yapar. Mehmed Abi'nin ölümii daha farklı oldu. Bundan sonra, bir daha sabah olmayacakmış hissine kapıldım. Abartılı gelır birçok kişıye, ama böyle oldu. Ulus ga^etesinue çalışıyordunı. Rahmetli Cemal ağabey (Cemal Sağlam), bir milletvekiliylc gorüşmc görevi verdi. Nasıl görüsjeeejiimi, nasıl konuşacağıdedi. Böyle tanıdım Mehmed Abi'yi. Yakamdaki Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi rozetini görünee, çok sevındı. Sigarasını uzattı, kahveyi söyledi, ne yapmam gerektigini söylenıedi. Beniınle birlikte Karpiç'e geldi, o milletvekilini buldu, sorularımı sordu, yanıtlarını kendisi not etti, "hte böyle delikanlı" dedi. Daha sonra, 1947'de, fak'ültcnin arkasında, Numune Hastanesi'nin bahçesindeki taş yıgınlarının arkasına saklanmış milliyetçilerden (!) birlikte dayak yedik. Barış'ta ve Cumhuriyet'te birlikte çalıştık. ını bilmiyordıım. "Kudretgazetetınegıt, Mehmed Kemal'ı gör, sana ne yupacağjnı ögretir" Ölüm adil değildir, ama ölümsüzlük adiklir. Mehmed Kemal, Türk devrimci dcviniminin içinde, felsefe eğitimi görmüş bir çavuş, insanlık onuru için savaşmış, acılı kuşağın bir üyesi olarak yerini almıştır. Unutulan yanı olan şairliği ile de kendisini tanımayanlann kafalarında anılacaktır. Devrimci, şair, yazar ve insan hakları savaşçısı olan Mehmed Kemal, bu nedenlerle "büyük ölümsüzler"dcndır. Anısı karşısında, bir devrimci olarak eğildiğim gibi, beni her zaman korumuş ve sevmiş olduğu için de kendimi ona karşı borçlu hissediyorum. Büyük ölümsüze, sonsuz saygı. dizeleri, Garip şiirinin yükseldiği dönemlerde, şiirselliğin tadını taşıyan dizeler olarak büyülemiştir bizleri. Orhan Veli şiirinin kuruluş döneminde, o da, bu şiirin yararına inanmiijtı. Cîerçekten de, Orhan Veli'yle, he cenin kalıplarına sığınmış şiirimiz büyük bir devinim kazanmiijtır. Mehmed Abi, bu şiirin gelişmesi için yazdı, ama özündeki şairlik damarı, yine de onu farklı yapıyordu. Orhan Veli ve arkadaşları, alışılmış deyimiyle, "küçük ınsan"\ yazıyorlardı. Mehmed Abi, onlardan çok tarklıydı. O da, küçük insanı yazdığını sanıyordu. Oysa, Mehmed Abi, ürctim içindelci insanı yazıyordu. Belki, o insa nın görüntüsünü çiziyordu, ama üretim sürecindeki insanı yansıtıyordu. Orhan Veli şiirin plastik ve müziksel değerlerini yadsıyordu, ama Mehmed Abi'nin şiirinde, sözcüklerin ezgisel değeri yitirilmiyordu. Bizi çtldırtan bir kabayel esiyordu Yumuşak, yavaş, ıltk, Nerdey.se uzatsa elini dokunacak Belli, besbelli kumaş gibi, Yorumlanamayan, htrikmış, toplu, O bildiğımız düsüncelere benzeyen Birçok sorulardan örülmüs. (Söz Gibi, kğilip Suyunu îçtiğimiz Çeşme'den) Zaman zaman, köylü düğünlerinin coşkusuyla, Bız de yâri oynattrtz Dökme zil ıle Dövme çan ile dese de, onun biçemi bu değildir. O, şiirin plastik değerlertni çok iyi bilir. Ince Memet tncecik; Çimenlere Uzanmi) Yaltyor. gibi, biçim çalışmalarına, yalınlığa özen gösteren bir titizlige sahiptir. En önemli yanı da, yaşantının içinden yazmasıdır. Devrimci aünya görüşünü önc çıkanrken bile yaşantının içinden yazar, şiiri, öğretinin kuruluğuna ter etmez. Toplumcu, gerçckçi ve de duyarlı. Ellerin derim, ellerin, Yamk bir türküye durmuş; Ellerinin yenmesin hakkı, Yenirse ellerinin hakkı, Şakidir, haramidir, âsidir, Padijah hükmünde Celâlidir, Çok düsmüslüğü var dailara. (Eflerin'den) Ölüm adil değildir, ama ölümsüzlük adildir. Mehmed Kemal, Türk devrimci dcviniminin içinde, felsefe eğitimi görmüş bir çavuş, insanlık onuru için savaşmış, acılı kuşağın bir üyesi olarak yerini almıştır. Unutulan ya nı olan şairliği ile de kendisini tanımayanlann kafalarında anılacaktır. Devrimci, şair, yazar ve insan hakları savaşçısı olan Mehmed Kemal, bu nedenlerle "büyük ölüm s üzler"dendi r. A n ı "BlrlnciKHometre" îlk yazılarını Battal Ga/ı gazetesinde okumu^tum, ilk şiirini de Gençlik dergisindc (1942). Turhan Dökmeci'yle. ne zaman Kaynak dergisine uörasak, Mehmed Abiyi görıirdük. Suphi Taşan'la birlikte, Ankara'yı temsil ederlerdi sanki. 1945'te, "Rırinct Kılometre" çıkmtş vc hemen toplatılmıştı. Bana imzaladıg'ı kitapta şu cümleler vardı: "Geleceğınegüvenle." Bukitabı, 1971'de polis götürdü. Nasıl yanmazsınız! Mehmed Âbi, fıkra yazarhğına edebiyat tadı katmış, fıkrayı yazınsallaştırmış yazarımızdır. Ama ben, onu, her zaman bir şair olarak tanıdım. Şu anda da öyle değerlendirmek istiyorum. 1947'de tutuklandığında, olayı bir şairin kelepçelcnmesi olarak nitelemiştim. 1954'te "Dünya Cüzel Olacak" çıktı^ında, I lekimhan'daydım. Kifabını, ta oralara değin göndcrmek büyüklüğünde bulunmuştu. "Sö'z Gibi" yayımlandığında ise, Ankara'da Yeni Gün'de birlikte yazıyorduk. Mehmed Abi, gazetecilik yaptı, yaşamını öyle kazandı. Sürgün Alayı, Puhuz Tavla gibi rornanlar yazdı, Aalı Kuşak, Şairlerde Dö^tt'gibiönernliyapıtlarbıraktıyazınırnıza, ama o şairdir. özyaşamın hüznünü, düzene kırgınlığı, yaşama sevincini, insan onurunu görürsünüz o sjiirlerde. Insana öylesine yakındır ki, yüreğinde güvercin yııvası vardır. Oşıirlerlcvardır Mehmed Abi. Kaynağında, onu şair olarak tanımaz kimse, ama şiirimi/Ân göbeğindedir o. Ben bir kere de ıiy ıçın sıır söyledim I ınnzda yaba sallayan dclıkanlılanıı batırımı SAYI 450 Imtiyaz Sahibi: Berin Nadi < Basan ve Yayan: Yeni Cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.ş. c Genel Yayın Yönetmeni: Ortian Erinç c Genel Yayın Koordlnatörü: Hikmet Cetlnkaya o Yazılşlerl Müdürü: Ibrahim Yıldız > Sorumlu Müdur: Fikret llkiz : Yayın Yönetmeni: Turhan Cünay Gratlk Yönetmen: Dilek llkorur.Reklam: Medya C Memed Kemal 75. doğum nunundelinanseicukla birlikte L CUMHURİYET KİTAP sı karşısında, bir devrimci ola rak eğildiğim gibi, beni her za man korumuş ve sevmiş olduğu için de kendimi ona karşı borç lu hisscdıyorııın. Büyük ölümsüze, sonsuz saygı. • SAYFA 3