Katalog

Nedim Gürsel, Belgrad ve Saraybosna'ya yaptığı gezileri hem gazetemizde terrika etmiş hem de kitap olarak yayımlamıştı. Gürsel, Peter Handke'nin büyük tartışmalar yaratan son kitaSını ve geçtiğimiz günlerde yitirdiğimiz Yugoslav yazar Danilo Kiş'i eksen alarak yeniden değerlendiriyor Belgrad'ı. NEDİM GÜRSEL Bir gezi, iki yazar ve... Belgrad'da guz ya da Danilo Kis'in ölümii D.mlloKl'. KfLLBt I hıılh K)s 1*1) \vYARA İZLILRİ B u yolculuğa çıkmadan önce Paris te izledığim bir belgeseli anımsıyorum. Göz alabildiğine uzanan tlüz toprak, lıava bültenlerinin deyimiyle 'parçalı bulutlu' gökyüzünde dönüp duran yırtıcı ku^lar ve yağız yerle mavi gök arasında bir yalruz ağaç, öyle garip, tekbaşına, rüzgârda hışırdayan yapraklanyla bir efsane anlatır gibi. Kamera, bu eşsiz Afrika manzarasını taradıktan sonra yakın planda bir kulübenin kerpiç duvarına yöneliyor. Duvara beyaz tebeşirle Hotel Bosnia yazılmış. Yazının altında, naif Afrika sanatının tüm özelliklerini taşıyan bir çaydanlık vc fincan deseni var. Desenin önünde bir Songuru savaşçısı boyaîı yüzü, ışıl ışıl parlayan gözleri, elindc sımsıkı tuttuğu mızrağıyla kameraya poz vermiş, Saraybosna günlerini anlatmakta. Evet Saraybosna günlerinden söz ediyor savaşçı. Birlcşmiş Milletlcr Barış Gücü'nde görcvli Kenyalı askerlerden biriymiş. Ülkesine dönüp kabilesiyle keçi sürülerine kavuştuktan sonra, çalılarla kaplı bu kuş uçmaz kervan geçmez Afrika düzlüğündc bir otcl açmış, belki bir gün köşcyi dönerim umuduyla. "Birbirlerine neden bunca kin beslediklerini, ellerindeki ağır silahlarla neden ölesiye savaştıklarını pek iyi anlayamadım, diyor, hepsi de bcyazdı çünkü". Kenya'da, Hemingvvay'in öykülerinden tanıdığımız kartpostal bir Afrika manzarasının önünde Saraybosna anılannı anlatıyor kara adam. Çok kan, çok ateş, çok ölü gördüğünü, neyse ki bu cehennemden kendisinin sağ kurtulduğunu söylüyor. Ve "bizim buralarda da kabileler araıarında savaşır, ama kadınlarla çocukları öldürmez hiç kimse" diye ekliyor. Evet, sivil halkı öldürmekten çelcinmedi Sırp miüsler, Kenyalı bir Songuru savaşçısının savaş ahlakını bile hiç e Bahçe, Küller / Danilo Kıs/ Türkçesı llknur Özdemır / Can Yayınlart / 174 \ Ud ve Yara Izleri / Danilo Kıs/ Yürkçesı: Gönül Akgerman / Can Yayınlart / 107 s. Öliiler Ansiklopedisi/ Danilo Kıs/ Türkçest Hür Yumer /Remzt Kıtabevı / 1% s nin toplu mezarlardan çıkarılışını, evet bütün bunları ve üç yıl boyunca gözlerimizin önünde oynanan kanlı trajedinin tüm aynntılarını nasıl unuturum! Bosna toprakları, 'etnik' açıdan tertemiz artık, 'Sırp Cumhuriyeti'nin kontrolundaki bölgelerde bir tek Müslüman kalmaKlş hiç bir yerde dı. Batı da bunu is Danilo Inmlsti gözlerlne. defllldl. Kendl ülkeslnde yaşayamayanların yalnızlıOı tiyordu bir balcıma, 'ctnik paylaşım'ın en gerçekçi çözüm savaşın gerçek kurbanlarını saptamakta olduğunu öne sürerek. Öysa yüzde kırk bunca duraksar, böylesine kör davranmaüçünü Müslümanların, yüzde otuz üçüysı çok şaşırttı beni. Ambargonun dünyale yüzde on yedisini Sırp ve Hırvatlar'ın dan soyutladığı Belgrad'ı, ocyaz kent'te oluşturduğu Bosna halkı tarihsel bağlargözün ardından ansızın bastıran amansız la bütünleşmiş, karısık evliliklerin topkışı, sokaklarla caddelerin ıssızlığını, lolam nüfusun yaklaşık üçte birini kapsakantalann, kahvelerin, pazaryerlerinin yadığı, hallesip kaynaşmış bir halktı. Aşın rım kalan inşaatlar gibi terk edilmişliğini, milL'yetçilik, fetin hayalleri ve ayrılıkçı eykara borsacılarla Kalemeydan'ın yıkıntılalemler birbirine düşürdü insanları; ailerı arasında dolaşan o tuhaf ihtiyar kalabaleri, dostlukları, aşkları böldü, sevgi bağlığını eşsiz bir betimleme gücüyle dile gelarını bir Gordium düğümü kesercesine tiren yazar; Tuna'nın Macaristan sınınnortadan biçti. Oysa bir mozayiğin güzelda sessiz sedasız akışını, Drina kıyılarındaliği, değişik renkteki parçalarından kayki kar manzaralarını, sert doğa koşullarıynaklanır. Parçalar arasınuakı uyumu orla yoksulluğun yol açtığı bireysel dramlatadan kaldırır, renkleri birbirinden ayırrı anlatırken ulaştığı ustalığı siyasal çömaya kalkarsanız kompozisyondaki büzümlemelerinde gösteremiyor ne yazık ki. tünJüğü zedeler, tarihin birikimiyle olusSırplara haksızhk yapıldığını, savaş bomuş bir güzelliği yok edersiniz. Ne yazılc yunca medyanın önyargılı davrandığını ki Bosna bu güzelliğin, gerçekçi olmadıöne sürmekle yetinmevip, gerçekte Hırvağı öne sürülen ama Denim nâlâ inanmak tistan ve Bosnalı Sırpların safdınya uğraistediğim bir idcalin yok cdiliş sürecini yadığını söyleyecek kadar ölçüyü kaçırıyor. şıyor şimdi. Yine de, Sırbistan'a gidip orada yaşayanların da sorunlarını dinlemek gerektiği göÇigın fetih hayalleri rüşüne katılıyorum. Ama bir Türk yazarıEvet, kin tohumlan ekildi yıkımın arnın, Bosnalı Müslümanlara hâlâ 'Türk' dedından, savaştan geriye öksüz çocuklar, nildiği bir ortamda, Sırp kontrolündeki sakat insanlar, harap yapılar ve gelecek bölgelcrde koJayca tloJaşamayacağın/ bi/umudunu yitirmi§ bir ülke kaldı. Bir de diğimden, şimduik ertelemek zorundayım yoksulluk tabii. Özellikle de 'Sırp Cumbu yolculuğu. Belki bir gün o tarafa da gihuriyeti'ni kasıp kavuran, çılgın fetih haderim, 1989 yılından beri ayak basmadıyallerinin bedeli korkunç bir yoksulluk. ğım Belgrad'a dek uzanırım Handke'nin O yöreye gidip, yani bir bakıma aynanın şiirsel bir duyarlıkla betimlcdiği ırmaklaöte yüzüne de geçip, Sırp halkının içinde n, sessiz ormanları, dağların ıssız, sarp yayaşadığı koşulları ycrinde görmek, onlamaçlarını aşıp köprülerden geçerek, orarın da acısına tanıklık etmek isterdim. Sırbistan içlcrine doğru bir lcış yolculuğuna çıkan Pcter Handke'nin yaptığı gibi değil, ama. Güncşi balçıkla sıvamaya kalkışmadan, "Srebrenica'da bir katllam oldu mu acaba?" diye sormadan bu soru katlıamın binlerce kurbanının anısına saygısızlık olurdu çünkü! ocakları sönmüş, hcr ijcylerini Hırvatistan'da bırakmış Krajina göçmenlerinin dramını da anlamaya çalışarak. Handke gibi büyük bir yazarın â sayarak. Ve uygar Batı onlara uzun, çok uzun süre, uluslararası La Haye mahlcemesi liderlcri hakkında insanlık suçu işledikleri iddiasıyla tutuklama karan çıkartıncaya dek, saygıda kusur etmedi. Karadziç tüm banş görüşmelerinin uygulanmayan ateşkes toplantdarının, uluslararası toplumun temsilcileriylc yapılan sayısız oturumların vazgeçilmez muhatabıydı. Şimdi, evinde Paleceki bürosuna, kendisinigördükleriyerdetutuklamaldagörevli SFOR askerlerine gülücükler yağdırarak idiyor. Srebrenica kasabı General Mladiç e 'ailesiyle birlikte' Adriyatik kıyısında tatil yapıyormuş. Bosna ordusu çekildikten sonra Sırp kesiminde kalan son Müslüman kente saldıran bu 'halk kahramanı'nın televizyon kameraları karşısında söylediklerini anımsıyorum. Yaşh bir kadının yanağını okşayarak "Korkma anne, sana bizden bir kötulük gelmez" deyişini, otobüslerc itiş kakış binclirilen kent nalkının yolda inuirilerek katledilişini, kaçıp ormana sığınmak isteyenlerin üzerinc açılan yaylım ateşi, Mladiç'in askerleri tarafından yaka paça götürülen bir gencin kameralara "Korkuyorum!" diye haykınşını, sonra, Fransız General Morillon'un Birleşmiş MilletlerGücü'nün güvencesi altında olduğunu söyledıfii Müslüman Srebrenica halkının toprakla kanşmı^ cesetleri larda ansızın bastıran kar fırtınasına hazır Nedlm Cürsel" Sırblstan Yazarlar Blrilğl Hjns ıc y,ı\.ıv.ın kozmopolit bir yazarın cenazesinı bıie mllllvetçi Ideolojlsl uğruna kullanmaktan cekinmemiştl" diyor yazısında. Nedlm Cürsel Saraybosna'da (üstte). SAYFA 10 lıksız yakalanmamaya çalışarak. 1 ler yılbaşında bir kart atarak dostluğumuzu anımsatan, öykülerimin Sırpça çevirmcni Mir yana Teodosiyeviç'i görmek, Danilo Kiş'in mezarını ziyaret etmek için. 1989 gu/ünde Belgrad'da, Kosova yenilgisinın altı yüzüncü yıldönümü kutlamaları sırasında doruğa tırmanan Sırp milliyctçiliği değildi yalnızca beni şaşırtan. Dostum Danilo K İ T A P SAYI 3 9 7 C U M H U R İ Y E T