Katalog

' kaynak şiirlcr. "Kalacaksın/ Artık kendine bölünmeyen bir zamanda/ Sözlerin bunca dağılmadığı gibi/ nicc çocuklar ıloğacak düşüncenden/ Kansız uünyanın gözbebekleri/ Kalacaksm/." VedatGünyol tarafından yılın şiir kitabı ilan ediliyor. Tarık Dursun K.'nın, "Şükran Kurdakul savaşçı şiirden yana... Iyi şaire, soylu şaire kapınız açık olmalı, açık" diye değerlendirdiği, Rauf Mutluay'ın, "Açıksözlü bir toplumculuğun sesi" biçiminde dilc getirdiği Adnan Ozyalçıncr'in "Halk olmanın güzelliğini, toplumca halk bilinçlenmesinin ışığında izleriz" saptamasında bulunduğu, Doğan Hızlan'ın, özcüiklc ikinci bölümdeki şiirler için, "Şiirin sayfalardan alanlara geçmesini gerekli görüp orda daha önemli fonksiyonu olacağını sananlar ki böyle bir seyden yana dcğilim Kurdakul'u (Içten Içe'nin dışındaki) scvecekler." değerlendirmcsinde bulunduğu bir kitap 'Halk Orduları'. 'I lalk Ordulan'nın yayımlanmasmdan sonra Şükran Kurdakul, kimilerinin şiirc kırgınlık, kimilerinin hesaplaşma, kimilerinin de kendini cezalandırma diye yorumlayabileceği uzun süreli bir ara veriş dönemini yaşıyor. Ama bu tümüyle susup geri çekilme dcğil. Halk Ordulan'ndan bir yıl sonra ilki Tanığın Biri' olmak üzere günün eleştirmcnlcri tarafından başarılı, özgün yapıtlar olarak değerlendirilen 'Bcyaz Yakalılar', 'Kurtuluştan Sonra' ve 'Onların Çocukları' adlı dört öykü kitabı yayımlatıyor ardarda. Şükran Kurdakul'un bu öykülerle şiirlerini "...bir çeşit ŞÜrolmayandan arıtmayı amaçladığı", şiır suskunluğunun en önemli nedeninin bu olduğu böylece anlaşılmış oluyor. Ancak Şükran Kurdakul 70'lerde hâkim olan ve gençler tarafından birbirlerine yöneltilen 'slogan şiir' eleştirileriyle ilgili olarak ve kcndi 'yüksek sesle alanlarda okunabilecek şiir' anlayışını değerlendirirken şunları söylüyor: "Bizim yazdığımız slogan şiir değildi. Duymadığımız şiiri yazmadık. Belleklerde kalma sistemi aradık o şirlerde." Ve sözlerini, "Ancak 69'dan sonra meydan da kalmadı!" diye ironik bir yaklaşımla tamamlıyor. Şükran Kurdakul şiirleri gibi kararlı, inatçı ve kavgacı bir şair. Şiirine de ilk öncekendisinin inanmasıgerek. Buyüzden 'AcılarDönemi' Kurdakul'un şiirindeyeni ve önemli bir dönemeç olmak zorunda. Ama 'Acdar Dönemi' dönemeçten de daha ileri bir anlam taşıyor Kurdakul için. Kendi deyişiyle yeniden doğuşunu oluşturuyor. tlk gençliğinden beri aradığı şiir dizesinin yaratım koşulları, 'Halk Orduları' ile 'Acılar Dönemi' arasındaki hem iç yapı hem içerik özellikleri bakımından arama çabası ile geçen uzun, yoğun, derin bir araştırma dönemi sonucunda daha bir netleşiyor ve onun bugünkü şürinin temel yapıtaşları oluşuyor... încclmiş. imbikten geçmiş, kendi deyişiyle, "...yıllarca işlcyen tezganın aramalarının sonucu ulaştığı bir şiir bu." Duyarlığa, lirizme acık, soluklu, "acıyı çağdaş bir ürperti olarak duyan" (Abdülkadir Bulut) şiirlerde dil, ustaca kullanımıyla da ayrıca dikkati çekiyor: "Bir sabah şarkısı doğada/ hangi renklcrle açarsa kendini/ Coşkularda heves parıl tıları gibi/ Sevginin yeşilleriözsuyunu çeker topraktan/ Sabrın ve alınterinin kuşları/ Tezgâhlarda uçar gider..." Acılar Dönemi şiirleri, şairin kendisine karşı da özgür bir şair olmasının tanıklığını yansıtan bir şiir kitabı. Dünya görüşü açısından bir değişme söz konıısu olmadığı halde, bu özgürlük, ycni temaları rahatlıkla işlemesinin yolunu açıyor çünkü." Ben o acıları yontarken içimde/ Sesinizin yağmurları ormanlarıma boşandı/ Yörüngesine sığmayan yıldızlar gibiydiniz.". Âynı zamanda toplumsal gerçekçilikle bireysel duyarlığı şiirsel bir çatı altında ustaca buluşturmuş, ufkunu sürckli zorlayan bir şairin şiirleri: 8O'li yıllar, Şükran Kurdakul'un 'şair kimliğinin', öykücülüğünün, araştırmacılığının, politik çalışmalarının yeniden önünegeçtiği bir dönem... 197881 yılları arasında yazdığı şiirlerini bir araya get.iren 1982 Nevzat Üstün Şiir Büyük Ödülü'nü kazanan 'Bir Yürekten Bir Yaşamdan'şairin, sekizinci şiir kitabı olarak yayımlanıyor. 'Bir Yürekten Bir Yaşamdan' kitabını Hikmet Altınkaynak, "Şükran Kurdakul'un yaşamından üç yılın seyir defteri değil ama Türk şiirine imza atan, kırk yılını uğruna harcayan bir şairin ulaştığı kilometre taşlan!" olarak değerlenuiriyor. Muzaffer Uyguner'in değerlendirmesi ise: "Oyküden, ayrıntıdan uzak durmak, yoğun imgelerle toplumsal şiirimizin değişik örnekleri..." Ahmet Tclli, "Şükran Kurdakul'un şiiriyazınımızda içtenliğin bir odağı olarak, aydınlık düşüncenin, dürüst tavrın alçakgönüllü bir temsilcisi durumundadır" Doğan Hızlan, "Bir Yürekten Bir Yaşamdan Şükran Kurdakul'un en başarılı ürünlerini içeriyor. Yalınlık yoluyla da şiirsel ustahğa varılabileceğini, ölçü ve uyakla da serbest şiir kadar rahat bir söyleyişe ulasacağını bu şiirleriyle belgeliyor. (...) Şükran Kurdakul'u, içerik yenileme grubunun başarılı bir kişisi saymalıyız. (...) Gerçekten adının bütün içtenliöini, güzelliğini taşıyan şiirler. Kurdakul'un yalın, duru şiirleri oelleklerde kalacak güzellikte" biçiminde dile getiriyor görüşlerini. 'Bir Yürekten Bir Yaşamdan'daki şiirlerde toplumsal siyasal sorunlara çözüm arayan bir şair kafasının duyarlığını görüyoruz. Sokakta insanların vurulmaya başladıgı bu dönemde şairin yazdığı da bu acılara ilişkin şiirler. Bu acıları bireysel duyarlığıyla islcyen şiirlerinde "Kendi dcnizlerimin dalgıcıyım ben/ Bir alışkanlığı sürdürür gibiyim belki/ Soluğum son aşamalarına geldi/ Geçtim durdum bilincin dehlizlerinden" şair daha önceki şiirlerinden daha farklı bir sövlem tutturma, yeni açılımlar bulma çabası içinde. Örneğin bağırmıyor, haykırmıyor. Oner Kemal'in deyişiyle, "Yaşamla yürek arasındaki cn kestirme yolun şiir yolu olduğunu öğrenmiş, kavramış bir inceliğe, olgunluğa ulaşabilenlcrden biri o". Şiirine giren tüm duyarlıkları, duvguları bizzat kendi yaşantıları, (cendi yaşamında iz bırakanlar oluşturuyor cünkü. Çünkü Şükran Kurdakul'un amacı hep, "Yalın ama mücadeleli bir yaşamın düzyazı anlaşılırlığında şiirini yazmak." Bu yüzden kısa çağnşımlı imgelere yönclmesi, kapalı şiirin sonsuz yorum hakkına sahip imgelerine sırt çevirmesi: "Ben sevdayım, al beni scvccenliğine/ ben gülüm, dallarma aşıla beni/ Çocuğum ben, göğsünde büyüt/ Umudum ben, düşünccnde geliştir// Acıyını, gerçeği ararsan bende/ lnancım, coşKuyu yaşarsan bende." 1984'te lzlem Kitabevi'nceyayımlanan 'Okselcrin Yöresinde', şairin dokuzuncu şiir kitabı. 198284 yılları arasında yazdığı, coğu kitaplaşma öncesinde 'Yazko Hdeniyat' ve 'Yeni Dergi'de yayımlanmış 52 şiirden oluşan bu kitap Kurdakul şiirinin poetikasını açıklığa kavuşturabifecek, hakkındaki tüm soruları yanıtlayabilecek bir nitclikte. Toplumsal çatışmaların sokaklan kana buladığı bir dönemin arkasından 12 Kylül Dönemi gelmiş. Olayın şairdeki yankılarının yorumlandığı şiirler bir yanıyla da şairin içindc yaşadığı döneme karşı varolduğunu kanıtlama durumunu ortaya koyuyor. Bu kitabıyla ilgili olarak, "Gerçeğin aldatmacaya dönüştürülmck istcndiği bir dünyanın görünür görünmez güçleri karşısında pir tutunma çabası olarak tanımjjyorum Ökselerin Yöresin'deki şiirleri. Temelde beni yazmaya iten bu çaoa şairce düşünmenin debir ifadesi sayılabilir" diyor. Mehmet H. Doğan, "(...) Eski şiirlerindeki yüksek perdeden hesap soran, suçlayan sesin yerine kendine güvenli, anımsayan, unutmayan, her şeyi yerli yerine koymaya çalışan, durulmuş bir iç konuşma almış. îstanbul Duyarlıkları bölümünde, aynı sakin havayla tarihi yeniden yazıyor sanlci; kişisef ve toplumsal tarih, içiçe" değerlendirmesinde bulunuyor. "Uyudum bendim, uyandım ben/ Eskimeyen anıların büyüttüğü/ Bin yıllık yangını, kanlı düğünü / Yürcğinin dağlarmda söndüren.". 'Ölümsüzlerle', Kurdakul'un onııncu şiir kitabı. Yıl 1985. Dünya Edebiyatının 26 ölümsüzü dizelerinde, öykülemeye kaçmadan yaşatma girişimi içinde Kurdakul. Vehbi Dede'den, Michaud'ya, Ahmet Cemil'den Meryemce'ye, Madame de Renal'dan, Hamlet'e kadar bir edebiyat adamının elli yılı aşkın birikiminin toplamı. "Edebiyatı sevenlerlc, edebiyatın yarattıklarıyla yaşamın yarattıklan arasında izdüşüm yakalayabilenlere seslencn vc sevindiren, üzen şiirler demeti (ölümsüzlerle" (Oner Yağcı). Örneğin Moby Dick'in Ahabb Kaptan'ı onun dizelerinde şöyle ölümsüzleşiyor: "Bendim, kırk koca yıl tutulmuş yazgısına/ lnip çıkan bu görkemli mercliveni/ Okyanuslar yetmedi içimdeki yangına/ Bendim, kendime karşı, nöbette beklcyen seni// Susamış çöl fareleri gibi kamaramda/ Yalnızlığımı kemirdim, kanadım içime/ Ne yıklızperiler ağdı gökyüzünden/ Ne balıkkızlar uğradı kcntime" 'Ortak noktaları şairimizin yaşamındaki birinci sınıt oyun ı/e roman kahramanlığı' olan bu 26 klasik ve çağdaş romanla oyunun unutulmuş kişisinde Şükran Kurdakul'un yakalamaya çalıştığı ise insansal olan, dolayısıyla kalıcı olan yanlar.. Belli ki Kırmızı ve Siyah'ı, Hamlet'i, Moby Dick'i, Ihtiyar Balıkçı'yı, Ortadirek'i, Paris Düşerken'i defalarca defalarca okumuş. Kendini biraz Ahabb Kaptan, biraz Madame dc Renal, biraz Julien, biraz Eabian olarak hissetmiş. Ya da onların en yakın dostları. Şükran Kurdakul bu kitapla ilgili olarak şunları söylüyor: "Orneğin, Hamlet'in çağını aşan özelliklerine, bir eylem adamı olan Mic Tophımsal çatışmalann yansımaları 80li yıllar Sukran Kurdakul ve eşi. haud'nun kişiliğindeki farklılığa, Ahabb Kaptan'ın tutkular çembcrindeki azabına, Fabian'ın doğaya yenikliğini algıladığı andaki şaşkınlığına, Ihtiyar Balıkçı'nın savaşımındaki görkeme yaklaşarak sürüp gitmekte olanı vermek istedim." Şükran Kurdakul'un 19521992 yılları arasında yazdığı şiirlerinden seçmelerden oluşan vc eşi Selma Hanım'a ithaf ettifii on birinci şiir kitabı 'Toplu Şiirler: Bir Yürekten Bir Yaşamdan'ın yayımlanma tarihi 1993: Şairin 50. Sanat Yılı. Şiirle, demokrasi savaşımıyla geçen yaşamı boyu yazdığı ve kitaplaşmış şiirlerinin vanı sıra, daha önceki Kİtaplarında yer almamış şiirlerini de içeren V>ir kitap 'Toplu Şiirler: Bir Yürekten Bir Yaşamdan'. Ancak bu yapıtında şairin ilk iki kitabından, CTomurcuk' ve 'Zevklerin ve Hülyalann şiirleri') hiçbir şiirin bulunmamasına karşın 19771992yılları arasında yayımlanan 'Acılar Dönemi', 'Bir Yürekten Bir Yaşamdan', 'Öksclerin Yöresinde' ve 'Ölümsüzlerle' kitaplarındaki tüm şiirlerinin, yer aldığını görüyoruz. Şükran Kurdakul'un on ikinci şiir kitabı ise 'thtiyar Yüzyıla". 19861997 yılları arasında yazdığı ve bir kısmı dergiferde yayımlanmış son dönem şiirlerini iccA ren " tiyar Yüzyıla', şairin yeni baskıları 5 kitap halinde Ümit Yayıncılık tarafından yapılan şiir kitaplarının altıncısı olarak piyasaya sunuldu. Şairin.34 şiirine yer verdiği kitabın ikinci şiiri Ülkesi Ağıdistan: "Uykulardan sıçradığım her gece/ Kuşku doğasına yürüclü gerçeğimin/ Ya senin gözlerindekı ışık sönmüşse, Ya damarlarımdaki kan donmuşsa benim// Ya da yangın sonrası bir orman/ Gibi ıssız ve nüznüne alışık.../ Ölürnün rengine sözcükler arıyorsa şimdi/ Ülkesi ağıdistana dönmüş bir ozan" Bir ozanın zekâ ve düşüncesinin buyurduğunu duygusal içlemine yedirip bunu imgeleştirerek söylemesi gerektiğini üçüncü şiir kitabı 'Giderayak'tan itibaren savunan Şükran Kurdakul'un şiirlerinde estetik kaygıyla toplumsal kaygının birbirinin önünegcçmeksizin, belki bellekte kalma sistemi arayışını da hiç gözardı etmeden birlikte duruşlanna tanık oluyoruz. Yine "Şair toplumsal ilişkilerden kaçamaz, ama bireysel olarak kendindc var olanları yazar" diyen Şükran Kurdakul toplumsalsiyasal olaylara çözüm arayan şair kafası duyarlığının daha farklı, daha yoğun, sancılı olduğunu da 'Birler' şiirindeki dizeleriyle çok güzel ifade ediyor: "Bir baba, seferberlik, kuşlan gibi/ Yaşama kuşkulu gözlerle bakan./ Bir sevgili göğüslerinden düşlerine kadar/ Bir adam, bclalı düşünceler yetimi." "Şiirle nice insana direnç ve umut aşılamak. Yaşamı ve edebiyatı aralıksız sevmek" diyor Öner Yağcı 'Şükran KurdakulYaşamı ve Yapıtlan' adlı kitabında... "Kurdakul'un şiirlcrinin sıcak gelen, kişiyi etkileyen yanı gerçekten bir yaşam iletmesidir" diyor Doğan I lızlan. Evet, şiirlekavgayla ama yaşamı hep severek, güzel günlere olan umudunu yitirmeyerek, demokrasi savaşımının tam ortasında yer alarak geçen 53 sanat yılını selamlıyorum... • SAYFA 7 Son dönem ştipleri Kahaolanlar şükran Kurdakul dostları ve Ruhi Su bir gezl sırasında. CUMHURİYET KİTAP SAYI 387