Katalog

Insanınbiyokültürelevrimi Dergirnızın 24.04. 1997 tarıhli 375. sayısında Doç Dr Izzet Duyar'ın bır kitap eîeştiri yazısı yayımlandı. Eleştırılen kıtabın yazarı Dr. Hüseyın Turk, bu yazıya bir yanıt yolladı. Bu yanıtı yayımlıyoruz aşağıda. Dr. HÜSEYİN TÜRK * Doç. Dr. hzet Duyar'ın yazısına bir yanıt K uramsal Yaklaşımlar Işığında Insanın Biyokültürel Evrimi adıyla yayımlanan kıtabın ve onun dayandığı doktora tczının asıl sa vı, ınsanın evrımının biyokültürel olckı ğu vc ınsan evrımınde bıyolojı kultur çevre boyutlarının uçune de yer verıl mesı gerektığıydı Bu bakış açısıyla, bı yoloıık ve kulturel evrım goruşlerı top ILI olarak vcrılcrck ayrı gelışme goste ren bu ıkı evrım goruşunun bır sentc/c ulaşmasına katkıda bulunmak amaçlan mıştır bu amaca uygun olarak da cvrım duşunLelerı dcğerlendırılmış, sınıflan daılmış ve kaışılaştırılmıştır Evrım du şuntelerı konusu çok kapsamh bır ko nu olduğundan dolayı Tek bır evrımcı hakkında bıle bır te/ ha/ırlanabılır sa dctc bellı başlı evrımulerın kuıamları ele alınmıştıı Doğal olarak da kıtabın kapsamı sınıılandırılmıştır * Duyar'ın 'cksık olaıak nıteledığı, Oto Lvrım, Dengc Değışımı vc Aralık lı Denge kavramları evrımsel genetıkle ılgılı tartışmalardır ve ınsanın evrımıne biyokültürel bakış açısıyla doğrudan bağlantılı dağıldır Bu tur tartışmalar Evrımde Son Gelışmı ler adıyla ayrı bır çalışma konusu olaıak duşunulebılır Duyar'ın bahsedılmcdığını soyledığı notral mutasyonların varlığına değınıl mış (Bkz s 132), ancak ba7i tartışmalı konular kıtabın kapsamı dışında bıra kılmıştır Bunların hcpsınden bahset mek ıçın ayrıca bu konuda bır kıtap da ha yazmak gerekır Kaldı kı, bu konu daProf Dr Alı Demırsoy'un Kalıtım ve Evrim ısımlı kıtabı yayımlanmıştır Po pulasyon genetığı, bılındığı gıbı, Çağdaş Sentez kuramında onemlı bır yer tutar Eğer, bır kıtabın kapsamını sınırlandır mak Duyar'ın deyımıyle bilimsel ahlaksızlık ısc, o zaman neredeyse butun bılım adamları bilimsel etıkten yoksun dur demektır Çunku, bilimsel yontem, çalışma konusunun kapsamının sulan dırılmasını gcrektırır * Duyar eleştırılerını oyle ılerıye go turmuştur kı, Çağdaş Sente/'ın gunu muzde yaygın olarak kabul goren cv rım kuramı olmadığını ve bu kuramın kurucusunun J Huxley değıl, katlula rından dolayı I Dobzhansky olduğu nu ılerı surebılmıştıı Oysa, evrıme ılgı duyan bır okuyucu bıle bılır kı, Çağdaş Sente/ Deneysel olarak aksi ıspat edı lene kadar gunumu/de çoğu evrımcı tarafından en yaygın kabul goren evrım kuramıdır vc kurııtusu da Evolution: The Modern Synthesis (1945) adlı kı tabı ya?arak kurama da ısmını veren J u lıan Huxley'dır Dobzhansky bu kuıa mın gehştırılmesınde en çok etkılı olan bılım adamlarından bırıdır Kaldı kı, Dob/hansky'nın goruşlerıne kıtapta ye terınce yer verdmıştır Çağdaş Sentez'ın evrım kuramına asıl katkisı olan kalıtım boyutunun cklenmesı olduğunun kı tapta gozardı edıldığı de doğru değıldır (Bkz s 136 138) Kuramın Insan Evrı mı konusunda ınsanın kulturu ve bıyo lojısı arasmdakı karşılıklı ılışkıyı dıkka tc alan biyokültürel bakış açısının, kıta bın yaklaşımı vc konusu bakımından onplana çıkartılması ıse çok doğaldır ve asıl amaçtır * Duyar'ın bır dığer yanılgısı da sosyo bıyolojının bır evrım kuramı olmadığı konusundadır Bılındığı gıbı, sosyobıyo lojı O Wılson tarafından yazılan Sociobiology: The New Synthesis (1975) kı tabıyla Çağdaş Sentez'e karşı bır alterna tıf olarak ılerı surulen bır goruştur ve evrım kuramının yenıden tartışılmasını gundeme getırmıştır Çunku, sosyobıyolojık bakış açısını kabullenmek evrım mekanızmasının ışleyışınde de farklı du şunmeyı gerektırır Duyar yazısında "Sosyobıyolojı evrım kuramını benım ser ve temellerını evrım duşuncesı uze rıne kurar " dıyerek, bu kuramın bır ev rım kuramı olduğunu 7aten kendısı de dıle getırmektedır * Kıtapta başkalarına aıt her cumlenın alıntısının verılmesının Duyar'a gore bozuk bir montaj olarak değerlendırılme sı vc doğrudan alıntıların tırnak ıçınde verılmedığının behrtılmesı ıse bilimsel etık açısından uzucuduı Başka yazarla ra aıt doğrudan alıntılar sık araJıklı ve ıtalık harflerle belırtılmıştır Ayrıca tır nak kullanmak gereksız Okuyucunun bu tarza yabanu olmadığı vc btrçok ça lışmada bu tarzın kullanıldığı bılınmek tedır Bilimsel alıntılarla ılgılı tum etık gereklere uyma çabasının Duyar tarafın dan buyuk bır eksıklık gıbı gosterılmesı uzucu olduğu kadar duşundurucudur Hıç alıntı vermeksı/ın yazılan çok sayı da kıtabın yayımlandığı gunumuz Tur kıye'sınde aslında boyle bır tutum erdem olarak dcğcrlendııümelıydı * Kıtapta eşeysel seçılıme hıç değınıl medığı ıddıası da doğru değıldır (Bkz s 90 98) Gerçekte, Duyar neyı ve nasıl eleştıreceğı konusunda belırgın bır ba kış açısına sahıp değıl Sanırım, bu eksıklık, kıtabın butununu (ozellıkle de onsozu) tam olarak okumamasından ve kıtabın ne amaçla yazıldığını kavrayamamasından kaynaklanmaktadır * Duyar'ın bır eleştınsıne katılmamak olanaksız uzman olmayan kışılenn evrım konusunda yazmamaları gerekır Hele Duyar'ınkı gıbı alelacele ve onyangıyla yazılan yazılar bu alana yarardan çok zarar verır demektedır Kendısının bu konuyla ılgılı doğrudan yayını olmadığı halde, sayın Duyar, 1982 1991 yılları arasında yayımlanmış 4 kaynağı referans vererek evrım konusunda ahkam kcsmekte ve okuyucusunun kafasını bu landırarak "cvrım karşıtlarının ekmeğı ne yağ surmektedır" * Duyar kıtabın konusunun ne oldu ğunu tam olarak anlayamadığından dolayı, ınsanın evrım tarıhı hakkında okuyucunun hıçbır şey oğrenmedığını soyleyerek bır kavram kargaşası yaratmaktadır Her şeyden once, fosıl belgelere dayanan tnsanın Lvrım Tarıhı ıle bu fosıllerın yorumlanmasıyla oluşan Evrım cı Duşuncenın Evrimi bırbırıyle bağlan tılı, fakat ayrı ayrı ele alınması gereken ıkı alandır Kıtapta ınsan evnmıyle ılgı lı olan biyolojik ve kulturel evrım ku ramları ele alınmıştır Kaldı kı, ınsanın evrım tarıhı konusunda Prof. Dr. Guven Arsebuk'un biyokültürel bır bakıs, açısına sahıp olan tnsan ve Evrim (1990) adlı kıtabı yayınlanmıs, vc okuyucuya do yurucu bılgı aktarımında bulunmuştur Gunumuzde genel olarak unıversıte lerın bır saygı erozyonuna uğramasının ve sorunlarının temelınde ınsan ogcsı nın katkısının oldukça fazla olduğuna, Doç Dr îzzet Duyar'ın eleştırı yazısını okuduktan sonra daha çok ınanmaya başladığımı soylemelıyım Unıversıtelc rın başta gelen sorunlarından bırı ıletı şımsı/lık ve bundan kaynaklanan hos. gorusuzluk ve duyarsı/lık Aynı bolu mu paylaştığım, hatta bır zamanlar aynı arkadaş ortamını paylaştığım Doç Dr Duyar, eğer kıtapla ılgılı kara duşuncc lcrını doğrudan yuzyuze konuşmayı ter cıh etseydı, belkı de boylc bır yazıya ge rek kalmayacaktı Ne yazık kı sozlu ılc tışım yerıne ya da ıletışım yerıne ıletı şımsızlığı tercıh etmesı bu yazıyı gereklı kıldı Burada anlatarak okuyucunun ka fasını bulandırmaya gerek yok Aslın da Doç Dr Izzet Duyar'ın da ıçınde yer aldığı bolumumuzun ıçyu/unu yakından bılenlcrbu tarz bıreleştırının amaçlı (on yargılı) yapıldığını kolayca tahmın ede bılırler Unıvcrsıtclcrdekı bır başka onemlı so run da bılımde tarafsı/lık ya da ncsncl ol madakı başarısızlık Ne yazık kı, çoğu bılım ınsanı bilimsel ctkınlıklerınde nes nel olmayı başaramıvor So/ konusu ya zı bu konuda da ıvı bır ornek oluştur maktadır Aslında Duvar ınılttışımsızlı ğı seçmesı bana karşı taraflı ve onyaıgı lı olduğunu açıkça gostermektedır Bı lımde nesnel olmama bilimsel eleştırı mekanı/masının da ısjememcsını va da vanlış ışlemesını beraberınde getırıyor Çoğunlukla bılımle uğraşanlaı hakede nı değıl de dış bılcdıklcrı kımı ınsanları eleştırmek ıçın bilimsel eleştırılcr yapı yorlar Bu eleştırıler de, gencllıklc, yapı cı değıl, çarpıtıcı bır nıtelık sergılemek tedır Oysa bilimsel değerlendırme nes neUığı gerektırır, duyguların bilimsel de ğerlendırmeye yansıtılması, kışıye duyu lan onyargının onun eserıne de yansıtıl masını beraberınde getırır Tez jurımde bulunan vc sozkonusu ya zıda adı geçen Sayın Prof. Dr. Yaman Örs'e çıkan yazıyı ve yazdığım bu yanı tı gosterdığımde o, şunları belırttı "Ev rım kuramı ve daha genış olarak evrım kavramı ıle ılgılenen bır felsefecı ve aka demısyen olarak, (Ne yazık kı) Cumhuriyet Kitap Eki'nde çıkan bu ya/ıyı dık kate almayı değer bulmuyorum Ancak sen, bu yazının, daha doğrusu onun sa hıbının "doğrudan hedefı" olarak, kuş kusuz, bır yanıt vererek ılgılenen okuyu cuyu aydınlatmak durumundasın Tıb bı Etık oğretım uyesı konumunda olan ben, yazı sahıbının scnın "bilimsel ahla kından" kuşku duymasının onun 'ah lak" anlayışını sergıledığı kanısındayım Senın tezının ve kıtabının bu açıdan ın celenmesı, bılım etığını gerçekten tak dır edecek okuyucuları yeterınce aydın latacaktır sanırım Yıne bu yazı sahıbı akademık çalışmalarda ayrıntılı (ve yerı ne gorc gereksız) bılgı aktarımının, ko nuya yaklaşım, ozgunluk, kavramsal sı nırlan ıyı belırleme gıbı en başta gelen bilimsel gercklılıklerın yanında onemsız olduğunun ayırdında gorunmuyor" Sonuç olarak, ben kendı adıma, Izzet Duyar'ın kıtabımın tanıtımına bır bakı ma katkıda bulunduğu duşun<.esınde yım M U D TC f hızık ve Paleoantropo lojı Bolumu Paleoantropolop Anabuım Dah CUMHURİYET KİTAP SAYI 380 SAYFA 12