Katalog

Uc Kanatlı Masal Kusu Şairliğinin yanında masal derfemeleri ile tanınan Oğuz Tansel'in anısına çıkarılan bu kitapta Metin Turan, onun dost çevresini oluşturan edebiyat ve sanatçıların yazılarına yer vermiş. Onun edebiyatçı kişiliği yanında (ve bu kişiliğini besleyen önemli damarlardan olan) masalcılığı ise kitabın başlığında vurgulanmış: "Üç Kanatlı Masal Kuşu". Doç. Dr. ALİ OSMAN OZTURK airliğinin yanında masal derlemeleri ile tanınan Oğuz Tansel'in anısına çıkarılan bu kitapta Metin Turan, onun dost çevresini oluşturan edebiyat ve sanatçıların yazılarına yer vermiş. Onun edebiyatçı kişiliği yanında (ve bu kişiliğini besleyen önemli damarlardan olan) masalcılığı ise kitabın başlığında vurgulanmış: "Üç Kanath Masal Kuşu". Kitap, Metin Turan'ın giriş amaçlı "Oğuz Tansel Kitabı" (s. 34) ve Oğuz Tansel'in yaşamöyküsü (s. 56) dışında şu bölümlerden oluşuyor: "Üç Kanatlı Masal Kuşu" (Adnan Binyazar) (s. 911), "Çile Eri Oğuz Tansel" (Fakir Baykurt) (s. 1216), "Yeni Dünya Düzeni Masalcıları Karşısında, Oğuz Tansel'in Masallanmn Kıyısında..." (Ümit Sarıaslan) (s. 1724), "Ekmek Kokulu SevgiNerde?" (Abdülkadir Paksoy) (s. 2532), "Oğuz Tansel'in Masalları" (Muzaffer Uyguner) (s. 3339), "Türk Macar Halk Masallarındaki Benzer Motiflerden" (Edit Tasnadi) (s. 4143), "Oğuz Tansel ve Yenidünyalı Yerli Halklar" (Turhan Doyran) (s. 4548), "Bir Büyük Insan" (Nijat Gürsoy) (s. 4950), "Oğuz Tansel Şiirinin Kaynakları ve Özellikleri" (Güney Güner) (s. 5157), "Tansel'de Öz ve Özgünlük" (Talât S. Halman) (s. 59 66), "Oğuz Tansel ve Sarıkız Yolu" (Ahmet Özer) (s. 6971), "Bozkırda Boy Atmak" (Hüseyin Yurttaş) (s. 7380), "Tren Gibi Bir Adam: Oğuz Tansel" (Remzi tnanç) (s. 8182), "Bir Bozkır Efesi: Oğuz Tansel" (Mahmut Makal) (s. 8387), "Oğuz Tansel, Erken Savrulan Harman" (Berin Taşan) (s. 8991), "Oğuz Tansel" (Bekir Semerci) (s. 9396), "Oğuz Tansel ile Sarıkızyolundaku Yolculuğumuz" (Nuri Taner) (s. 97102), "Aramızdan Ayrılışının 1. Yılında Oğuz Tansel" (Hayati Aşılyazıcı) (s. 103106), "Oğuz Tansel Üzerine Bir Anma Yazısı" (Gültekin Çizgen) (s. 107108). Kitapta ayrıca Oğuz Tansel tarafından kalcme alınmış, "PerioğluPsyche. Bir Masalın Altı Çeşitlemesinin Karşılaştırma Denemesi" (s. 109116) başlıklı bir inceleme ile çocuklarınca anlatılan "Anılarda Oğuz Tansel" (s. 119120) bölümii var. Son bölüm ise "Oğuz Tansel Kaynakçası"na (s. 121125) ayrılmış. Biz burada Oğuz Tansel'in şair kimliğini değil de, şairliğini besleyen masalcılığını önplana almayı istedik. Metin Turan bu yönünü şöyle tanıtıyor: "...Tansel aynı zamanda bir masal ustasıdır. Çocukluğunda aileden aldığı masal ve söylence sevgisi, özellikle Konya Lisesi'nde öğrenciyken, öğretmeni SAYFA 8 Pertev Naili Boratav'ın yönşılıklı etkileşme içinde düzenlendirmesiyle bilimsel araştırleme, parçalanmıs uzuvları malara ve verimli bir üretime OĞUZ TANSEL ahenkli tümel yapılara entegdönüşür. Gerek mesleği gere etme eğilimi göstermekterekse özel gayretleriyle dolaştığı yerlerden derlediği maAğırlıklı olarak sözlü kültüsallarla Türk folklor ve ederün içinde yaşayan insanlar biyatına büyük katkılarda bu medya ve teknoloji sayebulundu. (...) sinde, kendilerine yabancı, karışık ve farklılaşmış yazılı 194246 yılları arasında kültürün özellikleriyle karşı Amasya'dan derlediği masalkarşıya kalmışlardır, öyle bir lardan bir bölümü Pertev Naili yazılı kültür, ki henüz ortak bir bağlam Boratav ve Prof. Eberhart tarafından içinde yerini bulamayan çok katmanh hazırlanan Türk Masal Kataloğu'nda farklılıkları birbirine ahenkli kılmaya yer aldı. 1977 yılında ise masallanyla ve entegre etrneye başlamamıştır. DoTürk Dil Kurumu'nun Çocuk Yazını Iayısıyla teorik olarak akıl almiaz kompOdülü'nü aldı." (s. 5) likasyonlar ve krizler ortaya çıkabilir. Oğuz Tansel'in hemşehrisi ve dostu (bkz. Pflegerl, B., a.g.e., s. 2) Seyit Küçükbezirci, ona adadığı yazısında şöyle diTürk masalyor masalcılığı larının belli üzerine: başlı karakteristik özellikle"Oğuz Tansel rinden biri teşairdi, ama ben kerlemelerdir. Tansel'i hep Türk masalları, 'Folklorcu" olayayılma sürerak değerlendirsince konuca ve dim. Konya'dan motifçe çeşitleyaptığı masal mcye maruz derlemeleri, dekalmasına rağğerini bilene bir men, biçim ola'define' değerinrak görece dede. (...) Her yağişmez bir teyınladığı masal mel yapının yakitabını imzalı nı sıra, ikinci getirdi bana. bir biçimsel isHâlâ saklarım; kelete' sahiptir: 'Altı KardeşMasalın girişinler'i, 'Yedi Devde, içinde ve ler'i, 'Üç Kızsonunda yer lar'ı, 'Mavi Gealan söz kaııplin'i, 'Allı ile ları (formeller). Fırfırı'yı... Ayrıca sosyal 1 9 5 9 ' d an bir işlev de ye1980'lere kadar rine getiren bu binlerce çocuk, söz Kalıpları, heyecandan içi masal içinde anlatımın çatısını ve haiçine sığmaya sığmaya okudu o güzeyalgücünün serbestisi ile sınırlarının lim masal kitapfarını... Kökeni Konya ölçüsünü ayarlar. Sözgelimi giris kalıbı olan o masallar hâlâ güzcl, hâlâ çağdaş. "Bir varmış bir yokmuş", gcrçeklik ile Şimdilerde yeni baskıları yapılsa ne hayal arasındaki belirsizliği dile eetirir. noş olur... (...) Tekerlemeler, geleneksel söz kalıplaOğuz Tansel Masalları rını muhafaza etmekle birlikte, gerek Halk Masalı uzmanları, çocuk edeüslup gerekse muhteva bakımından biyatı yazarı, aradan yayınlanalı otuz serbest ve fantastik bir anlayışla alışılayıl geçmesine rağmen eskimeyen gü»elmiş sınırları aşmaktadır. Bu yönüyzelliklerini günümüz içinde sürdüren e, tekerlemelerde modern şiir kabulle'Oğuz Tansel Masalları nı incelemeli... rine erişilmiş olmaktadır (Pflegerl, B., Oğuz Tansel'in hayırlı evladı Ülkün Bir Oğuz Tanselküabı... Ş onun estetiğinde eytişimsel dokuyu ortaya çıkarma çabası içinde olmuştur. Barbara Pflegcrl'e göre de masaldaki oyunsu saçmalıklar, kafiyelikafiyesiz kelime oyunları, stereotipler ve yalanlar, farklı sosyal ve edebî düzeylerdeki kavramların bağlantısı dinleyiciyi sadece güldürmekle kalmaz, ona aynı zamanda "gerçeklik" sahasının terkedildiği ve günfük yaşamda geçerli olan mantığın ortadan kaldırıldığı mesajını da verir. Anlatıcı esas olarak kendi istediği biçimde düzenlediği üç tip imge kümesini kullanır: 1. "Ters yüz edilmiş evren"den tablolar, 2. Kıt kaanat ve zor kosullarda geçen yaşamı kolaylaştıracak nayaller ve rüyalar, 3. Günlük yaşamdan kaynaklanan, içinde insanlar arası Uişkilerin ve toplumsal kurumların hedef alındığı tablolar. (Bkz. Pflegerl, B., a.y.) Uyguner'in aktarımıyla, masallarla amaçladığını şöyle özetler Oğuz Tansel: "Ben masallarımı, çocukları, gençleri, erişkinleri eğlendirmek, uyutmak için yazmadım; onları bilinçlendirmek, uyarmak için yazdım. Masallarımızda güncel sorunlara değinmek olanağı vardır sanırım, hele teKerlemelerde bu olanak istenilenden de çoktur. Masallarımızda toplumun özlemlerini görürüz. Ben masallarımda dünya görüşümü yansıtan bir yöntemi yeğledim. tşin aslına bakarsak masallarımızda eytişimsel dokuyu görürüz: lyiyle kötü, güçlüyle güçsüz, haklıyla haksız... sürekli çatışırlar. En zor deneyimlerden geçen masal baturları (kahraman) iyiden, güzelden, doğrudan yana olduklarını, hoşgörüleriyle çağdaş insanın soylu, insancıl çizgisini çizerler. Yozlaşmamış bir toplumun bireylerinde görülen nitelikler masal kişilerinde çiçeklenir". (s. 36) Oğuz Tansel'in burada alıntıladığımız görüşü yeni değil, ancak Türk masallarına uyarlanmasıyla özgündür. Masalefsane ilişkisini araştıran Wilfried Buch'un (bkz. Buch, w., "Masal ve Efsane Üzerine". Millî Folklor, Sayı: 13, s. 12) belirttiğine göre, büyük "revizyonist" toplumcu kültür filozofu Ernst Bloch, masalın, din gibi "halk için bir afyon", egemen sınıflar tarafınuan hazırlanmış uyuşturucu iksir, halkın dikkatini kendi faaliyetlerinden uzaklaştırmak için mucizelerle oyalama olcluğu şeklindeki erken dönem Marksist anlayışına karşın, masalda, küçüğün, zayıfın devrimci bir şekilde yükselmeye doğru cesaretlendirilişini, "ümit prensibi"ni görmektedir. Halbuki, efsanede her seyden önce korku, yani "karanlık güçler"den, "kader"den ve kaçınılmaz fiyaskodan duyulan korku etkilidir. Masaldaki mutluluk ütopyasının değil, tam tersine efsanedeki korkunun yönetenlerce hazırlanıp yayıldığı görüşündedir Bloch: Efsaneye göre, insan daha yüksek güçlere eğilmeli, yani ezilen daha çok czilmcliydi (bkz. Bloch, E, "Über Ma'rchen, Kolportage und Sage". Erbschaft dieser Zeit Erw. Ausgabe (Gesamtausgabe, Bd: 4), Frankfurt am Main 1962, s. 168 vd. Bkz ayrıca "Das Ma'rchen geht über in der Zeit", Literarische Aufsâ'tze (Gesamtausgabe, Bd: 9) Frankfurt amMain 1965, s. 196 vd.). Sonuç olarak, Seyit Küçükbezirci'nin cfillendirdiği, Oğuz Tansel'in masallarının yeniden yayımlanması isteğine biz de katıhyor; Metin Turan'ı da "Üç Kanatlı Masal Kuşu"nun kanat çırpma devinimine katkısı dolayısıyla kutluyoruz. Çünkü okuru, bir masal ustası şair hakkında derli toplu bir hazineyle buluşturuyor." Üç Kanatlı Masal Kuşu/ Oğuz Tansel/ Hazırlayan Metin Turan/ Ürün Yayınları, 1(J%/ 125 s. resımlı CUMHURİYET KİTAP SAYI 361 Masalefsane ilişkisi { Tansel'den yayımlanmayan derleme masallar külliyatının kopyelerini istemeli... Tansel adına, yeni yeni masal dizileri hazırlamak için yayıncılar işe koşulmalı... Abartmadan söylüyorum; dünyaca ünlü, 'Türk Masal Babası' olarak tanınan, rahmetli Eflatun Cem Güney'den geri kalmaz ustalıktadır Oğuz Tansel..." (Küçükbezirci, S., "Oğuz Tansel: Emeğini Konya'ya Adamış Bir Aydın". Yeni Meram (Konya), 25.12.1995) Yenilerde Türk Masallarını Almanca'ya çeviren Barbara Pfleeerl (Es war 3 y Volksma'rchen (Bir Varmış bir Yokmuş. Türk Halk Masalları). Eren Yayıncılık Istanbul 1992), Anadolu'da sözlü kültürden "elektronik kültür"e geçişin çok hızlı olduğunu ifade ederek, yazılı kültürün gelışme safhasının atlandığına değiniyor; elektronik kültür, yazılı kültürün bir devamıdır ve onu değiştirmektedir. Sonuçta elektronik medyalar, yazılı kültürde tek tek farklılaşmış unsurları organik bir kar einmal, es war keinmal Turkischc Muzaffer Uyguner, "Oğuz Tansel'in Masalları" başlıklı yazısında onun yöntemi üzerine Dİİgiler verir: Buna göre "Oğuz Tansel de dinlediği masalları sonradan kendi yazı ya da anlatım anlayışına göre yazıya geçirmiştir." (s. 34) Uyguner, ayrıca Tansel'in şu sözlerine yer verir: "Sözlü eelenekte masalı tatlandıran yinelemeleri attım. Masalları mı, bazı masalcılann yaptığı gibi, tekerlemelere, yuvarlamalara boğmadım. Ilk dört kitapçıktaki dört telcerleme Emine Uyaroğlu'nun, Allı ile Fırfırı'ndaki M(enşur) Dülger'indir. Evvel zaman içinde, kalbur zaman içinde, vaktin birinde kalıp sözleri yerine, bazı mcsallarda 'îlksiz mavi urunda, mavi vaktin birinde' sözlerini kullandım. Yöresel ağız özelliklerinden kurtarırken baaı sözcüklerde halk deyişini korudum, 'vaktin yerine vaktin, padişah yerine padişah... gibi. (s. 35) Görüldüğü gibi. Tansel, masaldaki şiirselliği yakalamış, bununla kalmayıp Masaldaki şiirsellik